تمثیل در سلامان و ابسال جامی

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 5، دوره 10، شماره 37، مهر 1397، صفحه 90-110   

نویسندگان

فاطمه حیدری^{* 1}؛ زینب نوری سرخنی²

¹دانشیار گروه زبان ادبیات فارسی دانشگاه ازاد کرج

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران

چکیده

 تمثیل یکی از مهم‌ترین انواع ادبی است که جایگاه والایی را در ادبیات فارسی به خود اختصاص داده است، با بررسی تمثیلات هر قوم می­توان از طرز زندگی اجتماعی و میزان تمدن و تربیت آن جامعه آگاه شد. تمثیل از یکسو وابسته به انگیزه­های گوینده و از سوی دیگر، وابسته به مقدار دانش، هدفمندی و آگاهی شنونده یا گیرنده است. تمثیل می‌کوشد بخشی از آگاهی را ملموس کند و برای توضیح و تبیین معنی به کار می‌رود و در خدمت ادبیات تعلیمی قرار می‌گیرد. در پژوهش حاضر که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده، تمثیل داستانی و ابزار وعناصر کاربرد آن در سلامان و ابسال جامی بررسی و نمودار بسامدی انواع فابل، پارابل ومحتوای تمثیلات ...ترسیم شده­است. نتیجة این بررسی نشان داده، درسلامان و ابسال پارابل پرکاربردترین نوع تمثیل داستانی است و جامی از اساطیر ملی، تلمیحات تاریخی و مذهبی و حیوانات برای بیان تمثیلات خود سود جسته است.

کلیدواژه‌ها

تمثیل؛ جامی؛ سلامان و ابسال؛ پارابل؛ تمثیل رمزی

مراجع

الف) کتاب‌ها:

1. ابن اثیر، (1379 ق)، المثل السائر، تحقیق احمدالحوفی و بدوی طبانه، القاهره: دارنهضه مصر،
2. ابوعبیدالقاسم بن سلام، (1400 ق)، الامثال، تحقیق عبدالمجیدقطامش، مکه المکرمه: مطبوعات جامعه‌ام القری،
3. ارسطو، (1371)، رتوریک، فن خطابه، ترجمه پرخیده ملکی، تهران: اقبال،
4. انوشه، حسن، (1381)، فرهنگ نامه ادبی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
5. برقعی، سیدیحیی (1376)، کاوشی در امثال و حکم فارسی، قم: نمایشگاه ونشر کتاب،
6. پورنامداریان، (1375)، رمز و داستانهای رمزی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
7. تجلیل جلیل، (1370)، معانی و بیان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چ هشتم
8. تفتازانی الهروی، سعدالدین مسعود (1409 ق)، المطول فی شرح تلخیص المفتاح، قم: منشورات مکتبه الداوری،
9. تقوی محمد، (1376)، حکایت‌های حیوانات در ادب فارسی، تهران: انتشارات روزانه
10. ثروتیان، بهروز (1369)، بیان در شعر فارسی، تهران: انتشارات برگ
11. جامی، عبدالرحمن (1378)، هفت اورنگ، تصحیح علی خان­زاده حسین احمدی تربیت، دفتر نشر میراث مکتوب،
12. جرجانی عبدالقاهر (1366)، اسرارالبلاغه، ترجمه جلیل تجلیل، تهران: انتشارات دانشگاه
13. حکمت، علی اصغر، (1386)، تحقیقات تاریخ احوال و آثار جامی، تهران: نشر توس، چ سوم
14. داد، سیما، (1383)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید
15. دانش پژوه، منوچهر، (1388)، نقد روان جامی مروری بر زندگی و آثار جامی، تهران: نشر همشهری
16. دهخدا، علی اکبر (1377)، لغتنامه، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چ دوم
17. رادویانی، محمد بن عمر (1362)، ترجمان البلاغه، تصویر و اهتمام احمد آتش، تهران: انتشارات اساطیر، چ دوم
18. رازی، شمس قیس (1373)، المعجم فی معاییرالشعارالعجم، به کوشش سیروس شمیسا، تهران: فردوس
19. روشن، محمد (1382)، سلامان و ابسال جامی، تهران: انتشارات اساطیر
20. سکاکی، ابویعقوب یوسف بن محمد بن علی (2000 م)، مفتاح العلوم، تصحیح عبدالحمیدالهنداوی، تهران: دارالکتب
21. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1366)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: انتشارات آگاه
22. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1378)، آینه‌ای برای صداها، تهران: انتشارات سخن
23. شمیسا، سیروس (1385)، معانی و بیان، تهران: میترا، چ دوم
24. شوقی ضیف، (1383)، تاریخ تطور علوم بلاغت، ترجمه محمدرضا ترکی، تهران: سمت
25. صفا، ذبیح الله، (1369)، تاریخ ادبیات در ایران، تهران فردوس. چ هفتم
26. صفا، ذبیح الله، (1383)، تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی. تهران: امیرکبیر. چ ششم
27. عفیفی، رحیم (1371)، مثل‌ها و حکمت‌ها در آثار شاعران...، تهران: انتشارات سروش
28. عقدائی، تورج، (1381)، نقش خیال و یا در شعر فارسی، تهران: انتشارات نیکان
29. فتوحی رود معجنی، محمود (1385)، بلاغت تصویر، تهران: انتشارات سخن
30. قدامه بن جعفر، (1385)، نقد شعر، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: بی نا، چ دوم
31. قزوینی خطیب، جلال الدین محمدبن عبدالرحمن، (1904 م)، التلخیص فی العلوم البلاغه، ظبطه وشرحه عبدالرحمن البرقوقی، مصر: بی نا
32. کزازی، جلال الدین (1381)، زیباشناسی سخن فارسی بیان، جلد ۶، تهران: نشر مرکز
33. مک کوئین، جان (1389)، ترجمه حسن افشار، تهران: نشر مرکز
34. معین، محمد (1364)، فرهنگ فارسی، تهران: انتشارات امیرکبیر، چ هفتم
35. همایی، جلال الدین (1388)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: نشر نما، چ بیست و نهم

 

ب) مقالات:

1. امامی، صابر، (1381)،"نماد و تمثیل-تفاوت ها و شباهت‌ها". کتاب ماه هنر. ش 48 و 47
2. شیری، قهرمان، (۱۳۸۹)، "تمثیل و تصویری نو از کارکردها و انواع آن"، فصلنامه علمی پژوهشی کاوش نامه، ش ۲۰
3. ---------، (1376)، "نشانه و نماد مثل و تمثیل". مجله رشد آموزش و ادب فارسی، ش 42، سال یازدهم
4. فتوحی، محمود، (۱۳۸۳)، تمثیل، ماهیت، اقسام، کارکرد"، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم تهران، سال 12-13، ش ۴۷
5. نظری، ماه (۱۳۹۳)،"نقش تمثیل در داستان‌های مثنوی معنوی"، نشریه فنون ادبی دانشگاه اصفهان، ش ۲.
6. محمودی، مریم، (1391)،" تحلیل شخصیت پردازی در منظومه سلامان و آبسال جامی". فرشته خواجه دهاقانی، مجله پژوهش‌های نقد ادبی و سبک شناسی (علمی و پژوهشی). ش 4. صص 183-206.