شناسایی شاخص‌های تأثیرگذار بر کیفیت زندگی کاری کارکنان بخش تولید: یک پژوهش کیفی بر اساس روش پدیدارشناسی

دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی

مقاله 2، دوره 19، شماره 4 - شماره پیاپی 74، دی 1397، صفحه 13-26   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30486/jsrp.2018.545632

نویسندگان

امین برازنده¹؛ حسین سماواتیان^{* 2}؛ محمد رضا عابدی³

¹دانشجوی دکترای روانشناسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

²دانشیار گروه روانشناسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

³استاد گروه مشاوره دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

هدف
از این پژوهش شناسایی شاخص‌های تأثیرگذار بر کیفیت زندگی کاری کارکنان به‌منظور
دستیابی به الگویی بومی در این زمینه بود. جامعة آماری پژوهش را کلیة کارکنان بخش
تولید کارخانه تولیدی و صنعتی نهان‌گل بروجن در بر می‌گرفتند که از میان آن‌ها 15
نفر بر اساس اصل شیوة ‌نمونه‌گیری هدفمند در پژوهش‌های کیفی در نمونه مورد مطالعه
شرکت یافتند. ابزارهای گردآوری داده‌ها در این پژوهش بر اساس اصول پژوهش‌های کیفی
شامل مصاحبه و مشاهده بود. داده‌های به‌دست‌آمده بر اساس روش کولایزی در پژوهش
پدیدارشناسی تحلیل شد. نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که کیفیت زندگی کاری درمجموع
شامل 16 مضمون که عبارت‌اند از مشوق‌ها، حقوق و مزایا، جو آموزشی اثربخش، شهرت
سازمان، استقلال عمل، مشارکت، روابط همدلانه، عوامل شغلی، پیشگیری از حوادث، امنیت
شغلی، عوامل برون‌سازمانی، عدالت ادراک شده، معناداری، معنویت و مسئولیت اجتماعی
سازمان همراه با 30 زیرمضمون مربوط به آن‌ها است. کشف مضمون‌ها و زیرمضمون‌های
جدید و تناسب آن‌ها با فرهنگ بومی ازجمله نوآوری‌ها در این پژوهش است.

کلیدواژه‌ها

شاخص‌های تأثیرگذار؛ کیفیت زندگی کاری؛ پدیدارشناسی؛ کارکنان تولید؛ بروجن

مراجع

اسپکتور، پ.(1387). روا‌شناسی صنعتی و سازمانی. ترجمة شهناز محمدی. تهران: انتشارات ارسباران. (سال انتشار اثر به زبان اصلی،2006).

برازنده، آ.(1394). ارتقای کیفیت زندگی کاری کارکنان از رهگذر توانمندسازی آنان. دومین همایش ملی روانشناسی کاربردی، تیرماه 1394، مؤسسة آموزش عالی امین، اصفهان.

برازنده، ا.؛ آتش‌پور، س.ح؛ و گل‌پرور، م.(1391). رابطة جو آموزشی با ابعاد عملکرد سازمانی ادراک شده در یک کارخانة تولیدی خصوصی. دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی،13(3)، 64-57.

پاغوش، ع.؛ زارعی، آ.؛ زینلی، ح؛ و دمی‌زاده، ح.(1395). تأثیر تعارض کار-خانواده بر فرسودگی شغلی با میانجیگری کیفیت زندگی و رضایت شغلی در کارکنان شرکت پالایش گاز سرخون و قشم. دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی،17(3)، 72-59.

حجتی، م؛ و رامین، ه. (1396). بررسی وضعیت بهره‌وری نیروی کار و بهره‌وری دستمزد (رقابت‌پذیری نیروی کار) در صنایع با 10 نفر کارکن و بیشتر. تهران: معاونت پایش، پژوهش و مشاوره بهره‌وری سازمان ملی بهره‌وری ایران.

حسام، م.؛ آسایش، ح.؛ روحی، ق.؛ شریعتی، ع.ر.؛ نصیری، ح؛ و شعوری بیدگلی، ع.ر.(1391). بررسی ارتباط کیفیت زندگی کاری پرستاران و تمایل به ترک حرفه پرستاری. فصلنامةمدیریتپرستاری، 1(3)، 36-28.

شریفی، آ.؛ کمالی، م؛ و چابک، ع.(1393). نیازهای اجتماعی افراد فلج مغزی: یک مطالعة کیفی به روش پدیدارشناسی. توانبخشینوین،8(2)، 30-21.

شولتز، د.(1392). نظریه‌های شخصیت. ترجمة یوسف کریمی، فرهاد جمهری، سیامک نقشبندی، بهزاد گودرزی، هادی بحیرایی و محمدرضا نیکخو. تهران: نشر ارسباران. (سال انتشار اثر به زبان اصلی،2009).

غلامی، ع.ر.(1388). عوامل مؤثر برکیفیت زندگی کاری در سازمان. دو ماهنامة توسعه انسانی پلیس،24(6)، 100-79.

قرچه، س؛ و احمدی، ع.(1397). پیش‌بینی کیفیت زندگی کاری بر اساس ابعاد عدالت سازمانی در پرستاران بیمارستان‌های شیراز. مجلةپرستاریوماماییارومیه،16(3)، 170- 164.

کامینگز، ت.ج؛ و ورلی، ک.ج.(1385). تحول و توسعه سازمان. ترجمة کورش برارپور. تهران: انتشارات فرازاندیش سبز. (سال انتشار اثر به زبان اصلی،2000).

کلوئت، آ؛ و بلوف، ر.(1382). اصول و کاربرد پژوهش در مامایی. ترجمة پروین بهادران و حمیدرضا عریضی. اصفهان: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی اصفهان. (سال انتشار اثر به زبان اصلی، 2001).

 گل‌پرور، م؛ و برازنده، آ.(1389). نیاز به عدالت متغیری مفقود در پیوند بین اخلاق‌گرایی مدیران با رضایت شغلی: مقدمه‌ای بر یک نظریه. دومین کنگرة دوسالانه روانشناسی صنعتی و سازمانی ایران. دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان (اصفهان). اسفندماه 1389- اصفهان.

گل‌پرور، م.؛ عریضی، ح.ر؛ و مدنی قهفرخی، س.(1388). نقش نگرش به رفاه اجتماعی در رابطة همدلی و گرایش اجتماعی با عدالت اجتماعی. فصلنامة علمی ـ پژوهشی رفاه اجتماعی، 9(32)، 166-131.

مهداد، ع. (1387). روانشناسی صنعتی سازمانی. تهران: انتشارات جنگل.

میرسپاسی، ن.(1394). مدیریت استراتژیک منابع انسانی و روابط کار. تهران: نشر کتابسرا.

نعیمی، گ.؛ نظری، ع.م؛ و ثنایی‌ذاکر، ب.(1391). بررسی رابطة بین کیفیت زندگی کاری و تعارض کار-خانواده با عملکرد شغلی کارکنان مرد متأهل. فصلنامةمشاورهشغلیوسازمانی، 4(10)، 72-57.

هادیزاده مقدم، آ.؛ امیرخانی، ط؛ و عبدالملکی، م.(1395). بررسی تأثیر شهرت سازمانی بر رفتار شهروندی سازمانی. فصلنامة علمی -پژوهشی مطالعات مدیریت بهبود و تحول، 25(81)، 24-1.

 

Baird, K., & Wang, H. (2010). Employee empowerment: extent of adoption and influential factors. Personnel Review, 39(5),574-599.

Bloom, P. (2017). Empathy and its discontents. Trends in Cognitive Sciences, 21(1),24-31.

Campbell Clark, S. (2000). Work/family border theory: A new theory of work/family balance. Human Relations, 53(6), 747-770.

Cascio, W. F. (2010). Managing human resources: productivity, quality of work life, profits. 8th ed. New York: McGraw-Hill/Irwin.

Claude,J., & Zamor, G. (2003). Workplace Spirituality and Organizational Performance. Public Administration Review, 63(3), 355-363.

Chan, K. W., & Wyatt, T. A. (2007). Quality of Work Life: A Study of Employees in Shanghai, China. Asia Pacific Business Review, 13(4), 501–517.

Edward, K.L., & Welch, T. (2011). The extension of Colaizzi’s method of phenomenological enquiry. Contemporary Nurse, 39(2), 163-171.

El Akremi, A., Gond, J. P., Swaen, V., De Roeck, K., & Igalens, J. (2015). How do employees perceive corporate responsibility? Development and validation of a multidimensional corporate stakeholder responsibility scale. Journal of Management, In press. DOI: 10.1177/0149206315569311

Famburn, C.J., & Van Riel, C.B.M. (2003). How successful companies build winning reputations, Upper Saddle River. NJ: Prentice Hall.

Farooq, O., Payaud, M., Merunka, D., & Valette-Florence, P. (2014). The impact of corporate social responsibility on organizational commitment: Exploring multiple mediation mechanisms. Journal of Business Ethics, 125, 563-580.

Farooq, O., Rupp, D.E., & Farooq, M. (2016). The multiple pathways through which internal and external corporate social responsibility influence organizational identification and multi foci outcomes: The moderating role of cultural and social orientations. Academy of Management Journal, 60(3),954-985.

Felstead, A., Gallie, D., & Green, F. (2015). Unequal Britain at work. Oxford: Oxford University Press.

Findlay, P., Kalleberg, A., & Warhurst, C. (2013). The challenge of job quality. Human Relations, 66(4), 441–451.

Findlay, P., Warhurst, Ch., Keep, E., & Lloyd, C. (2017). Opportunity knocks? The possibilities and levers for improving job quality. Work and Occupations, 44 (1), 3-22.

Garg, N. (2017a). Workplace Spirituality and Employee Well-being: An Empirical Exploration. Journal of Human Values, 23(2), 129–147. 

Garg, N. (2017b). Workplace Spirituality and Organizational Performance in Indian Context: Mediating Effect of Organizational Commitment, Work Motivation and Employee Engagement. South Asian Journal of Human Resources Management, 4(2), 191–211. 

Gillet, N., Fouquereau, E., Bonnaud-Antignac, A., Mokounkolo, R., & Colombat, P. (2013). The mediating role of organizational justice in the relationship between transformational leadership and nurses’ quality of work life: A cross-sectional questionnaire survey. International Journal of Nursing Studies, 50(10), 1359–1367.

Greening, D. W., & Turban, D. B. (2000). Corporate Social Performance As a Competitive Advantage in Attracting a Quality Workforce. Business & Society, 39(3), 254–280. 

Grote, G., & Guest, D. (2016). The case for reinvigorating quality of working life research. Human Relations, 20(2), 149-167.

Hackman, R., & Lawler, E. (2015). Job Characteristics Theory. In: Miner, J.B. (ed) Organizational Behavior 1. New York: Taylor & Francis.

Hannif, Z., Cox, A., & Almeida, SH. (2014).The impact of ICT, workplace relationships and management styles on the quality of work life: Insights from the call centre front line. Journal of the Social and Economic Relations of Work, 24(1): 69-83.

Haynie, J. J., Baur, J., Harris, J. N., Harris, S. G., & Moates, K. N. (2018). When Caring Leaders Are Constrained: The Impact of LMX Differentiation on Leader Empathic Concern in Predicting Discretionary Work Behaviors. Journal of Leadership & Organizational Studies, doi:10.1177/1548051818767394

Hofmann, D. A., Burke, M. J., & Zohar, D. (2017). 100 years of occupational safety research: From basic protections and work analysis to a multilevel view of workplace safety and risk. Journal of Applied Psychology, 102(3), 375–388. 

Hughes, E. L., & Parkes, K. R. (2007). Work hours and well-being: The roles of work time control and work-family interference. Work and Stress, 21(3), 264-278.

Huseyin, A. (2018).The Relationships between Quality of work life, School Alienation, Burnout, Affective Commitment and Organizational Citizenship: A Study on Teachers. Euorpean Journal of Educational Research,3(2), 83-87.

Jafari, P.H., Borji, M., Borji, M., & Moslemi, A. (2016). The Relationship between Spiritual Well-being and Quality of Life and Optimism on the Staff of Arak University of Medical Sciences. Health, Spirituality and Medical Ethics,3(2), 9-16.

Kim, H. L., Rhou, Y., Uysal, M., & Kwon, N. (2017). An examination of the links between corporate social responsibility (CSR) and its internal consequences. International Journal of Hospitality Management, 61, 26–34.

Kochoian, N., Raemdonck, I., Frenay, M., & Zacher, H. (2016). The Role of Age and Occupational Future Time Perspective in Workers’ Motivation to Learn. Vocations and Learning, 10(1), 27–45. 

Koonmee,K., Singhapakdi, A., Virakul, B., & Lee, D.J. (2010). Ethics institutionalization, quality of work life, and employee job-related outcomes: A survey of human resource managers in Thailand. Journal of Business Research, 63(1), 20-26.

Kreiner, G. E., Hollensbe, E. C., & Sheep, M. L. (2009). Balancing borders and bridges: Negotiating the work-home interface via boundary work tactics. Academy of Management Journal, 52(4), 704-730.

Lautizi, M., Laschinger, H. K. S., & Ravazzolo, S. (2009). Workplace empowerment, job satisfaction and job stress among Italian mental health nurses: an exploratory study. Journal of Nursing Management, 17(4), 446–452. 

Lee, DJ., Yu, G.B., Sirgy, M.J., Singhapakdi, A., & Lucianetti, L. (2018). The Effects of Explicit and Implicit Ethics Institutionalization on Employee Life Satisfaction and Happiness: The Mediating Effects of Employee Experiences in Work Life and Moderating Effects of Work–Family Life Conflict. Journal of Business Ethics, 147(4), 855-874.

Ling, M., Lin, X., Zhang, L., Xu, W., & Su, CH. (2017). The effects of safety organizing on quality of nurse work life in PICU. Chinese Journal of Primary Medicine and Pharmacy, 24(4),499-502.

Lins, V.L., Servaes, H., & Tamayo, A. (2016). Social capital, trust, and firm performance: The value of corporate social responsibility during the financial crisis. Journal of Finance, doi:10.1111/jofi.12505

Luoma-aho, V. (2008). Sector reputation and public organizations. International Journal of Public Sector Management, 21(5), 446-467.

Lyon, A. R., Cook, C. R., Brown, E. C., Locke, J., Davis, C., Ehrhart, M., & Aarons, G. A. (2018). Assessing organizational implementation context in the education sector: confirmatory factor analysis of measures of implementation leadership, climate, and citizenship. Implementation Science, doi:10.1186/s13012-017-0705-6

Makarius, E.E., Stevens, C. E., & Tenhiälä, A. (2017). The tether or stepping stone? The relationship between perceived external reputation and collective voluntary turnover rates. Organizational Studies, 38(12), 1665–1686.

Maslow, A.H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50 (4), 370–396.

Masto, M. (2015). Empathy and its role in morality. Southern Journal of Philosophy,53(1),74–96.

May, D.R., Gilson, R.L., & Harter, L.M. (2004). The psychological conditions of meaningfulness, safety and availability and The engagement of the human spirit at work.Journal of Occupational and Organizational Psychology, 77, 11-37.

Mehtap, O., & Kokalan, O. (2012). The relationship between corporate reputation and organizational citizenship behavior: A comparative study on TV companies and banks. Quality & Quantity, 47(6), 3609–3619.

Ng, T.W. H., & Feldman, D.C. (2014). The moderating effects of age in the relationships of job autonomy to work outcomes. Work, Aging and Retirement, 1 (1), 64-78.

Rinaldo, A., Vogler-Bisig E., & Tresch T.S. (2017). How Information Sharing Improves Organizational Effectiveness in Coalition Operations. In: Goldenberg I., Soeters J., & Dean, W. (eds) Information Sharing in Military Operations. Advanced Sciences and Technologies for Security Applications. Springer, Cham. 

Rodríguez, D., Buyens, D., Van Landeghem, H., & Lasio, V. (2015). Impact of Lean Production on Perceived Job Autonomy and Job Satisfaction: An Experimental Study. Human Factors and Ergonomics in Manufacturing & Service Industries, 26(2), 159–176. 

Saragih, S. (2011). The Effects of Job Autonomy on Work Outcomes: Self Efficacy as an Intervening Variable. International Research Journal of Business Studies, 4 (3), 203-215.

Sarooghi, H., Libaers, D., & Burkemper, A. (2015). Examining the relationship between creativity and innovation: A meta-analysis of organizational, cultural, and environmental factors. Journal of Business Venturing, 30(5), 714–731.

 Sirgy,J.M., Efraty, D., Sieagel, P., & Lee, D.J. (2001). A new measure of QWL based on need satisfaction and spillover theories. Social Indicators Research, 55, 241–302.

Sitter V.L. (2003). Communication style as a predictor of interactional justice. International leadership studies conference, Virginia Beach, VA. USA.

Tims, M., Derks, D., & Bakker, A.B. (2016). Job crafting and its relationships with person–job fit and meaningfulness: A three-wave study. Journal of Vocational Behavior, 92, 44–53.

Tracey, J.B., & Tews, M.J. (2005). Construct validity of a general training climate Scale. Organizational Research Methods,8(4),353-374.

Turner, M., & Lingard, H. (2016). Improving workers’ health in project-based work: job security considerations. International Journal of Managing Projects in Business, 9(3), 606–623.

 Walton, R. F. (1973). Quality of Work life: what is it? Sloan Management Review, 15(1):11-21.

Zhang, X., Majid, Sh., & Foo, S. (2012). Environmental scanning - an emerging discipline for LIS education. library and information science trends and research: Asia-Oceania. Emerald LIS Book Series UK (pp 124-147).

Zohar, D., & Marshall, I. (2000). SQ: Spiritual intelligence the ultimate intelligence. London: Bloomsbury.

Zorn, T.E. (2017). Meaningful Work. In: Scott, C.R. & Lewis, L. (eds). The International Encyclopedia of Organizational Communication, John Wiley & Sons.