مبانی معرفت شناختی خیال در عرفان ابن عربی

 پژوهشهای معرفت شناختی

مقاله 1، دوره 7، شماره 16، دی 1397، صفحه 7-30   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فاطمه مرتجی¹؛ مهدی نجفی افرا^{* 2}

¹دانشجوی دکتری فلسفه وکلام اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

²استاد گروه فلسفه دانشگاه ازاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

خیال در اندیشه ابن عربی در افقی فراتر از افق عقل نشسته است، هم خیال متصل به عنوان ابزار معرفتی مهم می تواند به حقایقی وقوف یابد که عقل از دست یابی به آنها ناتوان است، و هم خیال منفصل حوزه وسیعتری از عالم را به خود اختصاص داده وتمام ماسوی الله را در بر می گیرد. ادراک خیالی  همراه ترین معرفت با کل هستی است، در شناخت خداوند بدون خیال نمی توان از وجوه تشبیهی کلام او آگاهی یافت. انسان باید هر دو چشم خود را به سوی حقیقت بگشاید که یکی عقل ودیگری خیال است، و در شناخت کل عالم خیال موثرترین ابزار ادراکی است، چون خیال مذبذب بین وجود و عدم است، با جهانی که خود عین خیال است، می تواند همراهی نماید و به درک عمیق آن نائل شود. عقل از اصول ایستا و ثابتی برخوردار است و تنها قادر به درک جنبه تنزیهی خداوند است، در حالی که خیال همانند خود عالم، دائما در تحول و گشودگی است، معرفت خیالی همانند خود جهان و زندگی گشوده وسیال است و هیچگاه به دیدگاه ونظر منتهی نمی شود. خیال ابن عربی در فلسفه اسلامی تا حد قابل توجهی مغفول مانده، که احیاء مجدد آن، تحولات عمیقی را به وجود خواهد آورد.      

کلیدواژه‌ها

خیال؛ قلب؛ ابن عربی؛ وجود شناسی؛ معرفت شناسی

مراجع

1- آشتیانی،  جلال الدین.(1370).شرح مقدمه قیصری  بر فصوص  الحکم، تهران: امیر کبیر

2-ابن عربی.(بی تا).الفتوحات المکیه(اربع مجلدات)، بیروت: دار الصادر                                  

3-ابن عربی.(1370).نقش الفصوص، محقق  جلال الدین آشتیانی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی

4-ابن عربی.(1423ق).دیوان. مصحح احمدحسن بسیخ، بیروت: دار الکتب العلمیه

5-ابن عربی.(1378).ترجمان الاشواق، مصحح رینولد آلین نیکسون، تهران:روزنه                             

6-ابن عربی.(1420ق).ذخائر الاعلاق شرح ترجمان الاشواق، بیروت:  دار الکتب العلمیة

7-پاینده، ابوالقاسم.(1363).نهج الفصاحة(مجموعه کلمات قصار حضرت رسول صلى الله علیه و آله).تهران: دنیای دانش

8-الجندی،موید الدین.(1423).شرح فصوص الحکم(الجندی)،مصحح سید جلال الدین آشتیانی، قم:بوستان کتاب           

9-جهانگیری، محسن.(1375).محیی الدین ابن عربی چهره برجسته  عرفان اسلامی، تهران: دانشگاه تهران 

10-چیتیک، ویلیام.(1385).عوالم خیال،ترجمه نجیب الله شفق، قم:موسسه اموزشی و پژوهشی امام خمینی

11-چیتیک، ویلیام.(1395).طریق عرفانی معرفت از دیدگاه ابن عربی،ترجمه مهدی نجفی افرا،تهران: جامی   

12- حسن زاده املی،حسن.(1378).ممد الهمم در شرح فصوص  الحکم،تهران: انتشارات  وزارت ارشاد اسلامی

13-شریف رضی، محمد بن الحسین.(1406ق).خصائص الائمه علیهم السلام(خصائص امیر المومنین)،محقق محمد هادی امینی، مشهد: استان قدس رضوی

14-عفیفی،ابوالعلاء.(1370).فصوص الحکم للشیخ الاکبر محیی الدین بن عربی متوفی سنه 638هجریه و التعلیقات علیه.تهران: الزهرا

15-طوسی، محمد بن الحسن.(1414ق). الامالی (للطوسی)،محقق موسسه البعثه.قم: دار الثقافه

16-قیصرى، داوود.(1375). شرح فصوص الحکم(القیصرى)، 1جلد، شرکت انتشارات علمى و فرهنگى: تهران

17-الغراب، محمودمحمود.(1392).عشق و عرفان از دیدگاه ابن عربی.ترجمه سید محمد رادمنش.تهران: جامی                       

18-کربن،هانری.(1390).خیال خلاق.مترجم انشاءالله رحمتی تهران: صوفیا     

19-کلینی، محمد بن یعقوب.(1429).کافی.قم: دار الحدیث

20- نصر، سید حسین.(1392).انسان سنتی و مدرن  در اندیشه سید حسین نصر.مقدمه و ویرایش ویلیام چیتیک،ترجمه مهدی نجفی افرا،تهران: جامی

 

21. Chittick, William.C, 1998, The self Disclosure of God, Principles of Ibn Al Arabi’s cosmology, state university of New York press