رابطه دین‌داری و امید: نقش واسطه‌ای صبر

روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی

مقاله 6، دوره 14، شماره 56، تیر 1397، صفحه 435-444   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

زهرا مرحمتی^{* 1}؛ فرهاد خرمائی²

¹دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی دانشگاه شیراز

²دانشیار دانشگاه شیراز

چکیده

هدف این پژوهش تدوین مدلی ساختاری جهت تعیین رابطۀ مؤلفههای دینداری، صبر و امید بود. روش پژوهش حاضر همبستگی بود. شرکتکنندگان شامل 527
دانشجوی دانشگاه شیراز بودند که با روش نمونهبرداری تصادفی خوشهای چندمرحلهای انتخاب و پرسشنامۀ دینداری (گلاک و استارک، 1965 )، مقیاس صبر
(خرمائی، فرمانی و سلطانی، 1393 ) و پرسشنامۀ امید (اشنایدر، 1996 ) را تکمیل کردند. نتایج نشان داد که مدل پیشنهادی با دادههای پژوهش برازش مناسب دارد
و اثر مستقیم دینداری بر صبر و صبر بر امید تأیید شد. همچنین اثر واسطهای صبر بین دینداری و امید مورد تأیید قرار گرفت. بر اساس یافتههای پژوهش حاضر
بهتر است بر باورها و اعتقادات مذهبی (مانند معرفت الهی) و عاطفۀ دینی (مانند دلبستگی به خدا) بیش از مناسک و پیامدهای دینی کار شود. به عبارت دیگر،
ابعاد مختلف دین، اگر با صبوری همراه شوند باعث ارتقا سطح امیدواری افراد شده، برای ایجاد زندگی پرامید و هدفمند جوانان مؤثرتر از حالتی است که آموزش
دینداری بهتنهایی انجام شود. نتیجۀ این فرایندها تولید نظریه و مدلهایی خواهد بود که در کاربستهای تربیتی، آموزشی، مشاورهای و درمانی سودمند و مؤثر
باشد.

کلیدواژه‌ها

دینداری؛ صبر؛ امید

مراجع

بیگی، ع.، فراهانی، م. ت.، محمدخانی، ش. و محمدی‌فر، م. ع. (1390). نقش تشخیصی کیفیت زندگی و امیدواری در معتادان گمنام و معتادان تحت درمان نگهدارندة متادون. مجلة روان‌شناسی بالینی، 3 (3)، 85- 75.

جوکار، ب. و کمالی، ف. (1394). رابطة معنویت و نظم‌جویی شناختی هیجان. فصلنامة روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسی ایرانی، 12 (48)، 385- 377.

حسین‌ثابت، ف. (1387). مقیاس سنجش صبر برای نوجوانان. روان‌شناسی و دین، 1(4)، 87- 73.

خرمائی، ف.، فرمانی، آ. و سلطانی، آ. (1393). ساخت و بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس صبر. مجلة اندازه‌گیری تربیتی، 5 (17)، 100- 83.

خرمائی، ف.، زارعی، ف.، مهدی‌یار، م. و فرمانی، آ. (1393). نقش صبر و مؤلفه‌های آن به عنوان فضایل اخلاقی در پیش‌بینی امید دانشجویان. مجلة اخلاق و تاریخ پزشکی، 7 (3)، 68- 58.

خرمائی، ف. و فرمانی، آ. (1394). بررسی نقش پنج عامل بزرگ شخصیت در پیش‌بینی صبر و مؤلفه‌های آن در دانشجویان. مجلة روان‌شناسی بالینی و شخصیت، 11 (3)، 24- 11.

خرمائی، ف، و فرمانی، ا. (1393). صبر و نقش مولفه‌های آن در پیش‌بینی ناامیدی در دانشجویان. هفتمین سمینار سراسری بهداشت روانی دانشجویان. اصفهان: دانشگاه صنعتی اصفهان.

دمیری، ر. (1394). رابطة شیوه‌های فرزندپروری و باورهای مذهبی با سازگاری تحصیلی: نقش واسطه‌گری مؤلفه‌های صبر. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شیراز.

رجبی، م.، صارمی، ع .آ. و بیاضی، م. ح. (1391). ارتباط بین الگوهای مقابله دینی با سلامت روانی و شادکامی. فصلنامة روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسی ایرانی، 8 (32)، 371- 363.

رزم‌زن، ز. (1390). بررسی رابطة مولفه‌های صبر و تاب‌آوری با تعالی معنوی در دانشجویان دانشگاه شیراز. پایان‌نامة کارشناسی، دانشکده ، علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شیراز.

سراج‌زاده،ح. (1374). نگرش‌هاورفتارهایدینینوجوانانتهرانیودلالت‌هایآنبرای نظریةسکولارشدن. مجلة نمایة پژوهش، 3 (9)، 118- 105.

شریفی. ط.، مهرابی‌زاده‌هنرمند، م. و شکرکن، ح. (1382).نگرش دینی و سلامت عمومی و شکیبائی در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی اهواز. اندیشه و رفتار، 1 ، 99- 89.

عباسی، م. و جان‌بزرگی، م. (1389). رابطةابعادجهت‌گیریمذهبیباپایداریهیجانی. روان‌شناسیدین،3 (3)، 18- 5.

غباری‌بناب، ب. و خدایاری فرد، م.(1380). رابطة توکل به خدا با اضطراب و صبر و امیدواری در شرایط ناگوار. مجموعة چکیده‌مقالات همایش نقش دین در بهداشت روان، تهران، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران.

نوری، ن. (1387). بررسی پایه‌های روان‌شناختی و نشانگان صبر در قرآن. روان‌شناسی و دین، 1 (4)، 168- 143.

واحدی، ش. و احمدیان، ر. (1393). رابطة سبک‌های هویت مذهبی، ابعاد دین‌داری با بهزیستی روان‌شناختی دانشجویان. روان‌شناسی و دین، 7 (4)، 107- 91.

یعقوبی، ا.، محققی، ح. و منظمی‌تبار، ف. (1392). رابطة بهزیستی معنوی و امیدواری با رضایت از زندگی در سالمندان. روان‌شناسی و دین، 7 (3)، 121- 109.

Cai, J., He, J., & Zhai, W. (2017). Patience. Finance Research Letters. doi: 10.1016/j.frl.2017.07.011

Callan, E. (1993). Patience and courage. Philosophy, 68 (266), 523-599.

Christman, S. K., & Mueller, J. R. (2017). Understanding Spiritual Care: The Faith-Hope-Love Model of Spiritual Wellness. Journal of Christian Nursing, 34(1), E1-E7.

Dai, X., & Fishbach, A. (2013). When waiting to choose increases patience.Organizational Behavior and Human Decision Processes,121(2), 256-266.

Ellison, C. G., Boardman, J. D., Williams, D. R., & Jackson, J. S. (2001). Religious involvement, stress, and mental health: Findings from the 1995 Detroit Area Study. Social forces, 80(1), 215-249.

Ensz, S., & Jankowski, P. J. (2017). Religiousness and Rape Myth Acceptance: Risk and Protective Effects. Journal of Interpersonal Violence, doi: 0886260517698281.

Exline, J. J. (2002). The picture is getting clearer, but is the scope too limited? Three overlooked questions in the Psychology of Religion. Psychological Inquiry, 13(3), 245-247.

Fernandez, N. A., Schnitker, S.A., & Houltberg, B. (2016). Charitable sporting events as acontext for building adolescent generosity: Examining the role of religiousness andspirituality. Religions, 7, 35. doi:10.3390/rel7030035

Foss, J. A., & Schnitker, S. A. (2014). Spiritual strivings, patience, and well-being in a religious adolescent. Fuller Theological Seminary Gra-duate School of Psychology.

Glock, C. Y., & Stark, R. (1965).Religion and society in tension. Chicago: Rand McNally.

Grimm, L. G., & Yarnold, P. R. (1995). Reading and understanding multivariate statistics. Washington, DC: American Psychological Association.

Hamblin, R., & Gross, A, M. (2013). Role of Religious Attendance and Identity Conflict in Psychological Well-being. Journal of Religion and Health, 52, 817-827.

Harold, G., & Linda, K. G. (1993). Religion and anxiety disorder: An examination and comparison of associations in young, middle-aged, and elderly adults.Journal of Anxiety H’mnierr,7, 321-342.

Kennedy, P. (2010).The rise and fall of the great powers.Vintage, 7, 23-24.

Kilinc, D., Saghafian, S., & Traub, S. (2016). Dynamic Assignment of Patients to Primary and Secondary Inpatient Units: Is Patience a Virtue. Journal Subscription Information, 32 (2), 1-34.

Koenig, H. G. (2008). Religion, Spirituality and Health: Research and Clinical Applications(pp. 31-54). Orlando, FL: NACSW Convention.

Menninger, K. (1969). The academic Lecture on hope. The American Journal of Psychiatry,116(6), 481-491.

Mickley, J. R., Soeken, K., & Belcher, A. (1992). Spiritual well‐being, religiousness and hope among women with breast cancer.Image: The Journal of Nursing Scholarship, 24(4), 267-272.

Snyder, C. R. (1995). Conceptualizing, measuring, and nurturing hope. Journal of Counseling & Development, 73(3), 355-360.

Snyder, C. R. (2000). The past and possible futures of hope. Journal of Social and Clinical Psychology, 19 (1), 11-28.

Schnitker, S. A., & Emmons, R. A. (2007). Patience as a virtue: religious and psychologicalPerspectives. Research in the Social Scientific Study of Religion, 18, 177-207.

Schnitker, S. A. (2010). An examination of patience and well-being. Unpublish doctoral dissertation University of California, Davis, CA.

Schnitker, S. A. (2012). An examination of patience and well-being. The Journal of Positive Psych-ology, 7(4), 263-280.

Steger, M. F., & Frazier, P. (2005). Meaning in life: One link in the chain from religiousness to well-being. Journal of Counseling Psychology, 52, 574–582.

Stevens, J. R., Hallinan, E. V., & Hauser, M. D. (2005). The ecology and evolution of patience in two New World monkeys. Biology Letters, 1, 223–226.