اثربخشی آموزش راهبردهای حافظه فعال بر انگیزش پیشرفت و عملکرد خواندن دانش‌آموزان نارساخوان مقطع ابتدایی

دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی

مقاله 12، دوره 19، شماره 4 - شماره پیاپی 74، دی 1397، صفحه 124-136   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30486/jsrp.2018.545644

نویسندگان

طاهره رحیمی پور¹؛ فیروزه غضنفری^{* 2}؛ عزت اله قدم پور³

¹دانشجو دکتری روانشناسی تربیتی، گروه روانشناسی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران.

²دکتری روانشناسی، دانشیار گروه روانشناسی دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران.

³دکتری روانشناسی تربیتی، دانشیار گروه روانشناسی دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران.

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی آموزش راهبردهای حافظة فعال بر انگیزش پیشرفت و عملکرد خواندن دانش‌آموزان نارساخوان مقطع ابتدایی اجرا شد. پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون و گروه گواه بود. جامعة آماری شامل تمامی دانش‌آموزان نارساخوان مقطع ابتدایی مراجعه‌کننده به مراکز ناتوانی یادگیری شهر کرمان در سال تحصیلی 96-1395 بود که 30 نفر از آن‌ها به شیوة نمونه‌گیری تصادفی چندمرحله‌ای انتخاب و به‌طور تصادفی در دو گروه آزمایش (15 نفر) و گواه (15 نفر) قرار گرفتند. برنامه آموزش راهبردهای حافظة فعال طی 14 جلسه روی گروه آزمایش اعمال شد. ابزارهای سنجش شامل آزمون خواندن و نارساخوانی (نما) (کرمی‌نوری و مرادی، 1384)، انگیزش پیشرفت هرمنس (1970) و مقیاس هوش وکسلر کودکان (شهیم، 1387) بود. داده‌های پژوهش با استفاده از روش آماری تحلیل کوواریانس تک متغیره (آنکوا) مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. طبق نتایج پژوهش آموزش راهبردهای حافظة فعال در سطح معنی‌داری انگیزش پیشرفت و عملکرد خواندن دانش‌آموزان نارساخوان را افزایش داد (001/0=P). درنتیجه توجه به تقویت این حافظه به‌منظور ارتقای انگیزش پیشرفت و بهبود عملکرد خواندن دانش‌آموزان نارساخوان ضروری است.

کلیدواژه‌ها

حافظة فعال؛ انگیزش پیشرفت؛ عملکرد خواندن؛ نارساخوانی؛ دانش‌آموزان؛ مقطع ابتدایی

مراجع

آناستازی، ان. (1379)، روان آزمایی، ترجمة محمدنقی براهنی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

ارجمند نیا، ع.آ و سیف نراقی، م. (1388)، تأثیر راهبرد مرور ذهنی بر عملکرد حافظة فعال دانش‌آموزان نارساخوان، مجلة علوم رفتاری، 3، 178-173.

انجمن روان‌پزشکی آمریکا. (1393)، راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویراست پنجم، ترجمة یحیی سید محمدی، تهران: انتشارات روان.

 بشر پور، س؛ نوری، ح؛ عطا دخت، آ و نریمانی، م. (1395)، مقایسة یادگیری عاطفی و انگیزش معطوف به خطا در دانش‌آموزان با و بدون ناتوانی یادگیری، مجة ناتوانی‌های یادگیری، 5 (3)-27-7.

بلوم. اس. بی. (1363)، ویژگی‌های آدمی و یادگیری آموزشگاهی، ترجمة علی‌اکبر سیف، چاپ دوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

بیرانوند، م. (1386)، اختلالات یادگیری، تهران: انتشارات معتبر.

حسین خانزاده، ع؛ لطیف زنجانی، م و طاهر، م. (1395)، تأثیر توان‌بخشی شناختی رایانه یار بر بهبود کنش‌های اجرایی و عملکرد خواندن دانش‌آموزان مبتلا به نارساخوانی، فصلنامة عصب روانشناسی، (2)2، 44-24.

حسینی، م؛ مرادی، ع؛ کرمی‌نوری، ر؛ حسنی، ج و هادی، پ.(1395). بررسی اعتبار و روایی عاملی آزمون خواندن و نارساخوانی (نما)، فصلنامة تازه‌های علوم شناختی، (1)18، 23-34.

خرمایی،ف؛عباسی،م؛رجبی،س. (1390)، مقایسةکمال‌گراییوتعلل‌ورزیدرمادران دانش‌آموزانباوبدونناتوانییادگیری، مجلةناتوانی‌هاییادگیری،1(1)، 77-60.

 

دیره، ع و بنی جمال، ش.(1388)، بررسی سهم عوامل انگیزشی بر استفاده از راهبردهای شناختی و فراشناختی در فرایند یادگیری، مجله مطالعاتروان‌شناختی، (3) 5، 62-47.

 

رستمی، ف و علی‌آبادی، و.(1393)، تأثیر راهبردهای یادگیری شناختی و فراشناختی در پیش‌بینی انگیزة پیشرفت تحصیلی دانشجویان کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه،فصلنامة پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، 30، 76-67.

 

رضایی، ا و سیف، ع.ا. (1384)، نقش باورهای انگیزشی، راهبردهای یادگیری و جنسیت در عملکرد تحصیلی، فصلنامة تعلیم و تربیت، (4) 21، 87-43.

 

زارع، ح؛ احمدی ازغندی، ع؛ نوفرستی، ا و حسینیانی، ع. (1391)، اثر آموزش فراشناختی حل مسئله بر ناتوانی‌های یادگیری ریاضی. مجلة ناتوانی‌های یادگیری، (2)2، 58-40.

 

سیف، ع. ا.(1380)، روش‌های یادگیری و مطالعه، تهران: نشر دوران.

 

 سیف، ع.ا. (1391)، روانشناسی پرورشی نوین (روانشناسی یادگیری و آموزش)، تهران: نشر دوران.

 

سیف نراقی، م و نادری، ع.(1395)، نارسایی‌های ویژه در یادگیری و چگونگی تشخیص و روش‌های بازپروری، تهران: نشر ارسباران.

 

شهیم، س.(1387)، مقیاس تجدیدنظر شدة هوش وکسلر برای کودکان، شیراز: مرکز نشر دانشگاه شیراز.

 

عابدی، آ و آقا بابایی، س. (1390)،اثربخشی آموزش حافظة فعال بر بهبود عملکرد تحصیلی کودکان با ناتوانی یادگیری ریاضی، مجلة روانشناسی بالینی، (4)2، 81-73.

 

عباسیان، ر؛ عابدی، آ؛ سیفی ز و نصر آزادانی، س. (1393)، اثربخشی آموزش برنامة فراشناخت پانورا و فیلیپو بر عملکرد ریاضی در کودکان با اختلال یادگیری ریاضی پایة چهارم دبستان در شهر اصفهان، مجلة پژوهش‌های روانشناسی بالینی و مشاوره، (2) 50،4 -33.

 

عبد خدایی، م.س؛ سیف، ع. آ؛ کریمی، ی و بیابانگرد، آ.(1387)، تدوین و هنجاریابی مقیاس انگیزة تحصیلی و بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های مطالعه برافزایش انگیزش، مجلة مطالعات تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی، (1) 9، 20-5.

 

عبدی، ر و محمدی، ش. (1392)، تأثیر وجود شاخص‌های فراگفتمانی بر درک مطلب خواندن انگلیسی دانش‌آموزان دبیرستانی، مجلة روان‌شناسی مدرسه، (2)2، 106-93.

 

علیزاده، ح. (1385)، رابطه کارکردهای اجرایی عصبی- شناختی با اختلال‌های رشدی، مجلة تازه‌های علوم شناختی، (4)8، 70-57.

 

کامیابی، م؛ تیموری، س و مشهدی، ع.(1393)، اثربخشی آموزش حافظة کاری بر کاهش مشکلات خواندن و بهبود حافظة کاری دانش‌آموزان نارساخوان، تعلیم و تربیت استثنایی، (2)14، 41-33.

 

کرمی، ب؛ کرمی، ا و هاشمی، ن.(1392)، اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر خلاقیت، انگیزة پیشرفت و خودپنداره تحصیلی، مجلة ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، (4)، 2، 139-121.

 

کرمی، ج؛ علیخانی، م؛ زکی‌یی، ع و خدادادی، ک. (1391)، اثربخشی نقاشی درمانی در کاهش رفتارهای پرخاشگرانة دانش‌آموزان دختر دچار نارساخوانی، مجلة ناتوانی‌های یادگیری، (3) 117-105.

 

کرمی نوری، ر و مرادی، ع.ر. (1384). آزمون خواندن و نارساخوانی (نما)، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی (دانشگاه تربیت‌معلم).

 

کریمی، س و عسکری، س. (1392)، اثربخشی آموزش راهبردهای حافظة فعال بر بهبود عملکرد خواندن دانش‌آموزان نارساخوان، مجلةناتوانی‌هاییادگیری،3(1)،90-79.

 

گنجی، ح. (1375)، آزمون‌های روانی، چاپ ششم، مشهد: دانشگاه امام رضا (ع).

 

محمدی درویش بقال، ن؛ حاتمی، ح. ر؛ اسد زاده، ح و احدی، ح.(1392)، بررسی تأثیر آموزش راهبردهای خودتنظیمی (شناختی و فراشناختی) بر باورهای انگیزشی (انگیزش تحصیلی، خودکارآمدی، اضطراب آزمون) دانش‌آموزان دبیرستان، مجلة روانشناسی تربیتی (روانشناسی و علوم تربیتی)، (27) 9، 66- 49.

 

محمدی فر، پ و ملکیان، ف.(1394)، نقش آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی در خودتنظیمی و انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان، دومین همایش الکترونیکی پژوهش‌های نوین در علوم و فناوری، دانشگاه آزاد واحد کرمان.

 

ملکیان، ف؛ نریمانی، م و صاحب‌جمعی، س.(1391)، نقش راهبردهای شناختی و فراشناختی در انگیزه پیشرفت فراگیران نظام آموزشی مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات، فصلنامة پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، (25) 7، 38-21.

 

میر مهدی، ر؛ علی‌زاده، ح و سیف نراقی، م. (1388)، تأثیر آموزش کارکردهای اجرایی بر عملکرد ریاضیات و خواندن دانش‌آموزان دبستانی با ناتوانی‌های یادگیری ویژه، مجلة پژوهش در حیطه کودکان استثنایی، (1)9، 12-1.

 

نریمانی، م و سلیمانی، آ. (1392)، اثربخشی توان‌بخشی شناختی بر کارکردهای اجرایی (حافظه کاری و توجه) و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری ریاضی، مجلة ناتوانی‌های یادگیری، (3)2،115-91.

Alloway,T. P. (2009). Working memory, but not IQ, predicts subsequent learning in children with learning difficulties. European Journal of Psychological Assessment, 25.92-98.

Alloway. T. P. (2011). Improving working memory: Supporting students' learning.London: SAGE.

 

Bloom. B. S. (1982). Human characteristics and school learning. New York: McGraw-Hill.

Brooks. A. D, Berninger. V. W & Abbott. R. D. (2011). Letter naming and letter writing reversals in children with dyslexia: Momentary inefficiency in the phonological and orthographic loops of working memory. Developmental Neuropsychology. 36(7), 847-868.

Bruinsma, M. (2004). Motivation, cognitive processing and achievement in

higher education. Journal of Learning and Instruction. 14, 549–568.

Dehn. M.J. (2008).Working memory and academic learning. New Jersey: Wiley.

Duff.C & Snowling, M. J. (2016). Learning Disorders and Dyslexia. Encyclopedia of Mental Health. 2(3). 5-11.

 Etak. N.& Kisac. B. (2008). A descriptive study: Reading comprehension and cognitive awareness skills. Procedia Social and Behavioral Sciences. 1, 834–837.

Gathercole. S. E, Alloway. T. P, Willis. C. & Adams. A. M. (2006). Working memory in children with reading disabilities. Journal of Experimental Child Psychology.3. 265–281.

Geary.D.C. (2010). Mathematical disabilities:Refelections on cognitive, neuropsychological and genetic components.Learning and individual differences, 20(2), 130-133.

Green. B. A,Miller.R. B, Crowson. M,Duke. B. L & Akey. K. L. (2005).

Predicting high school students cognitive engagement and achievement: Contributions of classroom perceptions and motivation. Comtemporary Educational Psychology. 29(4): 462-482.

Hefer. B & Stuart.A. (1998).Academic delay of gratification. Learning &

Individual Differences. 10. 38 – 53.

Hermans.H. (1970).A Questionnaire Measure of Achievement Motivation. Journal of Applied Psychology.54(4):353-63.

Huffman.K. (2006). Living Psychology. Hoboken: Wiley.

Jaeggi. S. M, Buschkuehl. M, Jonides. J & Perrig. W. J. (2008). Improving fluid intelligence with training on working memory. Proceedings of the National Academy of Sciences. 105 (19). 6829-6833.

Kaltner. S & Jansen. P. (2014). Mental rotation and motor performance in children with developmental dyslexia. Research in Developmental Disabilities. 3(35):741-754.

Kartini. A. G. & Susan. E. (2013). Working memory and study skills: a comparison betweendyslexic and non-dyslexic adult learners. Social and Behavioral Sciences, 6(97). 271– 277.

Kibby. M. Y, Marks. W, Morgan. S & Long. Ch. J. (2004). Specific impairment in developmental reading disabilities: A working memory approach. Journal of Learning Disabilities. 37(4). 349-363.

Klingberg, T. (2010). Training and plasticity of working memory. Trends in Cognitive Sciences. 7(14): 317-324.

Lefrancois. G.R. (1991). Psychology for teaching: Wadsworth. International

Edition.

Lodewyk. K R & Winne. P. H. (2005). Relations among the structure of

learning tasks,achievement, and changes in self-efficacy in secondary students.Journal of Educational Psychology. 97(1). 3-12.

Milton, H. (2010), Effects of a computerized working memory training program on attention, working memory, and academics, in adolescents with severe ADHD/LD. Journal of Psychology, 1(14). 120 – 122.

Moreno. J & Saldana. D. (2005). Use of a computer-assisted program to improve metacognition in persons with severe intellectual disabilities. Res Dev Disabil. 26(4). 341-57.

Murphy. P. K, Holleran.T.A, Long.J. F & Zeruth. J.A. (2005). Examining

the complex roles of motivation and text medium in the persuasion process.

Contemporary Educational Psychology. 30. 4.418-438.

Nicolson. R. I & Fawcett. A. J. (2007). Behavioral and neurophysiological correlates of dyslexia in the continuous performance task. Clinical Neurophysiology.118(4), 845-855.

Perrig. J. W, Hollenstein. M & Oelhafen. S. (2009). Can We Improve Fluid Intelligence With Training on Working Memory in Persons With Intellectual Disabilities? Journal of cofnitive education & psychology. 2 (8). 148-164.

Pintrich. P. R,Anne. M, Conley. M & Kemplerm. T. M. (2003). Current

issues in achievement goal theory and research. International. Journal of

Educational Research. 39(4-5).319-337.

Rosselli. M, Matute. E, Pinto. N & Ardila, A. (2006). Memory abilities in children with subtypes of dyscalculia. Developmentl neuropsychology. 30(3). 801-818.

Sen. H. S. (2009). The relationsip between the use of metacognitive strategies and reading comprehension. Procedia Social and Behavioral Sciences. 1. 2301–2305.

Shiran, A. & Breznitz, Z. (2011). Cognitive training on recall range and speed of information processing in the working memory of dyslexic and skilled readers. Journal of Neurolinguistics, 24, 524–537.

Singh. D & Saini. S. (2013). Sports achievement motivation among wrestlers and judokas- a comparative study. International Journal of Behavioral Social and Movement Sciences. 2 (1).21-43.

Solaz, J. & Sanjose, V. (2007). Cognitive variable in science problem solving: A review of research. J of Physics Teacher Education, 4(2): 25-32.

Susanne. M. J, Studer-Luethi. B, Buschkuehl.M, Su.Y. F, Jonides. J & Perrig. W. J. (2010). Relationship between n-back performance and matrix reasoning implications for training and transfer. Intelligence. 38. 625–635.

Swanson. H, Kehler. P & Jerman. O. (2010). Working Memory, Strategy Knowledge, and Strategy Instruction in Children With Reading Disabilities. Journal of Learning Disabilities. 43(1). 24–47.

Swanson. H.L & Sachse-lee. C. (2001). Mathematical problem solving and working memory in children with learning disabilities: both executive and phonological processes are importan.Journal of Experimental Child Psychology. 79(3). 294-321.

Walda, S. A. E. Weerdenburg, M. V. Wijnants, M. L. & Bosman, A. M. T. (2014). Progress in reading and spelling of dyslexic children is not affected by executive functioning. Research in Developmental Disabilities, 12(35), 3431-3454.

Zimmerman. B.J. (2000). Self-efficacy: An essential motive to learn.

Contemporary Educational Psychology. 25. 82–91.

Zimmerman. B.J & Kitsantas. A. (2005). Homework practices and academic

achievement: The mediating role of self-efficacy and perceived responsibility

beliefs.Contemporary Educational Psychology. 30. (4). 397-417.