در باب یقین ویتگنشتاین و نقد برهان خواب دکارت

 پژوهشهای معرفت شناختی

مقاله 4، دوره 7، شماره 16، دی 1397، صفحه 71-98   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

اعظم محسنی^{* 1}؛ سید مسعود سیف²

¹دانشجوی دکتری فلسفه دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) قزوین

²دانشیار گروه فلسفه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)قزوین

چکیده

ویتگنشتاین به صراحت از مبنا بودن یقین و تقدم آن بر شک سخن می­گوید و معتقد است که بازی شک در زمین یقین امکان­پذیر است و شکاکیت افراطی خود متناقض است؛ برای ویتگنشتاین «برهان خواب» دکارت، عمیق­ترین و قوی­ترین نوع شکاکیت افراطی است. ادعای اصلی دکارت در این برهان این است که «هیچ ملاک قطعی برای تمایز قائل شدن میان حالات خواب و بیداری وجود ندارد». برخی از فیلسوفان این فرضیه را یکی از چالش برانگیزترین مباحث در موضع شکاکیت دانسته و تمام همّ و غم خود را مصروف پاسخگویی به این برهان کرده­اند؛ که البته در این زمینه توفیق چندانی نصیب آنها نشده است. اما ویتگنشتاین معتقد بود که شکاکیت بی­معنی است و جوابی را نمی­طلبد؛ با توجه به همین مبنا زمانیکه به «برهان خواب» می­رسد، می­گوید این عبارت که «من ممکن است خواب باشم» اگر جدی گرفته شود، همانطور که دکارت آن را جدی گرفته است، بی­معنی است.
برخلاف تصور ویتگنشتاین و دیگران، هدف دکارت هرگز ماندن در حالت عدم یقین نبوده است؛ او همواره بدنبال فرا رفتن از شک و رسیدن به یقین بوده است و در مورد شکاکیت حاصل از «برهان خواب» هم، در نهایت می­گوید باید آن تردید کلی در مورد خواب را که به علت آن نمی­توانستیم میان خواب و بیداری فرق بگذاریم، به عنوان شکوک مبالغه آمیز و مضر به دور افکنیم و در ادامه معیاری برای تفکیک تجارب ما در حالت خواب و بیداری ارائه می­دهد.

کلیدواژه‌ها

شکاکیت؛ دکارت؛ ویتگنشتاین؛ برهان خواب؛ یقین

مراجع

1- حجت، مینو.(1387). بی­دلیلی باور: تأملی در باب یقین ویتگنشتاین، تهران، هرمس.

2- دکارت، رنه.(1385). تأملات در فلسفه­ی اولی، ترجمه­ی احمد احمدی، چاپ ششم، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.

3- دکارت، رنه.(1364). اصول فلسفه، ترجمه­ی منوچهر صانعی، چاپ اول، تهران، انتشارات آگاه.

4- کاتینگم، جان.(1393). دکارت، ترجمه­ی سید مصطفی شهرآیینی، تهران، نشر نی.

5- ویتگنشتاین، لودویگ.(1369). رساله­ی منطقی ـ فلسفی، ترجمه­ی محمود عبادیان، چاپ اول، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران.

6- ویتگنشتاین، لودیگ.(1384). برگه­ها، ترجمه­ی مالک حسینی، تهران، هرمس.

7. Austin, J. L. (1962), Sense and Sensibilia, ed. G.J. Warnock, London, Oxford University Press.

8. Coliva, Annalisa (2010), Moore and Wittgenstein: Scepticism, Certainty and Common Sense, New York, PALGRAVE MACMILLAN.

9. Descartes, Rene (1984), The philosophical Writings of Descartes (Volume II), Translated by JOHN COTTINGHAM; ROBERT STOOTHOFF; DUGALD MURDOCH, New York, Cambridge University Press.

10. Descartes, Rene (1997), Descartes: key Philosophical Writings, Translated by Elizabeth S. Haldane and G. R. T. Ross, Edited and with an Introduction by Enrique Chavez-Arvizo, Wordsworth Classics of world Literature.

11. Hanna, Robert (1992), “Descartes and Dream Skepticism- Revisited”, Journal of the History of Philosophy ,Volume 30, Number 3, pp. 377-398

12. Hill, James (2004), "Descartes' Dreaming Argument and why we might be Skeptical of it", Richmond Journal of Philosophy.

13. Hoppes, Thomas (1997), Leviathan or the Matter, Forme, & Power, London, Touchstone.

14. Klein, P. D. (2000), "Certainty", in A Companion Epistemology, (E.Ds.) Jonathan, Dancy, And Ernest, Sosa, Oxford, Blackwell.

15. Malcolm, Norman (2002),"Wittgenstein's Skepticism in on Certainty", Critical Assessments of leading philosophers: Ludwig Wittgenstein II, London and New York, Routledge.

16. Stroll, Arum (2009), "Wittgenstein and the Dream Hypothesis", Philosophia (37): 681-690.

17. Voss, Stephen (1993), Essays on the Philosophy and Science of Rene Descartes, New York Oxford, and UNIVERSITY PRESS.

18. Wittgenstein, Ludwig (1969), On Certainty, Translated by DENIS PAUL and G.E.M. ANSCOMBE, Edited by G.E. M. ANSCOMBE and G. H. VON WRIGH, Printed in Great Britain by Alden and Mowbray Ltd at the Alden Press, Oxford and bound at Kemp Hall Bindery