تحلیل اطلاعات نسخه‌شناسی و کتابشناسی نسخه‌های کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شهید باهنر کرمان

دانش شناسی

مقاله 8، دوره 10، شماره 38، آبان 1396، صفحه 93-105   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

جلوه مقیمی زاده¹؛ مژده سلاجقه²؛ محمود مدبری³

¹کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی

²عضو هیئت علمی دانشگاه باهنر

³استاد بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

هدف: بررسی نسخه‌‌های خطی از لحاظ اطلاعات نسخه‌شناسی و کتابشناسی است. در نسخه‌شناسی، نوع خط، جلد، تاریخ و مکان کتابت، آرایه‌ها و تزئینات و در کتابشناسی، زبان، نوع نسخه، موضوع و پرنسخه‌ترین‌ها مورد مطالعه قرار گرفت.

روش پژوهش: تعداد 639 نسخه خطی موجود در مرکز اسناد دانشگاه شهیدباهنر کرمان به روش توصیفی با رویکرد تحلیل محتوا بررسی شدند.
یافته‌ها: در جامعه مورد پژوهش 1012 رساله در 639 جلد نسخه خطی وجود دارد که از این تعداد 121 نسخه مجموعه‌خطی (93/18 درصد) است. زبان غالب نسخه‌ها، زبان عربی با 4/60% است. علوم دینی با 54 درصد، بالاترین سهم موضوعی را داراست. بیشتر نسخه‌ها (26%) مربوط به قرن سیزدهم و مکان کتابت 87 درصد نسخه‌ها متعلق به قلمرو ایران است. خط نسخ با 44 درصد بیشترین خط بکار رفته در نسخه‌ها روکش چرمی از نوع تیماج (43 درصد) بیشترین و جلد لاکی (15/0 درصد) کم‌ترین سهم را در تجلید نسخ جامعه مورد مطالعه داشته است.

نتیجه‌گیری: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که کهن‌ترین نسخه موجود، مربوط به قرن نهم ه.ق است. خط نسخ بیش‌ترین نوع خط و تیماج بالاترین سهم را در تجلید نسخه‌ها داشته است. اصول فقه در شاخه علوم دینی بالاترین سهم موضوعی را داراست. پرنسخه‌ترین عنوان، فوائد الضیائیه اثر عبدالرحمن جامی است. همچنین در جامعه مورد پژوهش تعداد 22 نسخه نفیس وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

نسخه شناسی؛ کتابشناسی؛ نسخه‌ی خطی؛ تحلیل آماری؛ دانشگاه شهید باهنر کرمان

مراجع

اسکندری، محمد (1392). فهرس تنویسی نسخ خطی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران (مجموعه شیراز 150 نسخه). پایان نامه کارشناسی ارشد رشته ایران شناسی گرایش نسخه شناسی، دانشگاه شهید بهشتی تهران.

اصیلی، سوسن (؟). نسخ خطی نفیس و اهمیّت آن‌ها درحافظه جهانی.} پیوسته{. قابل دسترس در:

http://www. Magiran.com

تیموریخانی، افسانه؛ اکبری‌داریان، سعیده؛ کشاورز، فتح‌اله (1390). تحلیل اطلاعات نسخه‌شناختی نسخه‌های خطی موجود در کتابخانه دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، شماره 87.

درایتی، مصطفی (1389). فهرستواره دستنوشت­های ایران دنا. تهران: کتابخانه، موزه و مرکزاسناد مجلس شورای اسلامی.

دولتشاهی، علیرضا (1392). آشنایى با نسخه‌های خطى و چاپ سنگى موجود در کتابخانه و موزة ملى ملک. اطلاعات، ارتباطات و دانش شناسی. سال هفدهم، شماره یکم.

شرافت، امیرحسین (1387). فهرستنویسى و انتشار نسخ خطى و تأثیر آن در تحقیق و پژوهش در گفتگو با سید جعفر اشکورى. کتاب ماه کلیات: اطلاعات، ارتباطات و دانش‌شناسی، شماره 125.

صفری آق قلعه، علی (1390). نسخه شناخت. تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.

عظیمی، حبیب الله (1389). اصول و مبانی نسخه شناسی در کتب خطی. تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران.

کاظمی، داریوش؛ بدیعی، مریم (1392). فهرست نسخ خطی کرمان در کتابخانه‌های بزرگ ایران. کرمان: مرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی.

محمدی دشتکی، معصومه (1391). کتابخانه سریزدى (کتابخانه‌ای غریب اما غنى از نسخه‌های خطى). اطلاعات، ارتباطات و دانش شناسی. سال شانزدهم، شماره سوم.

مرادی بهرام، حمزه (1391). فهرستنویسی 200 نسخه خطی از نسخ خطی دانشکده ادبیات دانشگاه تربیت مدرس. پایان نامه کارشناسی ارشدرشته ایران شناسی گرایش نسخه شناسی، دانشگاه شهید بهشتی تهران.

مرعشی، محمود) ۱۳۸۹. (نسخه‌شناسی: پژوهش‌هایی در نسخه‌های خطی ایران وجهان قم: صحیفه‌خرد.

منتظری، گلناز (1392). آشنایی با نسخ خطی کتابخانه بزرگ آیت­الله مرعشی نجفی. }پیوسته{ قابل دسترس در: http://golnazmontazeri.blogfa.com

وفادار مرادی، محمد (1379). مقدمه‌ای براصول و قواعد فهرست نگاری در کتب خطی. تهران: کتابخانه، موزه ومرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، دبیرخانه سمینار نسخه‌های خطی.

هاشمی نژاد، علیرضا (1389). گنجینه قرآن. کرمان: دانشگاه شهید باهنر کرمان.