تحلیل دیدگاه شاعران عصر مشروطه به جمهوری رضاخانی(مطالعة موردی عشقی، بهار، نسیم شمال، عارف )

فصلنامه تاریخ

مقاله 5، دوره 12، شماره 47، اسفند 1396، صفحه 86-118   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

حمید رضا جدیدی

واحد محلات ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد محلات ، محلات ، ایران

چکیده

پیشنهاد تغییر نظام مشروطة سلطنتی به جمهوری در 2031ش که به اشارة انگلیس، برای جبران منافع از دست
رفتة قراردادِ لغو شدة 2121توسّط سردار سپه و هوادارانش مطرح گردید؛ با وجود صرف هزینهها و هیاهوی فراوان
در فرجام خود به توفیقی نرسید. دیدگاه منعکس شدة میرزادة عشقی، ملک الشّعرای بهار، سیّد اشرف الدّین گیلانی و
عارف قزوینی در مورد این موضوع، نمودی از بازتابِ نظر روشنفکران و عامّة مردم محسوب میگردد. با تحلیل اشعار
این چهارتن آشکار شد عشقی و بهار با جدّیّت با جمهوریت مخالفت ورزیدند و سید اشرف الدّین گیلانی هم با
لحنی طنزآمیز با آنان همراهی کرد اما عارف وقوعِ این ایده را برای کشور سودمند تشخیص داده، به تبلیغ آن پرداخت.
دقّت بر نحوة انعکاسِ جمهوری بر سرودههای این شاعران، علاوه بر مروری تاریخی و واقعه نگارانه به ما کمک
میکند تا به ریشه یابی، عللِ طرح، کُنشهای فراوان برای به کرسی نشاندن و دلایل شکست جمهوریت، بهتر واقف
شویم. در این مقاله با روش تحلیلی- توصیفی، اشعار این چهار شاعر در مورد جمهوری رضاخانی مورد دقّت قرار
گرفته است و ضمن مقایسه آنها با یکدیگر و همچنین با منابع تاریخی مرتبط، دلایل مخالفت یا موافقتشان بیان گردیده
و نشان داده شده که رویدادهای بزرگ سیاسی اگر در ظرف زمانی مناسب واقع نشود با توفیق همراه نمیشود و
همچنین ذکر مؤلّفههای تأثیرگذار بر یک مسأله تاریخی مهمّ بدون مراجعه به آثار ادبی همزمان با آن نمیتواند مورد
وثوق کامل باشد. این اشعار از جمله شعراستنادهای تاریخی محسوب میشود که ارزش تاریخی آن بسیار قابل تأمّل
است

مراجع