سیاستگذاری فرهنگی و مدیریت شکاف نسلی در ایران

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

مقاله 5، دوره 13، شماره 34، خرداد 1397، صفحه 113-141   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسندگان

مرتضی مقتدایی¹؛ علیرضا ازغندی^{* 2}؛ ابوالقاسم طاهری³؛ ملک یحیی صلاحی⁴

¹دانشجوی دکتری علوم سیاسی،دانشکده حقوق،الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

²استاد علوم سیاسی،دانشکده حقوق،الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

³استاد علوم سیاسی،دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی ،دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

⁴استاد علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

پس از جنگ جهانی دوم کشورهای در حال توسعه به شدت رشد کردند و تحولات اجتماعی مانند جنبش‌های اجتماعی را تجربه کردند در پس این تحولات ساختاری عینی تحولاتی از نوع ذهنی در لایه‌های زیرین اجتماعی حاصل شد که تغییر موقعیت اجتماعی جوانان حاصل یک چنین تحولاتی بود. ایران نیز تحت تأثیر برخی از تحولات همچون افزایش جمعیت، گسترش شهرنشینی و جهانی شدن قرار گرفت که از جمله پیامدهای این تحولات مهم، شکاف بین نسل‌ها می‌باشد. لذا توجه به مسئله شکاف بین نسل‌ها در ایران و نحوه سیاستگذاری برای مدیریت آن از درجه اهمیت بالائی برخوردار است. بنابراین با توجه به نظریه تئوری تناقض پرورش اجتماعی اولیه و ثانویه برگر و لاکمن ضمن بررسی علل شکاف بین نسل‌ها در ایران در چارچوب مدل سیاستگذاری چرخه‌ای جونز اقدام به ارائه راه حل شده است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و جمع آوری داده ها به روش کتابخانه ای است. یافته های تحقیق بیانگر آن است که نحوه تعامل سه نهاد دین، دولت و خانواده تأثیر بسزائی در کاهش یا افزایش شکاف نسلی دارد همچنین گسترش شهر نشینی و افزایش جمعیت و انقلاب اطلاعات و ارتباطات نسل جدید را با دنیای جدیدی مواجه کرده و ارزشها، هنجارها و فرهنگ او را دچار تغییر و تحول می نماید. نتیجه تحقیق بیانگر وجود شکاف نسلی در ایران و ضرورت توجه و سیاستگذاری در این زمینه می باشد.

کلیدواژه‌ها

سیاستگذری فرهنگی؛ بحران هویت؛ شکاف نسلی؛ گسست نسلی؛ انقطاع نسلی

مراجع

احمدی، یعقوب و حامد، بیتا (۱۳۹۰)، سنجش وضعیت تفاوت نسل‌ها در ابژه‌های فرهنگی، اجتماعی (مطالعه موردی شهر کرمانشاه) جامعه شناسی کاربردی، سال ۲۲، شماره ۴۲، ۲۰۸ – ۱۸۵.
اخترشهر، علی (۱۳۸۶) مؤلفه‌های جامعه‌پذیری سیاسی در حکومت دینی، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول.
اشتریان، کیومرث (۱۳۸۹) متغیرهای استراتژیک در سیاست‌گذاری فرهنگ، تهران: نشرمیزان، چاپ اول.
ایران محبوب، جلیل و میرفردی، اصغر (۱۳۸۲)، برسی تأثیر متقابل افزایش جمعیت و شهرنشینی در ایران (۱۳۳۵ تا ۱۳۷۵)، شماره ۴۵ – ۴۶، 103 تا 136.
اینگلهارت، رونالد و آبرامسون، پل آر (1378)، امنیت اقتصادی و دگرگونی ارزشی، ترجمه شهناز شفیع خانی، نامه پژوهش فرهنگی ۱۴ و ۱۵، 106-59.
آزاد ارمکی، تقی (۱۳۸۶) جامعه‌شناسی خانواده ایران، تهران: انتشارات سمت، چاپ اول.
آزاد ارمکی، تقی (۱۳۹۲) جامعه شناسی خانواده ایرانی، تهران: انتشارات سمت، چاپ چهارم.
بافکار، حسین (۱۳۹۰) پدیده فرزندسالاری و رسانه، تهران: مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
برگر، پیتر و لاکمن، توماس(۱۳۸۷) ساخت اجتماعی واقعیت، ترجمه فریبرز مجیدی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
10. پناهی، محمدحسین (1386)، شکاف نسلی موجود در ایران و اثر تحصیلات بر آن، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 27، 41-1.
11. تاجیک، محمدرضا (۱۳۸۳) دهه سوم، تخمین‌ها و تدبیرها، جلد اول، تهران: مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری.
12. تاجیک، محمدرضا (۱۳۸۷) شکاف یا گسست نسلی در ایران امروز: تحلیل‌ها، تخمین‌ها و تدبیرها، تهران: معاونت پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی.
13. تاجیک، محمدرضا (۱۳۸۷)، رسانه و بحران در عصر فراواقعیت- با تأکید بر بحران هویت، علوم سیاسی، شماره ۱۳، ۸۴-51.
14. توکلی، محمد و قاضی نژاد، مریم (1385)، شکاف نسلی در رویکردهای کلان جامعه شناختی: بررسی و نقد رهیافت‌های نسل تاریخی و تضاد با تأکید بر نظرات مانهایم و بوردیو، پژوهش نامه علوم اجتماعی، شماره 27، 124-95.
15. خانیکی، هادی (۱۳۸۰) گفتگو درباره انقطاع بحران نسل‌ها، هویت و چالش‌های آینده، نشانی سایت اینترنتی:
heep://farsidoc-infor.uva.es/Data/Datapoo1/H-5250951-800685.html
16. چلبی، مسعود (۱۳۷۵) جامعه شناسی نظم، تهران: نشر نی.
17. چیت ساز قمی، محمدجواد (۱۳۸۶)، بازشناسی مفاهیم نسل و شکاف نسلی، جوانان و مناسبات نسلی، شماره اول، ۱۱۲ – ۸۵.
18. ربیعی، علی (۱۳۸۰) جامعه شناسی تحولات ارزشی: نگاهی به رفتارشناسی رأی دهندگان در دوم خرداد ۱۳۷۶، تهران: فرهنگ و اندیشه.
19. ربیعی، علی (۱۳۸۶)، بحران‌های اجتماعی ایران امروز، جامعه شناسی ایران، شماره ۳۱، ۸۰-51.
20. ساروخانی، باقر (1375) دایره‌المعارف علوم اجتماعی، تهران: نشر کیهان.
21. ساروخانی، باقر (1391) جامعه شناسی نوین ارتباطات، رسانه‌ها در جهان امروز، تهران: انتشارات اطلاعات، چاپ اول.
22. ساروخانی، باقر و صداقتی‌فر، مجتبی (۱۳۸۸)، شکاف نسلی در خانواده ایرانی: دیدگاه‌ها و بینش‌ها، پژوهش نامه علوم اجتماعی، سال سوم، شماره چهارم، ۳۱ – ۷.
23. سام دلیری، کاظم (۱۳۸۹)، تأثیر جهانی شدن بر دوگانگی فرهنگی، مطالعات میان فرهنگی، زمستان و بهار، سال چهارم، شماره ۱۱، 102-87.
24. سگالین، مارتین (۱۳۷۳) جامعه شناسی تاریخی خانواده، ترجمه حمید الیاسی، تهران: نشر مرکز.
25. شریفی، سیدعلیرضا و فاضلی، عبدالرضا (1391)، واکاوی سیاست‌گذاری فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران (آسیب‌ها و راهبرده)، مجلس و راهبرد، دوره 19، شماره 69، 90-55.
26. صالحی امیری، سیدرضا و عظیمی دولت آبادی، امیر (۱۳۸۷)، «جهانی شدن و سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی ایران»، پژوهشگاه متین، شماره ۴۰، شماره صفحات: ۹۴-69.
27. صالحی امیری، سیدرضا و عظیمی دولت آبادی، امیر (۱۳۹۴) برنامه‌ریزی فرهنگی در ایران، گذشته و حال، به نشانی اینترنتی:
 https://rasekhoon.net/article/print/1052257
28. صبوری خسروشاهی، حبیب و توکلی نیا، نفیسه (۱۳۹۱)،بررسی تأثیر رسانه ملی در ایجاد شکاف نسلی، مطالعات رسانه‌ای، سال هفتم، شماره ۱۹، ۱۱۹ – ۱۰۹.
29. علیخانی، علی اکبر (۱۳۸۲)، انقطاع نسل‌ها- انسداد نسل‌ها»، نگاهی به پدیده گسست نسل-ها (رویکرد فلسفی، جامعه شناسی، روانشناسی، سیاسی، تاریخ و ادبی)، تهران: پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
30. علیخانی، علی اکبر (۱۳۸۲)، انقطاع نسل‌ها- انقلابی کامل، نگاهی به پدیده گسست نسل‌ها (رویکرد فلسفی، جامعه شناسی، روانشناسی، سیاسی، تاریخ و ادبی)، تهران: پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
31. علیخانی، علی اکبر (۱۳۸۲)، سبک‌های تربیتی و شکاف بین نسلی، نگاهی به پدیده گسست نسل‌ها (رویکرد فلسفی، جامعه‌شناسی، روانشناسی، سیاسی، تاریخ و ادبی)، تهران: پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
32. علیخانی، علی اکبر (۱۳۸۲)، ملاک‌های سیلان یا انقطاع نسل‌ها، نگاهی به پدیده گسست نسل‌ها (رویکرد فلسفی، جامعه شناسی، روانشناسی، سیاسی، تاریخ و ادبی)، تهران: پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
33. علیخانی، علی اکبر (۱۳۸۲)، ویژگی‌ها، افکار و پیامدهای ظهور نسل سوم نخبگان در ایران، نگاهی به پدیده گسست نسل‌ها (رویکرد فلسفی، جامعه شناسی، روانشناسی، سیاسی، تاریخ و ادبی)، تهران: پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
34. فتحی، سروش و مطلق، معصومه (۱۳۹۰)،جهانی شدن و فاصله نسلی: مطالعه جامعه شناختی فاصله نسلی با تأکید بر فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات، مطالعات راهبردی جهانی شدن، دوره ۲، شماره ۵، 177-145.
35. فرهنگی، علی اکبر و کیانا، هانیه (۱۳۹۱)، تأثیر رسانه‌ها در تبلیغ سبک زندگی غربی با تأکید بر الگوی پوشش غربی، پاسداری فرهنگی، شماره ۸، 50-31.
36. فوزی، یحیی (۱۳۹۳) اندیشه‌های سیاسی امام خمینی (ره)، قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، معاونت پژوهشی دانشگاه معارف اسلامی، چاپ بیست و یکم.
37. کاستلز، مانوئل (۱۳۸۰) عصر اطلاعات؛ اقتصاد، جامعه و فرهنگ، ترجمه احد علیقلیان و افشین خاکباز، تهران: انتشارات طرح نو.
38. کاوند، رضا (۱۳۸۷)، گفتمان‌های سیاست‌گذاری فرهنگی در ایران، همایش ملی توسعه و تحول در فرهنگ و هنر، به نشانی اینترنتی:
www.arsharekord.it/Default.aspx? Page=1989
39. کوثری، مسعود (۱۳۸۷)، «نسل‌های ایکس، وای و زد و سیاست‌گذاری فرهنگی در ایران»، راهبرد فرهنگ، شماره ۳، ۸۴ – ۶۵.
40. کورلا، وارقس (۱۳۷۶)، تلویزیون و ایفای نقش مثبت در توسعه مشارکتی، ترجمه نادر داودی، رسانه، پائیز، شماره ۳، 20-14.
41. مانهایم، کارل (۱۳۸۰)، ایدئولوژی و اتوپیا، ترجمه فریبرز مجیدی، تهران: انتشارات سمت.
42. محمدپور، سارا و آزادی نژاد، محمدرضا (۱۳۹۲)، بررسی تأثیر رسانه‌های الکترونیکی (اینترنت) در ایجاد شکاف بین فرزندان والدین تهرانی، مطالعات رسانه، پائیز، سال هشتم، شماره ۲۲، 114-103.
43. مدقق، عبدالظاهر (۱۳۸۷)، پیامدهای گسست میان نسل‌ها و راهکارهای مقابله با آن، قم: مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.
44. مولر، پیر (۱۳۷۸)، سیاست‌گذاری عمومی، ترجمه حمیدرضا ملک محمدی، تهران: نشر دادگستر، چاپ اول.
45. ناظری، مهرداد (1387) بررسی جامعه شناختی گسست (شکاف) نسل‌ها، نشانی سایت اینترنتی:
  www.noormags.ir /view/fa/articlepage/39693
46. نشریه مهندسی فرهنگی، شماره ۷، بهمن و اسفند ۱۳۸۵.
47. نورائی، مهرداد (۱۳۹۲)، ارتباطات رسانه‌ای، فرهنگ و هویت در فرآیند جهانی شدن، جامعه پژوهی فرهنگی، شماره ۳، سال چهارم، ۱۵۱-137.
48. وحید، مجید (۱۳۸۶)، بحثی درباره سیاست‌گذاری فرهنگی، فصلنامه سیاست، دوره ۳۷، شماره ۳، 306 – 278.
49. ودادای، احمد و عباسعلی زاده، منصوره (۱۳۸۸)، هوش فرهنگی با توجه به عصر جهانی شدن، مهندسی فرهنگی، شماره ۳۴ و ۳۵، ۷۵ – ۶۸.
50. همایون، محمدهادی و جعفری، نادر (۱۳۸۷)، درآمدی بر مفهوم و روش سیاست‌گذاری فرهنگی، اندیشه مدیریت، سال دوم، شماره ۲، ۳۶- ۵.

51. Bengston, V. L. (1970) the Generation Gap: A Reviw and Typology of Social
52. Colebatch – H.K. (1998). Policy. Minneapolis: university of Minnesota press
53. D I Kertzer Generation as a Sociological Problem Vol. 9: 125-149 (Volume publication date August 1983)
54. Diepstrutan, Isabelle and Ester, Peter et al(1993) Talking about my generation, ego andalter images of generations in the Netherlands, Journal of Social Sciences,35,2.
55. Mackay (1980): www. Uoguelph.ca/ omafra.partnership / ktt / en / worktogther / resources/under
56.Pal.A Leslie beyond policy analysis (public issue management in turbulent Tims (2004) fourth edition
57. Schonpflug, Ute Intergenerational transmission of values, Journal of cross cultural psychology, 2001, vol. 32, No.2, 174-85.