اثربخشی برنامۀ والدگری ذهن آگاهانه بر تنیدگی والدگری و خودکارآمدی والدینی در مادران نوجوانان با تعارض بالا

روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی

مقاله 5، دوره 14، شماره 56، تیر 1397، صفحه 419-433   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

مریم محمدی^{* 1}؛ کارینه طهماسیان²؛ سعید قنبری³؛ جلیل فتح آبادی⁴

¹کارشناسی ارشد روانشناسی خانواده درمانی دانشگاه شهید بهشتی

²استادیار دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی

³استادیار روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی

⁴دانشیار روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

این پژوهش با هدف تعیین برنامۀ اثربخشی والدگری ذهنآگاهانه بر کاهش تنیدگی والدگری و افزایش خودکارآمدی والدینی در مادران نوجوانان پرتعارض انجام
483 دانشآموز دختر از سه دبیرستان دورة اول متوسطه داوطلب مورد سنجش ،( شد. با استفاده از پرسشنامۀ تعارض رفتار فرم نوجوان (رابین و فاستر، 1989
قرار گرفتند و 157 نوجوان که نمرة تعارض آنها در رابطه با مادر یک انحراف استاندارد بالای میانگین ( 50 به بالا) بود، مشخص شدند. پس از اعمال استانداردهای
ورود و خروج، 32 مادر به عنوان نمونۀ پژوهش انتخاب و به شیوة تصادفی در دو گروه 16 نفری جایگزین شدند. شرکتکنندگان گروه آزمایش، مداخلۀ والدگری
ذهنآگاهانه را بر اساس بسته بوگلس و رستیفو ( 2014 ) دریافت کردند. آزمودنیها در سه مرحله توسط پرسشنامۀ تنیدگی والدگری (آبیدین، 1995 ) و خودکارآمدی
والدینی (دومکا، 1996 ) ارزیابی شدند. نتایج تحلیل واریانس با اندازهگیری مکرر نشان داد که در گروه آزمایش، تنیدگی والدگری به شکل معناداری کاهش و
خودکارآمدی والدینی افزایش یافته است. نتایج پژوهش حاکی از این است که رویآورد والدگری ذهنآگاهانه بر متغیرهای مرتبط با والدگری مادران تأثیرگذار
است.
واژههای کلیدی: تنیدگی والدگری، تعارض، خودکارآمدی والدینی، نوجوان، والدگری ذهنآگاهانه

کلیدواژه‌ها

واژههای کلیدی: تنیدگی والدگری؛ تعارض؛ خودکارآمدی والدینی؛ نوجوان؛ والدگری ذهن آگاهانه

مراجع

ابارشی، ز.، طهماسیان، ک.، مظاهری، م. ع. و پناغی، ل. (1388). اثربخشی آموزش برنامۀ ارتقای رشد روانی‌ـ‌اجتماعی کودک از طریق بهبود تعامل مادر‌ـ‌کودک بر خوداثرمندی والدگری و رابطه مادر و کودک زیر سه سال. فصلنامۀ پژوهش در سلامت روان‌شناختی، 3(3)،
57- 49.

اسدی‌‌یونسی، م. (1389). رابطۀ تعارض با والدین و بازخورد نسبت به سیگار کشیدن با مصرف سیگار در میان دانشجویان پسر دانشگاه بیرجند. همایش استانی پیشگیری اولیه از اعتیادـ‌بیرجند.

اسدی‌‌یونسی، م. (1390). مقایسۀ تأثیر آموزش بازسازی شناختی با آموزش ارتباط مبتنی بر حل مسئله به والدین و نوجوانان در کاهش تعارض والد‌ـ‌نوجوان. رسالۀ درجه دکتری در رشته روان‌شناسی، دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی. دانشگاه شهید بهشتی، تهران.

اسدی‌‌یونسی، م. ر.، مظاهری، م. ع.، طهماسیان، ک. و فیاض‌بخش، م. ع. (1390). تدوین و اعتباریابی پرسشنامه سنجش تعارض والد‌ـ‌نوجوان: فرم نوجوان. فصلنامۀ خانواده و پژوهش، 8 (1و2)، 70-43.

اسعدی، س.، امیری، ش. و مولوی، ح. (1392). تحول تفکر فراانتزاعی از دورۀ نوجوانی تا بزرگسالی. روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 10(38)، 174-131.

طهرانچی، ف. (1394). تأثیر برنامۀ آموزش والدین مؤثر بر خودکارآمدی مادر و تعارض مادر ـ نوجوان در خانواده‌های مادرسرپرست. پایان‌نامة کارشناسی ارشد در رشته روان‌شناسی خانواده‌درمانی، پژوهشکدۀ خانواده، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.

فتح‌آبادی، م. (1390). اثربخشی آموزش برنامۀ نوجوان نافرمان شما بر خوداثرمندی والدینی مادران و نشانه‌های تضادورزی دختران نوجوان. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد در رشته روان‌شناسی خانواده‌درمانی، پژوهشکدۀ خانواده. دانشگاه شهید بهشتی، تهران.

فدایی، ز.، دهقانی، م.، طهماسیان، ک. و فرهادی، ف. (1389). بررسی ساختار عاملی، اعتبار و روایی فرم کوتاه‌ـ‌شاخص استرس (PSI-SF) مادران کودکان عادی 12- 7 سال. مجلۀ تحقیقات علوم رفتاری، 8(2)، 91- 81.

مختارنیا، آ.، زاده‌محمدی، ع. و حبیبی، م. (1395). ساختار عاملی تأییدی و اعتباریابی پرسشنامۀ تعارض والد‌ـ‌نوجوان (فرم نوجوان). روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 12(48)، 411- 397.

منصور، م. (1395). روان‌شناسی ژنتیک (جلد اول). تهران: انتشارات سمت.

مینایی، آ. (1384) کتابچۀ راهنمای فرم‌های مدرسه نظام سنجش مبتنی بر تجربۀ آشنباخ. تهران: پژوهشکده کودکان استثنایی.

وزیری، ش. و لطفی ‌عظیمی، آ. (1390). تأثیر آموزش همدلی در کاهش پرخاشگری نوجوانان. روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 3(8)، 175- 167.

Abidin, R. (1995). Manual for the parenting stress in­dex. Odessa, FL: Psychological Assessment Re­sources.

Abidin, R. R. (1983). Parenting stress index: Manual. Pediatric Psychology Press.

Abidin, R. R. (1990). Parenting Stress Index (PSI). Pe­diatric Psychology Press Charlottesville, VA.

American Psychological Association (2008). Stress: The different kinds of stress. Retrieved March 10, 2016 from http://www.apahelpcenter.org/articles/ article.php?id=21

Anderson, O. A. (2008). Linking work stress, parental self-efficacy, ineffective parenting, and youth problem behavior. Journal of Family Studies, 37(2), 256 -263.

Baer, R. A. (2003). Mindfulness training as a clinical intervention: A conceptual and empirical review. Clinical Psychology: Science and Practice, 10(2), 125 -143.

Baer, R. A., Smith, G. T., Hopkins, J., Krietemeyer, J., & Toney, L. (2006). Using self-report assessment methods to explore facets of mindfulness. Assess­ment, 13(1), 27 -45.

Barkley, R. A., Anastopoulos, A. D., Guevremont, D. C., & Fletcher, K. E. (1992). Adolescents with at­tention deficit hyperactivity disorder: Mother-ad­olescent interactions, family beliefs and conflicts, and maternal psychopathology. Journal of Abnor­mal Child Psychology, 20 (3), 263 -288.

Barkley, R. A., Edwards, G., Laneri, M., Fletcher, K., & Metevia, L. (2001). The efficacy of problem-solving communication training alone, behavior management training alone, and their combination for parent–adolescent conflict in teenagers with ADHD and ODD. Journal of Consulting and Clin­ical Psychology, 69 (6), 926.

Beer, M., Ward, L., & Moar, K. (2013). The relation­ship between mindful parenting and distress in parents of children with an autism spectrum disor­der. Mindfulness, 4(2), 102 -112.

Biondic, D. (2011). Parenting Stress of Parents of Ad­olescents with Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder. University of Toronto. 

Bögels, S. M., Hellemans, J., van Deursen, S., Römer, M., & van der Meulen, R. (2014). Mindful parent­ing in mental health care: effects on parental and child psychopathology, parental stress, parenting, coparenting, and marital functioning. Mindful­ness, 5(5), 536 -551.

Bögels, S. M., Lehtonen, A., & Restifo, K. (2010). Mindful parenting in mental health care. Mindful­ness, 1(2), 107 -120.

Bögels, S., & Restifo, K. (2014). Mindful parenting. A guide for mental health practitioners.

Bögels, S., Hoogstad, B., van Dun, L., de Schutter, S., & Restifo, K. (2008). Mindfulness training for ad­olescents with externalizing disorders and their parents. Behavioural and Cognitive Psychother­apy, 36(02), 193-209.

Broderick, P. C., & Jennings, P. A. (2012). Mindfulness for adolescents: a promising approach to support­ing emotion regulation and preventing risky be­havior. New Directions for Student Leadership, 2012(136), 111-126.

Burke, C. A. (2010). Mindfulness-based approaches with children and adolescents: A preliminary review of current research in an emergent field. Journal of Child and Family Studies, 19(2), 133-144.

Coatsworth, J. D., Duncan, L. G., Greenberg, M. T., & Nix, R. L. (2010). Changing parent’s mindfulness, child management skills and relationship quality with their youth: Results from a randomized pilot intervention trial. Journal of Child and Family Studies, 19(2), 203-217.

Coatsworth, J. D., Duncan, L. G., Greenberg, M. T., & Nix, R. L. (2010). Changing parent’s mindfulness, child management skills and relationship quality with their youth: Results from a randomized pilot intervention trial. Journal of Child and Family Studies, 19(2), 203-217.

Cohen, J. A. S., & Semple, R. J. (2010). Mindful par­enting: A call for research. Journal of Child and Family Studies, 19(2), 145-151.

Coleman, P. K., & Karraker, K. H. (2000). Parenting self‐efficacy among mothers of school‐age chil­dren: Conceptualization, measurement, and corre­lates. Family Relations, 49(1), 13-24.

Cotrunzo, A. (2006). Engagement, parenting skills and parent-child relations as mediators of the relationship between parental self-efficacy and treatment outcomes for children with conduct problems. PhD Thesis, University of Pittsburgh.

Crnic, K. A., Gaze, C., & Hoffman, C. (2005). Cumu­lative parenting stress across the preschool period: Relations to maternal parenting and child behav­iour at age 5. Infant and Child Development, 14(2), 117-132.

de Bruin, E. I., Zijlstra, B. J., & Bögels, S. M. (2014). The meaning of mindfulness in children and ado­lescents: further validation of the Child and Ado­lescent Mindfulness Measure (CAMM) in two in­dependent samples from the Netherlands. Mind­fulness, 5(4), 422-430.

Deater‐Deckard, K. (2004). Parenting stress and child adjustment: Some old hypotheses and new ques­tions. Clinical Psychology: Science and Practice, 5(3), 314-332.

Deater‐Deckard, K., Smith, J., Ivy, L., & Petril, S. A. (2005). Differential perceptions of and feelings about sibling children: Implications for research on parenting stress. Infant and Child Develop­ment, 14(2), 211-225.

Dumka, L. E., Stoerzinger, H. D., Jackson, K. M., & Roosa, M. W. (1996). Examination of the cross-cultural and cross-language equivalence of the parenting self-agency measure. Family Relations 45(2), 216-222.

Epstein, B. J. (2010). Effects of a mindfulness based stress reduction program on fathers of children with developmental disability. Hofstra University.

Eyberg, S. M., Nelson, M. M., & Boggs, S. R. (2008). Evidence-based psychosocial treatments for chil­dren and adolescents with disruptive behavior. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychol­ogy, 37(1), 215-237.

Foster, S. L., Prinz, R. J., & O'Leary, K. D. (1983). Im­pact of problem-solving communication training and generalization procedures on family conflict. Child & Family Behavior Therapy, 5(1), 1-23.

Fredrickson, B. L., Cohn, M. A., Coffey, K. A., Pek, J., & Finkel, S. M. (2008). Open hearts build lives: positive emotions, induced through loving-kind­ness meditation, build consequential personal re­sources. Journal of Personality and Social Psy­chology, 95(5), 1045.

Gupta, R. K., & Kaur, H. (2010). Stress among parents of children with intellectual disability. Asia Pacific Disability Rehabilitation Journal, 21(2), 118-126.

Haydicky, J., Shecter, C., Wiener, J., & Ducharme, J. M. (2015). Evaluation of MBCT for adolescents with ADHD and their parents: Impact on individ­ual and family functioning. Journal of Child and Family Studies, 24(1), 76-94.

Hofmann, S. G., Sawyer, A. T., Witt, A. A., & Oh, D. (2010). The effect of mindfulness-based therapy on anxiety and depression: A meta-analytic re­view. Journal of Consulting and Clinical Psychol­ogy, 78(2), 169.

Kabat‐Zinn, J. (2003). Mindfulness‐based interventions in context: past, present, and future. Clinical Psy­chology: Science and Practice, 10(2), 144-156.

Kabat-Zinn, J. (2005). Coming to our senses: Healing ourselves and the world through mindfulness. Hachette UK.

Lecavalier, L., Leone, S., & Wiltz, J. (2006). The im­pact of behaviour problems on caregiver stress in young people with autism spectrum disorders. Journal of Intellectual Disability Research, 50(3), 172-183.

Lionetti, F., Pastore, M., & Barone, L. (2015). Parent­ing stress: the roles of attachment states of mind and parenting alliance in the context of adoption. Parenting, 15(2), 75-91.

Liu, S. (2012). Adding emotion-regulation techniques into the Barkley's behavioral parent training pro­gram for parents of school-aged children with ADHD. Neuropsychiatrie de l'enfance et de l'ad­olescence, 60(5), S196.

Masarik, A. S., & Conger, R. D. (2017). Stress and child development: A Review of the Family Stress Model. Current Opinion in Psychology, 13, 85-90.

Mash, E. J., & Barkley, R. A. (2006). Treatment of childhood disorders. Guilford press.

Meppelink, R., de Bruin, E. I., Wanders-Mulder, F. H., Vennik, C. J., & Bögels, S. M. (2016). Mindful parenting training in child psychiatric settings: Heightened parental mindfulness reduces parents’ and children’s psychopathology. Mindfulness, 7(3), 680-689.

Montigny, F., & Lacharité, C. (2005). Perceived paren­tal efficacy: Concept analysis. Journal of Ad­vanced Nursing, 49(4), 387-396.

Neff, K. D. (2003). The development and validation of a scale to measure self-compassion. Self and Iden­tity, 2(3), 223-250.

Noller, P., & Callan, V. (2015). The adolescent in the family.Routledge.

Östberg, M., Hagekull, B., & Hagelin, E. (2007). Sta­bility and prediction of parenting stress. Infant and Child Development, 16(2), 207-223.

Parent, J., McKee, L. G., Anton, M., Gonzalez, M., Jones, D. J., & Forehand, R. (2016). Mindfulness in parenting and coparenting. Mindfulness, 7(2), 504-513.

Pelham Jr, W. E., & Fabiano, G. A. (2008). Evidence-based psychosocial treatments for attention-defi­cit/hyperactivity disorder. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 37(1), 184-214.

Restifo, K., & Bögels, S. (2009). Family processes in the development of youth depression: Translating the evidence to treatment. Clinical Psychology Review, 29(4), 294-316.

Rice, P. L. (1999). Stress and health. Brooks/Cole Pub­lishing Pacific Grove, CA.

Robin, A. L., & Weiss, J. G. (1980). Criterion-Related Validity of Behavioral and Self-Report Measures of Problem-Solving Communication-Skills in Distressed and Non-Distressed Parent-Adolescent Dyads. Behavioral Assessment, 2(4), 339-352.

Robin, A., & Foster, S. (1989). Negotiating parent-ad­olescent conflict: A behavioral family systems ap­proach. Guilford. New York.

Segal, Z. V., Teasdale, J. D., & Williams, J. M. G. (2004). Mindfulness-Based Cognitive Therapy. Theoretical Rationale and Empirical Status.

Shecter, C. (2013). Mindfulness training for adoles­cents with ADHD and their families: A time-series evaluation. University of Toronto. 

Singh, N. N., Singh, A. N., Lancioni, G. E., Singh, J., Winton, A. S., & Adkins, A. D. (2010). Mindfulness training for parents and their children with ADHD increases the children’s compliance. Journal of Child and Family Studies, 19(2), 157-166.

Small, S. A., Eastman, G., & Cornelius, S. (1988). Ad­olescent autonomy and parental stress. Journal of Youth and Adolescence, 17(5), 377-391.

Song, Y., & Lindquist, R. (2015). Effects of mindful­ness-based stress reduction on depression, anxi­ety, stress and mindfulness in Korean nursing stu­dents. Nurse Education Today, 35(1), 86-90.

Sorkhabi, N. (2010). Sources of parent-adolescent con­flict: Content and form of parenting. Social Be­havior and Personality: An International Journal, 38(6), 761-782.

Tak, Y. R., Van Zundert, R. M., Kleinjan, M., & Engels, R. C. (2015). Mindful Parenting and Adolescent Depressive Symptoms: The Few Associations Are Moderated by Adolescent Gender and Parental Depressive Symptoms. Mindfulness, 6(4), 812-823.

Tan, L. B. (2016). A critical review of adolescent mind­fulness-based programmes. Clinical Child Psy­chology and Psychiatry, 21(2), 193-207.

Tan, L., & Martin, G. (2015). Taming the adolescent mind: A randomised controlled trial examining clinical efficacy of an adolescent mindfulness‐based group programme. Child and Adolescent Mental Health, 20(1), 49-55.

Van der Oord, S., Bögels, S. M., & Peijnenburg, D. (2012). The effectiveness of mindfulness training for children with ADHD and mindful parenting for their parents. Journal of Child and Family Studies, 21(1), 139-147.

Wolraich, M. L., Wibbelsman, C. J., Brown, T. E., Evans, S. W., Gotlieb, E. M., Knight, J. R., Wilens, T. (2005). Attention-deficit/hyperactivity disorder among adolescents: ش review of the di­agnosis, treatment, and clinical implications. Pe­diatrics, 115(6), 1734-1746.

Young, M. E., Galvan, T., Reidy, B. L., Pescosolido, M. F., Kim, K. L., Seymour, K., & Dickstein, D. P. (2013). Family functioning deficits in bipolar disorder and ADHD in youth. Journal of Affective Disorders, 150(3), 1096-1102.