ریخت‌شناسی پراپ و حکایات الهی‌نامه عطار

پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی

مقاله 3، دوره 9، شماره 31، خرداد 1397، صفحه 55-74   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

فرحناز حسینی پناه¹؛ امیراسماعیل آذر^{* 2}؛ ابوالقاسم امیراحمدی³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار، ایران.

چکیده

روایت­شناسی، رویکردی نوین و ساختارگرا در مطالعه ادبیات است و باید ولادیمیر پراپ، مردم‌شناس روس را آغازگر این روایت­شناسی نوین دانست. وی درشکل­شناسیقصه‌هایپریان، کارکردها"خویش‌کاری­ها"راعناصرثابت قصه‌ها می‌داند و بر اساس آن‌ها، فرم قصه‌ها را تعیین می‌کند. در سال‌های اخیر "ریخت‌شناسیِ" آثار ادب فارسی مورد توجه پژوهش­گران قرار گرفته است؛ از جمله آثار شاخص ادبیاتِ کهن فارسی که قابلیت ریخت‌شناسی را دارد، "الهی‌نامه عطار" نیشابوری است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، چرایی و چگونگی ساختار روایی در حکایات الهی‌نامه عطار نیشابوری (پانزده حکایت)، براساس الگوی ولادیمیرپراپموردمطالعه، تجزیه‌ و تحلیل قرار گرفته است. مهم‌ترین داده‌های آماری، "خویش‌کاری"، صحنه آغازین، پایانی و شخصیت‌های حکایات است. نتایج این جستار، اثبات می‌کند که؛ صحنه آغازین در فضاسازیِ حکایات مؤثر است و خویش‌کاری­های کمبود و مصیبت بیش از سایر عناصر، ایفای نقش می‌نمایند.

کلیدواژه‌ها

ساختار؛ پراپ؛ خویش‌کاری؛ شخصیت؛ الهی‌نامه وفی

مراجع