تحلیل اثر عوامل طبیعی در الگوی توزیع فضایی سکونتگاه های شهری و روستایی شهرستان خنج

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 6، دوره 13، شماره 3 - شماره پیاپی 44، آذر 1397، صفحه 629-646   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

محمد ابراهیم عفیفی^*

استادیار گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لار، ایران

چکیده

مدیریت و برنامه­ریزی ساختار فضایی مناطق در پراکنش بهینه جمعیت بدون توجه به ویژگی­های طبیعی، بالاخص عامل ژئومرفولوژی امکان­پذیر نمی­باشد. همچنین ترسیم چشم­اندازها و توسعه آتی بدون لحاظ نمودن پتانسیل­ها و نقاط ضعف جغرافیایی مناطق دارای اثرات مطلوبی نمی­باشد. شهرستان خنج با تعداد 89 سکونتگاه شهری و روستایی در قسمت جنوبی استان فارس واقع شده­است و دارای اقلیم گرم وخشک می­باشد. پراکنش سکونتگاه­های این شهرستان تحت تاثیر عوامل مختلفی صورت­گرفته­است. پژوهشحاضرازنوعتوصیفی-تحلیلیمیباشدکهبرای بررسیمعیارعواملجغرافیایطبیعیو تأثیرآندرساختوسازسکونتگاه­هادرمحدودهموردمطالعهابتداویژگی­هایجغرافیایطبیعیشهرستانازقبیل شیب، زمین­شناسی،گسل،خاک،اقلیم وهیدرولوژی و ...موردمطالعهقراردادهشد وعواملمذکوربا استفاده از نرم­افزار Arc GIS به صورت رقومی تهیه گردید. یافته­های پژوهش حاکی از آن است که استقرار و توسعه سکونتگاه­های شهرستان خنج به طور مستقیمی تحت تاثیر ژئومرفولوژی منطقه بویژه عامل توپوگرافی، درصد شیب اراضی، قابلیت کشت اراضی و فاصله از رود و گسل صورت گرفته­است. کاربری اراضی حدود  28 درصد از سکونتگاه­های شهرستان خنج در محدوده اراضی زراعی آبی قرار گرفته­اند و تقریباً بیش از نیمی از سکونتگاه­های این شهرستان در محدوده اراضی بایر(با پوشش گیاهی ضعیف) قرار دارند. بررسی عامل کاربری اراضی ارتباط تنگاتنگ این مقوله را با نوع معیشت ساکنان و سطح فناوری آن­ها در بهره­برداری از محیط نمایان می­سازد. نتیجه  حاصل از این بررسی نشان می­دهد از بین این عوامل طبیعی، توپوگرافی و نزدیکی به آب­های جاری و رودخانه، بیشترین تأثیر را در پراکندگی فضایی سکونتگاه­های شهرستان خنج داشته است.

کلیدواژه‌ها

ژئومورفولوژی؛ توزیع فضایی؛ سکونتگاه‌های شهری و روستایی؛ شهرستان خنج

مراجع

Anabstani, A.A. (2011). The role of natural factors in stability of rural settlements (case study: Sabzevar county). Geography and Environmental Planning, 21 (40), 89-104. (In Persian)

Ario Cook, JC., & Round C. (1998). Geomorphology and Environmental Management. Shapur Goodarzin Nezhad translation, side publication. (42).

Fazel Nia, Gh., & Wise friend Pour Jafari, M. (2014). An Analysis of Natural Factors Affecting the Distribution and Establishment of Rural Settlements in the Sirjan County. Regional Planning Quarterly, 4 (16), 109-124. (In Persian)

Fesharaki, P. (1375). Rural Geography. Islamic Azad University.

Gholami Rad, Z., & Shariat Panahi, Z. (2013). A Survey on the Position of Natural Factors in Establishment of Rural Settlements in Kermanshah Province Based on Analytical Hierarchy Process (AHP) Process, Using GIS. Geographical Quarterly of the Territory, 37, 55-75. (In Persian)

Hassanpour, H., & Rahimi, M. (2014). Investigating the geomorphologic factors of human settlements in Bastak city with non-operational defenses in GIS environment. Second National Conference on Geomorphology in Land Management and Environmental Management. (24) (In Persian)

Makhdoom, M. (2011). The Foundation of Land Reconciliation. Tehran:  Tehran University Press, Thirteenth Edition (44). (In Persian)

Mousavi, M.N., Nazmfar, H., & Aftab, A. (2013). Investigating the role of natural factors in the geographical distribution of population and urban settlements using GIS and GEODA (Case Study: West Azarbaijan Province). Geography Quarterly and Environmental Studies,2 (5), 80-95. (In Persian)

Nader Sefat, M. (2000). Geomorphology of Urban Areas. Publications of the Party Organization, First Printing, Tehran. (55) (In Persian)

Rahmani, M. (2004). Analysis of the effect of natural factors on spatial distribution pattern of settlements and rural population of Amol city. Population Quarterly, 49, 141-152. (In Persian)

Rajai, A. (1994). Application of geomorphology in land management and environmental management. publication of Qomes, first edition. (31) (In Persian)

Rajai, A. (2008). Application of geomorphology in land management and environmental management.Gomes publishing, Third edition. (88) (In Persian)

Rezaei, P., & Ostad Malkerrodi, P. (2010). Geomorphologic constraints of physical development of Rudbar city. Journal of Natural Geography, 3 (7), 41-52.  (In Persian)

Natural Resources Office of Fars Province, GIS Archives (102), 2011