مدل سازی و تدوین خط مشی دومنظوره سازی صنعت دفاعی: رویکردی آمیخته

پژوهش های مدیریت راهبردی

مقاله 5، دوره 24، شماره 70، آذر 1397، صفحه 117-143   

نوع مقاله: علمی _ پژوهشی

نویسندگان

محمدتقی خوبرو¹؛ محمد حسین رحمتی^{* 2}؛ سید مهدی الوانی³؛ غلامرضا جندقی⁴

¹دانشجوی دکتری مدیریت دولتی، دانشگاه تهران، پردیس فارابی؛

²استادیار مدیریت دولتی، دانشگاه تهران، پردیس فارابی

³استاد مدیریت دولتی دانشگاه علامه طباطبایی؛

⁴استاد مدیریت دانشگاه تهران، پردیس فارابی؛

چکیده

در برنامه ششم توسعه ج.ا. ایران به استفاده از ظرفیت‌های مازاد صنعت دفاعی برای بخش غیردفاعی تأکید شده است. پرسش اصلی آن است که برای تحقق اثربخش این امر، چگونه باید جهت‌گیری شکل گیرد؟ بخش صنایع دفاعی کشور، یکی از بخش‌های مولد و پیشرو در عرصه علم و فناوری و محصولات پیشرفته است که همزمان به صورت دومنظوره می‌تواند به تولید محصولات و فناوری دفاعی و غیردفاعی اشتغال یابد. خط‌مشی دومنظوره‌سازی صنایع دفاعی ایران، برای بکارگیری این ظرفیت در کشور، در نگاهی جامع، باید شامل اجزاء و عناصری گردد که بتوانند در ایجاد و نهادینه کردن ارزش‌های سازنده آن به صورت علمی و عملی موثر باشد و حتی در آینده رهنمودهایی برای اجرای خط مشی دومنظوره‌سازی و ارزیابی پیامدهای آن نیز ارائه کند. اما، اگر نسخه این خط‌مشی‌ها بر سیاق ملاحظات نظری و عملی دوراندیشانه و علمی تعبیه نشده باشد، کماکان دردهای ملی دوا نخواهد شد و حتی دردی به دردهای کشور اضافه می‌گردد. بنابراین در این پژوهش در ابتدا به صورت کیفی، با مطالعه مستندات مکتوب و مصاحبه با 20 نفر از خبرگان آگاه  دانشگاهی و صنعتی، از طریق شناسایی الزامات و اقتضائات دومنظوره‌سازی صنعت دفاعی ایران، اقدام به طراحی مدلی به عنوان راه‌نمای عملی خط‌مشی‌گذاران این عرصه نموده‌ایم. سپس به صورت کمی، با ابزار پرسشنامه و مطالعه 152 نفره از مدیران این صنایع در کشور، به تحلیل وضعیت بکارگیری و اولویت‌دهی عناصر مدل پرداخته‌ایم. نتایج کیفی پژوهش، نشان از توجه به 3 دسته عناصر محوری،6 بعد و 28 مولفه موثر بر نوع جهت‌گیری دومنظوره‌سازی صنعت دفاعی دارد. نتایج کمی پژوهش نیز، نشان از وجود تفاوت وضعیت موجود و وضعیت مطلوب و همچنین وزن عناصر مدل برای خط مشی‌گذاری در جامعه هدف دارد.

کلیدواژه‌ها

خط مشی گذاری عمومی؛ دومنظوره سازی صنعت دفاعی؛ صنعت دفاعی

مراجع

 
الوانی، مهدی (1393). تصمیم‌گیری و تعیین خط‌مشی دولت، انتشارات سمت.
الوانی،مهدی، شریف زاده، فتاح (1394). فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی،انتشارات دانشگاه امام صادق (ص)، چاپ سیزدهم.
اکبری، بهرام، کزازی، ابوالفضل، منطقی، منوچهر، امیری، مقصود (1395). ارائه الگویی برای کسب موفقیت در فن بازار دفاعی ایران، فصلنامه علمی پژوهشی بهبود مدیریت، سال10، شماره 1.
بازرگان، عباس(1394). مقدمه‌ای بر روش تحقیق کیفی و آمیخته، رویکردهای متداول در علوم رفتاری، انتشارات دیدار.
پورعزت، علی اصغر، رحیمیان، اشرف (1391). خط‌مشی‌گذاری عمومی برای اداره شهرهای پرتنوع و پیچیده، فصلنامه مدیریت دولتی، (10)4.
خزائی، سعید، کاظمی، سید عباس (1382). عوامل مؤثر بر توانایی نوآوری در مؤسسات صنعت دفاعی در بریتانیا: یک تحلیل تجربی (ترجمه و تلخیص)، فصلنامه مدیریت تحقیقات دفاعی، سال اول، شماره 4.
فرتوک زاده، حمیدرضا، وزیری، جواد (1391). الگوی توسعه صنعت و فناوری در ایران: هسته‌های کوچک- شبکه‌های بزرگ؛ درس‌هایی از صنایع دفاعی و الگوسازى براى صنعت نفت، فصلنامه بهبود مدیریت، سال 6، شماره3.
مختارزاده، نیما، کیانی بختیاری، ابوالفضل (1393). سیاست‌گذاری‌های صنعتی در برخی از کشورهای جهان و ایران، نشریه نشاء علم سال، شماره 1.
معطوفی، علیرضا، دانکوب، مرتضی(1396). اولویت‌بندی عوامل موثر بر تدوین خط‌مشی زیست محیطی ایران با استفاده از روش تحلیل شبکه‌ای، فصلنامه مجلس و راهبرد، (90)24.
منتظری، عباس (1393). طراحی نظام نوآوری باز بخش دفاعی ایران،رساله دکتری، دانشگاه تهران.
هاولت، رامش (1380).  مطالعه خط‌مشی عمومی، انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی.

 

Birkland, T (2015). An Introduction to the Policy Process: Theories, Concepts, and Models of Public Policy Making, Published by Routledge Press, New York,Third Edition.
Das, B, Shil, N.C & Pramanik, A. K (2007). Strengthening SMEs to make export competitive, MPRA Paper 7800, Germany: University Library of Munich.
Dornbush, R (1993). Policy Making in the Open Economy, The World Bank, Washington DC.
Drezner, J. A (2016). Competition and Innovation under Complexity,in: Organizing for a Complex World: Developing Tomorrows Defense and Net-Centric Systems, Edited by Guy Ben-Ari and Pierre A. Chao, RAND Institution, USA, 31-49.
Dunne, P & Braddon, D (2008) School of Economics, Bristol Business School. University of the West of  England, Bristol.
Dunne, P & Braddon. D (2008). School of Economics, Bristol Business School. University of the West of  England, Bristol.
Edquist, C & Hommen, J (2008). Cheltenham Small Country Innovation Systems: Globalization, Change and Policy in Asia and Europe. UK: Edward Elgar Publishing Limited.
European Defence Agency (2014). First EDA Supported Dual-Use Project Receives European Structural Funds. Press release. http://www.eda.europa.eu.
Gangnæs Enger, Simen (2013). Dual-Use Technology and Defence–Civilian Spillovers:Evidence from the Norwegian Defence Industry, Master’s thesis, Faculty of Social Science, University of Oslo.
Gansler, J (1995). Defense Conversion, MIT Press, Cambridge, MA.
Guichard, R (2005). Suggested Reposition R&D Within the French System of Innovation, Technovation Journal, 30.
Hartley, K (2003). The future of European Defence Policy: An Economic Perspective, Defence and Peace EconomicsVol 14(2).pp 107-115
James, A.D (2001). The Place of the UK Defence Indusyry in its National Innovation System: Co-Evolution of National,Sectorial and Technological Systems.
Lester, J. P & Stewart. J (2000). Public Policy: An Evolutionary Approach, Minnesota: West Publishing Company.
Mcconnel, A (2010). Policy Success, Policy Failure and Grey Areas In-Between. Jnl Publ. Pol. 30.3.345-362.
Merindol, V & Versalles, D (2010) Dual-Use as Knowledge-Oriented Policy: France During the 1990–2000s. International Journal of Technology Management.Vol 50. Issue 1.
Mowery, D (2012). Defence Industry-Related R&D, A Model for Grand challege. Techndogy Policies.
Office of Technology Assessment (1994) Assessing the Potential for Civil-Military Integration, Washington D.C., U.S. Government Printing Office.
Perani, G (1997). Military Technologies and Commercial Applications: Public Policies in NATO Countries, Final Report to The NATO Office For Information and Press.
Pitelis, C.N (2006). Industrial Policy: Perspectives, Experience, Issues, International Handbook on Industrial Policy. Cheltenham: Edward Elgar.
Sabatier, P.A (2007). Theories of the Policy Process, Boulder, Co:Westview Press.
Schwab, K (2017). The Global Competitiveness Report. Geneva, World, Economic Forum.
Walsh, A (2011) Chinas Defence Innovation System, Making the Wheels Spin, Francis Policy Brief, No23.
Wioeniewski, R (2012). Defence Industry In The European Union– Challenges and Opportunities In Times of Economic Crisis. Przeglad Strategiczny Journal, nr 2.