سنجش محتوایی و ساختاری دو قصیدۀ "عینیۀ" ابن‌سینا و "عینیۀ" محمدرضا حکیمی

پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی

مقاله 5، دوره 9، شماره 34، دی 1397، صفحه 115-142   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

صابره سیاوشی^{* 1}؛ شهلا قربانی²

¹استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. نویسنده مسئول.

²دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

چکیده

قصیدۀ عینیۀ ابن­سینا از جمله اولین آثاری است که در آن روح یا نفس ناطقۀ انسان به شکل یک پرنده به تصویر کشیده شده است. این قصیده نمایش فرود آمدن روان است که از جهان عقول مجرده در زندان تن اسیر می­گردد و سرانجام آرزو می­کند به خاستگاه نخستین خود بازگردد. قصیدۀ عینیۀ محمدرضا حکیمی با نام "الوهیج" که در بحر کامل مضمر و با همان قافیۀ عینیۀ ابن­سینا سروده شده است، در واقع پاسخی به عینیۀ ابن­سینا در روزگار ما به شمار می­آید. چارچوب نظری بحث تلفیقی از ادبیات و جهان­بینی گنوسی­ها دربارۀ دوگانگی روح و جسم و هبوط روح از عالم بالا و اسارت آن در قفس جسم است. یافته­های پژوهش نیز گویای این واقعیت است که عینیۀ ابن­سینا و عینیۀ محمدرضا حکیمی دارای ساختار گنوسی هستند و با مقایسۀ محتوایی و ساختاری این دو چکامه می­توان ضمن کشف تشابهات و تفاوت­های موجود در آن­ها، دغدغه­های درونی و زوایای پیدا و پنهان اندیشۀ این دو حکیم را به شیوۀ توصیفی-تحلیلی شناخت.

کلیدواژه‌ها

اندیشۀ گنوسی؛ ابن‌سینا؛ محمدرضا حکیمی؛ قصیدۀ عینیه

مراجع