الگوهای ارتباطی خانواده و جو یادگیری با حل مسئلة خلاق:نقش واسطه‌ای بازخوردهای خلاقانه

روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی

مقاله 4، دوره 15، شماره 57، مهر 1397، صفحه 44-57   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

زهرا دلنواز¹؛ محبوبه البرزی^{* 2}؛ فریبا خوشبخت³

¹کارشناس ارشد دانشگاه شیراز

²دانشیاردانشگاه شیرازi,

³دانشیار دانشگاه شیراز

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تعیین نقش واسطه‌گری بازخورد خلاقانه بر حل مسئله خلاق با روی‌آورد به متغیرهای الگوهای ارتباطی خانواده و جو یادگیری انجام شد. 300 دانش‌آموز دختر و پسر کلاس‌های پنجم و ششم مقطع ابتدایی شهرستان لارستان انتخاب شدند و به زمینه‌یاب بازخورد خلاقانه (اسکافر، 1991)، سیاهه ویژگی‌های حل مسئله خلاق (چو و لین، 2010)، پرسشنامه الگوهای ارتباط خانواده (فیتزپاتریک و ریچی، 1990) و زمینه‌یاب جـو یـادگیری (ویلیامز و دسی، 1996) پاسخ دادند. نتایج تحلیل رگرسیون و تحلیل مسیر نشان داد بازخورد خلاقانه در رابطه بین الگوهای ارتباطی خانواده و جو یادگیری با حل مسئله خلاق سهم معناداری ندارد. همچنین جهت‌گیری گفت و شنود و جو یادگیری، پیش‌بین مثبت و معنادار حل مسئله خلاق و بازخورد خلاقانه بودند. این پژوهش نقش اساسی الگوهای ارتباطی خانواده و جو یادگیری در پرورش تفکر حل مسئله خلاق و اهمیت بازخورد را برجسته می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: حل مسئلة خلاق؛ بازخورد خلاقانه؛ الگوهای ارتباطی خانواده؛ جو یادگیری

مراجع

البرزی، م. (1393). رابطه ادراک از والدین و خلاقیت اجتماعی در کودکان با واسطه‌گری باورهای انگیزشی در روابط دوستانه. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 2(6)، 81- 68.

برک، ل. (1391). روان‌شناسی رشد (چاپ بیست و دوم). ترجمۀ ی. سیدمحمدی . تهران: ارسباران (تاریخ انتشار اثر اصلی، 2007).

جوکار، ب. و رحیمی، م. (1386). تأثیر الگوهای ارتباطی خانواده بر شادی در گروهی از دانش‌آموزان دبیرستانی شهر شیراز. مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، 13 (4)، 384- 376.

چراغ‌چشم، ع. ( 1386) بررسی تأثیر شیوه‌های تدریس مبتنی بر تکنیک‌های خلاقیت در آموزش و یادگیری دانش‌آموزان. مجله تربیت اسلامی، 5، 57- 36.

حسـن‌زاده، م. و یوسفی، ف. (1392).بررسـی رابطـه بـین ‌الگوهای ارتباطی خانواده، خودکارآمـدی اجتمـاعی و خلاقیت اجتماعی دانش‌آموزان مدارس راهنمـایی شیراز. مجله علوم رفتاری، 109(7)، 116- 112.

خاوندی‌زاداقدم، س. (1382). بررسی بازخورد مردم نسبت به ارائه تسهیلات و خدمات ویژه به خانواده‌های شهدا، جانبازان و ایثارگران (زیرنظردکتر حیدرعلی هومن). دفتر تحقیق و پژوهش اداره تحقیقات و مطالعات، معاونت پژوهش و تبلیغات بنیاد شهید انقلاب اسلام.

رستمی، ر. (1392). رابطه الگوهای ارتباطی خانواده و احساس تنهایی: بررسی نقش واسطه‌ای هویت معنوی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان‌شناسی تربیتی دانشگاه شیراز.

رشیدبیگی، ل. و یوسفی، ف. (1393). نقش تجربه‌های دینی درپیش‌بینی حل مسئله اجتماعی. فصلنامه روانشناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 41(11)، 81- 67.

رجبی، غ.، چهاردولی، ح. و عطاری، ی. (1387). بررسی رابطه عملکرد خانواده و جو روانی‌ـ‌اجتماعی کلاس با ناسازگاری دانش‌آموزان دبیرستانی شهرستان ملایر. مجله علوم تربیتی و روان‌شناسی، 14(1 و2)، 128-113.

رمضانی، ع. (1388). بررسی خلاقیت دانش‌آموزان با بازخوردهای فرزندپروری والدین در مدارس مقطع راهنمایی پسرانه و دخترانه استعدادهای درخشان شهر ارومیه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی دانشگاه ارومیه.

زارع، ح.، خدایی، ع. و شکری، آ. (1393). خستگی شناختی و حل مسئله شناختی: آزمون الگوی اثرتعدیل‌کننده خوش‌بینی گرایشی. فصلنامه روان‌شناسی تحولی: روانشناسان ایرانی، 11(42)، 145- 135.

ساکن‌آذری، ر.، هاشمیان، ک.، و شریفی، ح. (1393). اثر آموزش مهارت حل مسئله ابداعی بر تفکر خلاق، تفکر انتقادی، تفکر علمی و خودکارآمدی دانشجویان علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز، تحت شرایط بیوریتم فکری متفاوت. نشریه علمی پژوهشی آموزش و ارزشیابی، 7 (27)، 22- 7.

شهنی‌ییلاق، م.، حاجی‌یخچالی، غ.، حقیقی، ج. و بهروزی، ن. (1388). تأثیر آموزش فرایند حل مسئله خلاق (CPS) بر تفکر علمی، خلاقیت و نوآوری در دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز. مجله دستاوردهای روان‌شناختی، 4(2)، 70- 37.

صبری، م.، البرزی، م. و بهرامی، م. (1392). رابطه الگوهای ارتباطی خانواده، هوش هیجانی و خلاقیت هیجانی در دانش‌آموزان دبیرستانی. فصلنامه اندیشه‌های نوین تربیتی، 34، 64- 35.

فراهتی، م.، فتحی‌آشتیانی، ع. و مرادی، ع. (1390). رابطه بین الگوهای ارتباطی خانواده با منبع کنترل و عزت نفس نوجوانان. مجله علوم رفتاری، 5 (3)، 285- 279.

مرادی، ر. (1396). رابطه جو یادگیری و خودکارآمدی معلم با پیشرفت تحصیلی درس علوم: بررسی نقش واسطه‌گری بازخورد به علوم. پایان‌نامه کارشناسی ارشد آموزش و پرورش ابتدایی. دانشگاه شیراز.

ملتفت، ق.، ساداتی‌فیروزآبادی.، س. و اداوی، ح. (1396). رابطه بین جهت‌گیری ارتباطی خانواده وبازخورد نسبت به خلاقیت با نقش میانجی انگیزش تحصیلی. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 73، 123- 105.

معینی‌کیا، م.، زاهدبابلان، ع، جبارنژاد، ر. و عظیم‌پور، آ. (1396). پیش‌بینی بازخورد دانش‌آموزان نسبت به مدرسه براساس کیفیت زندگی در مدرسه و ادراک از کلاس درس. نشریه پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 5(19)، 32- 21.

میرلوحی، ف.، مولوی، ح. و آتش‌پور، ح. (1386). رابطه بین جو عاطفی خانواده و خلاقیت دانش‌آموزان کلاس چهارم و پنجم دبستان شهر اصفهان. مجله دانش و پژوهش در روان‌شناسی، 31، 82- 69.

واحدی، ش.، لطفی‌نیا، ح. و یوسفی‌شهیر، ن. (1388). رابطه شیوه‌های فرزندپروری و جو عاطفی خانواده با خلاقیت کودکان در مراکز پیش دبستانی شهر تبریز. مجله زن و مطالعات خانواده، 3، 122- 107.

 

Allport, G. W. (1935). Attitudes. In: Murchison, C., Ed., A Handbook of Social Psychology, Clark University Press, Worcester.

Ajzen, I., & Madden, T. J. (1986). Prediction of goal directed behavior: Attitudes, intentions, and per­ceived behavioral control. Journal of Experi­mental Social Psychology, 22, 453-470.

Amabile, T. M. (2001). Beyond talent: John Irving and the passionate craft of creativity. American Psy­chologist, 56(4), 333-336. 

Campell, J. R., & Mandel. F. (1990(. Connecting math achievement to parental in fluency. Contemporary Education Psychology, 15, 64-74.

Ceserani, J. (2014). Creative problem solving: taking imagination through to action. Fist edition, book­boon.

Chan, D. W. (2005). Family environment and talent de­velopment of Chinese gifted students in Hong Kong. Gifted Child Quarterly, 49, 211.

Cho, S., & Lin, Ch. (2010). Influence of family pro­cesses, motivation, and beliefs about intelligence on creative problem solving of scientifically tal­ented individuals. Special Issue: Cross-Cultural Research on Academic Olympiad Competitions, 33,215-231.

Fitzpatrick, M. A., & Ritchie, L. D. (1994). Communi­cation schemata within the family: Multiple per­spectives on family interaction. Human Commu­nication Research, 20(3), 275-301.

Hajizadeh, H., Refahi, Z., Bordbar, F., & Haghighi, H. (2012). Relationship between family communica­tion patterns with creativity and the sense of com­petence of the pre-university male students in Bandar Abbas. Journal of Life Science Biomedi­cine, 2(5), 260-266.

Hee Lee, S., Workman, J., & Jung, K.(2016). Percep­tion of time, creative attitudes, and adoption of in­novations: A cross-culture study fromChinese’s and US College Students. Sustainability, 8, 2-18.

Lin Yang, Ch., Hwa Huang, R., & Ling Wei, W. (2013). Applied Modified TRIZ for New Product Develop­ment Project. Journal of ChineseManagement Re­view, 16(4), 132-143.

Loukas, A., & Robison, S. (2004). Examining the mod­erating role ofperceived school climate in early adolescent adjustment. Journal of Research on Adolescence, 14(2), 209-233.

Robinson, J. R., Freeburg, B.W., & Workman, J. (2013). Family environment and creativity in fashion design students. International Journal of Fashion Design,Technology and Education, 6(3), 200-209.

Schaeffer, G. I. (1991). The creative attitude survey. Jacksonville, I. L. psychology & educator. INC.

Springer, K.; Morganfield, B.; & Diffily, D. (2007). Actual versus Preferred Classroom Experience among Secondary Teachers and Their Students. American Secondary Education, 35 (2), 17-35.

 

Thurstone, L. L., & Chave, E. J. (1929). The measurement of attitude. Chicago: The University of Chicago Press.

Pastorelli, C., Caprara, G. V., Barbaranelli, C., Rola, J., Rozsa. S., & Bandura, A (2001). The structure of children’s perceived self-efficacy: A cross-na­tional study. Europen Journal of Psychological Assessment, 17(2), 87-95.

Sophonhiranraka, S., Suwannatthachoteb, P., & Ngudgratokec, S. (2014). Factors affecting crea­tive problem solving in the blended learning envi­ronment: a review of the literature. Procedia - So­cial and Behavioral Sciences 174, 2130 – 2136.

Treffinger, D. J., Selby, E. C., & Isaksen. S. G. (2008). Understanding individual problem-solving style: A key to learning and applying creative problem solving. Learning and Individual Differences, 18, 390–401.

Thurstone, L. L., & Chave, E. J. (1929). The measure­ment of attitude. Chicago: The University of Chicago Press.

Williams, G. C., & Deci, E. L. (1996). Internalization of biopsychosocial values by medical students: A test of self – determination theory. Journal of Per­sonality and Social Psychology, 70, 767-779.