بررسی مؤلفه‌های تمثیلی رمان عاشقانه‌های یونس در شکم ماهی از جمشید خانیان

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 6، دوره 10، شماره 37، مهر 1397، صفحه 111-127   

نویسندگان

سیّد احمد حسینی کازرونی^{* 1}؛ سمیه آورند²؛ سید جعفر حمیدی³؛ محمدرضا شهبازی⁴

¹استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر- ایران

²گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.

³گروه زبان و ادبیات فارسی، واحدبوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.

⁴گروه هنرهای نمایشی، واحدبوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.

چکیده

ادبیات پایداری به معنای خاص، یکی از انواع ادبی است که در ایران عمر کوتاهی دارد و داستان‌ها و رمان‌های زیادی در این نوع نوشته شده که در آن، نویسنده تمثیل و نماد را دستمایه‌ی بیان خود کرده و اثرش را خلق می‌کند. تمثیل شامل چیزی گنگ، ناشناخته و پنهان از ماست که در عصر جدید و در نقد سبک شناسانه‌ی یک اثر به عنوان رمزگان از آن یاد می‌شود و‌ حتی‌ می‌تواند سبک یک نویسنده را دربرگیرد. در سبک‌شناسی لایه‌ای، که از شیوه‌های نوین سبک‌شناسی به‌حساب می‌آید، بافت موقعیتی را به‌عنوان کلان‌ لایه مد‌نظر قرار داده و متن را به خرد‌لایه‌هایی تجزیه می‌کنیم. سپس با بررسی آن‌ها به جستجو در ویژگی‌های شاخص و پربسامد می‌پردازیم که در نهایت منجر به کشف ایدئولوژی می‌شود. در این مطالعه‌، که به روش توصیفی تحلیلی محتوا انجام شده‌، ابتدا با توجه به بافت موقعیتی، رمان عاشقانه‌های یونس در شکم ماهی از جمشید خانیان را که یکی از آثار تمثیلی خلق شده در ادبیات پایداری است به خرد‌لایه‌های واژگانی، نحوی و بلاغی تجزیه کرده و سپس به بررسی سبک‌شناسانه آن پرداخته می­شود. یافته‌ها حاکی از آن است که ایدئولوژی نویسنده در لایه‌ی نحوی نهفته است؛ چرا که این داستان تمثیلی است و معمولاً تمثیل در لایه‌ی نحوی نمود پیدا می‌کند. او با آوردن یک نمونه‌ی عالی‌، بهترین نوع عشق را سیروسلوک و حرکت از عشق زمینی به عشق آسمانی می‌داند؛ سپس با بهره‌گیری از رمزگان و تمثیل، مخاطب را به تأویل و تفکر وا می‌دارد و سبکی تمثیلی را برای رمانش رقم می زند.

کلیدواژه‌ها

سبک‌شناسی لایه‌ای؛ ادبیات پایداری؛ تمثیل و عرفان؛ رمان نوجوان؛ جمشید خانیان

مراجع

1. پارسانسب، محمد، (1390)، داستان‌های تمثیلی- رمزی فارسی. تهران: نشرچشمه
2. پورنامداریان، تقی (١٣٨٣) رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. تهران: علمی و فرهنگی
3. تایسون، لیس (١٣٨٧) نظریه‌های نقد ادبی معاصر. ویراستار: حسین پاینده. تهران: نگاه امروز و حکایت قلم نوین.
4. خانیان، جمشید، (1389)، عاشقانه‌های یونس در شکم ماهی. تهران. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
5. داد، سیما، (1382)، فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران. مروارید.
6. سجودی، فروزان، (1387)، نشانه‌شناسی کاربردی. تهران. علم.
7. سنگری، محمدرضا، (1389)، ادبیات دفاع مقدس. تهران. بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس.
8. فتوحی رودمعجنی، محمود، (1388)، سبک‌شناسی ادبی سرشت سخن ادبی، برجستگی و شخصی‌سازی زبان. فصلنامه زبان و ادبیات پارسی. شماره 41. صص 23-40.
9. __________ (1390)، سبک‌شناسی، نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها. تهران. سخن.
10. کاشفی سبزواری، میرزا حسن، (1369)، بدایع الافکار فی صنایع الاشعار. تصحیح میرجلال الدین کزازی. تهران. مرکز.
11. کشانی، لیلا (1396)، «دو [چند] لایگی» در رمان‌های تمثیلی فارسی، مجله‌ی نقدادبی، شماره 39 صص 151-178
12. کمسفیدی، اصغر، (1388)، ادبیات پایداری. نامه‌ی پایدار. مجموعه مقالات دومین کنگره‌ی ادبیات پایداری. کرمان. اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان کرمان.
13. محمدی کله سر، علیرضا (١٣٩٢)، روایت شناسی تمثیل داستانی. الهیات هنر. شماره 1: 5-28