بررسی مدیریت علف‌های‌هرز و عملکرد چغندرقند در میزان‌های متفاوت کود اوره با پوشش گوگردی

دوفصلنامه ی علوم به زراعی گیاهی

مقاله 6، دوره 8، شماره 2، بهمن 1397، صفحه 147-156   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

عین اله حسامی^*

گروه زراعت و اصلاح نباتات،واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران

چکیده

به منظور بررسی مدیریت علف‌های‌هرز، در کنترل علف‌های‌هرز  چغندرقند در سطوح مختلف اوره با پوشش گوگردی بر عملکرد و خصوصیات کیفی چغندرقند، آزمایشی در سال زراعی 95-1394 در شهرستان شوشتر به صـورت کرت‌های یکبار خرد شده در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل چهار سطح مختلف اوره با پوشش گوگردی (0، 150، 180 و 250 کیلوگرم در هکتار) به عنوان عامل اصلی و استفاده از ترکیب علف­کش‌های علف‌کش فن مدیفام + دس مدیفام + اتوفاموزیت (3 لیتر در هکتار) و کلوپیرالید (500میلی لیتر در هکتار) و استفاده از ترکیب علف­کش‌های علف­کش فن مدیفام + دس مدیفام + اتوفاموزیت (3 لیتر در هکتار) و متامیترون (5 کیلوگرم در هکتار) به عنوان عامل فرعی می‌باشد. نتایج نشان داد وزن خشک علف­های­هرز تحت تأثیر مقادیر مختلف اوره با پوشش گوگردی قرار گرفت و با افزایش اوره با پوشش گوگردی باعـث افزایش وزن‌خشک علف‌های‌هرز شد، به‌طوری‌که بالاترین آن در کاربرد  بیشترین میزان اوره با پوشش گوگردی در هکتار به همراه عـدم وجـین علف‌های‌هرز به مقدار 237 گرم در هر مترمربع حاصل شد. همچنین در تیمارهای اثر برهمکنش کود و روش کنترل علف­هرز، بیشترین عملکرد ماده خشک چغندرقند به میزان 13421کیلوگرم، مربوط به تیمار وجین کامل و  بیشترین میزان کاربردی اوره با پوشش گوگردی است. بالاترین عملکرد ریشه چغندرقند به مقدار 57004 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار کنترل علف‌های‌هرز و کاربرد بیشترین میزان اوره با پوشش گوگردی بود. در بین تیمارهای کنترل شیمیایی علف‌های‌هرز، بیش‌ترین عملکرد ریشه چغندرقند به میزان 46711 کیلوگرم در هکتار در تیمار علف­کش متامیترون + علف­کش فن‌مدیفام + دس‌مدیفام+ اتوفاموزیت و کاربرد بیش‌ترین میزان اوره با پوشش گوگردی در هکتار بدست آمد. همچنین بالاترین درصد قند خالص در تیمار عدم کاربرد اوره با پوشش گوگردی به همراه عدم کنترل علف‌های­هرز به ترتیب به مقدار 6/18 و 30/20 درصد بدست آمد. به طور کلی می­توان گفت کود اوره با پوشش گوگردی با کاربرد علف­کش­های فن مدیفام + دس مدیفام + اتوفاموزیت+ متامیترون موجب عملکرد بهینه چغندرقند می­گردد.
 

 

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: عملکرد ریشه چغندرقند؛ وزن خشک علف­های­هرز؛ علف­کش­ها

اصل مقاله

چغندرقند مهمترین منبع تولید شکر در بین گیاهان زراعی بعد از نیشکر بوده که هر ساله حدود 40 درصد از شکر جهان را تولید می‏کند (11). چغندرقند به عنوان یک گیاه با تحمل نسبی بالا به تنش‏های محیطی جایگاه ویژه‏ای در الگوی کشت داشته و به عنوان گیاه تأمین کننده شکر در مناطق خشک و نیمه خشک مطرح می‏باشد. علف‏های هرز به صورت گسترده در سراسر فصل رشد گیاه زراعی چغندرقند ظاهر می‏شوند، علف‏های هرز با چغندر قند جهت مصرف مواد غذایی، آب و نور رقابت می­کنند، به طوری که اگر علف­های­هرز کنترل نشود، محصول چغندرقند به میزان 50-33 درصد کاهش می­یابد (15).

کاربرد کود‌های اوره و کنترل شیمیایی علف‌های‌هرز دو عامل اساسی در تولید چغندرقند محسوب می‌شوند، بررسی اثر کاربرد مقادیر مختلف اوره با پوشش گوگرد همچنین استفاده از علف‌کش‌های انتخابی موجود در کنترل شیمیایی علف‌های‌هرز و همچنین بررسی اثر برهمکنش احتمالی این دو عامل بر یکدیگر در کیفیت و کمیت تولید چغندرقند قابل اهمیت است (14).

مدیریت مصرف اوره در خاک برای دستیابی به حداکثر عملکرد شکر باید به گونه­ای باشد که در اوایل فصل جهت حداکثر رشد رویشی مقدار کافی اوره و از اواسط تا اواخر فصل جهت کاهش ناخالصی­های موجود در ریشه، مقدار آن رو به کاهش باشد (5). گزارش شده است مصرف گوگرد همراه با کود دامی عملکرد چغندرقند را نسبت به شاهد افزایش داد، که مصرف 2/4 تن گوگرد عنصری به همراه 20 تن کود دامی در یک خاک شور سدیمی، عملکرد محصول چغندر را نسبت به شاهد 56 درصد افزایش داده است (18). کاربرد بیشتر اوره با پوشش گوگردی در صورتی که کنترل علف‌های‌هرز در گیاه زراعی صورت گرفته باشد، سبب قدرت رقابت بیشتر گیاه زراعی در مقابل علف‌های‌هرزی که بعدا می‌رویند خواهد شد. در آزمایشی گزارش شد که در سطح کاربرد بالاتر نیتروژن قدرت رشد رویشی، تعداد و اندازه برگ چغندرقند بیشتر شده و به علت سایه اندازی بیشتر سبب کنترل بهتر علف‌های‌هرز می‌شوند (5). علف­کش کلوپیرالید به تنهایی و یا اختلاط با علفکش­های دیگر نیز مورد استفاده قرار می­گیرد، و برای کنترل علف­های­هرز و افزایش محصول در مزارع چغندرقند کاربرد مخلوط علف­کش­های تریفلوسولفورون+
فن­مدیفام+روغن مویان موثر است (16). نهاده‌های کاربردی معمولاً دارای اثرات برهمکنش بر یکدیگر می‌باشند. این اثرات یا به صورت افزاینده و یا کاهنده می‌باشند. باتوجه به این نکته که کاربرد اوره با پوشش گوگردی در ارتباط با بافت و ساختمان خاک و همچنین زمان کشت و میزان آب در دسترس متفاوت خواهد بود، روش مبارزه و نوع علف‌کش‌‌هایی که برای مبارزه با علف‌های‌هرز به کار می‌رود، می‌تواند در سطوح مختلف کاربرد کود اوره با پوشش گوگردی اثرات متفاوتی را در عملکرد کمی و کیفی چغندرقند داشته باشد. این آزمایش به منظور یافتن بهترین تیمار مبارزه با علف‌های‌هرز در سطوح مختلف کاربرد کود اوره با پوشش گوگردی انجام گردید.

 

مواد و روش­ها

این آزمایش در سال زراعی 95-1394در یک قطعه زمین واقع در شهرستان شوشتر اجرا گردید. نتایج خاک نمونه‌گیری نشان داد خاک مورد نظراز نوع لومی­شنی و مقدار ماده آلی خاک در سطح پایینی قرار داشت (46/0 %). و از بین عناصر معدنی خاک میزان نیتروژن در حد بسیار پایین‌تر از حد نرمال قرار داشت (037/0%). به منظور آماده سازی زمین جهت کاشت، اقدام به شخم عمیق به عمق 50 سانتیمتر گردید و سپس طبق توصیه آزمایشگاه مقدار150 کیلوگرم کود فسفات آمونیم و مقدار200 کیلوگرم کود سولفات پتاسیم به خاک اضافه گردید.عملیات کاشت توسط دستگاه بذر کار پنوماتیک چغندرقند انجام شد. بذر انتخاب شده جهت کاشت بذر منوژرم رقم Pulina بود که به مقدار 5 کیلوگرم در هکتار در ردیف­هایی به فاصله 50 سانتیمتر کاشته شد و فاصله بذور در روی خط 20 سانتیمتر در نظر گرفته شد. هر کرت دارای شش خط به طول شش متر و عرض 50 سانتی‏متر بود.آزمایش بصورت طرح آماری کرت‌های خرد شده در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. کود مورد استفاده جهت اجرای تیمارهای اصلی اوره با پوشش گوگردی در نظر گرفته شد. چهار سطح مختلف اوره با پوشش گوگردی (0 - 150-180- 250 کیلوگرم در هکتار) (به ترتیب U0، U1، U2،U3) به عنوان عامل اصلی و چهار تیمار مبارزه با علف‌های‌هرز شامل:

1- کنترل کامل (وجین دستی) با علف‌های‌هرز در طول فصل رشد (C1).

2- عدم کنترل با علف‌های‌هرز در طول فصل رشد(شاهد) (C2).

3- استفاده از ترکیب علف‌کش‌های علف‌کش فن­مدیفام + دس­مدیفام + اتوفاموزیت (3 لیتر در هکتار) و کلوپیرالید (500 میلی لیتر در هکتار) (C3).

4- استفاده از ترکیب علف‌کش‌های علف‌کش فن­مدیفام + دس­مدیفام + اتوفاموزیت (3 لیتر در هکتار) و متامیترون (5 کیلوگرم در هکتار) (C4). در کرت­های فرعی قرار گرفتند.

از هر کرت یک  قسمت (با استفاده از کوادرات 1*1 متر از خطوط وسط هر کرت) جهت نمونه‌گیری و قسمت دیگر (از چهار خط وسط بخش میانی هر کرت به مساحت پنج مترمربع) جهت برداشت نهایی در نظر گرفته شد. جهت تعیین و بررسی اثرات تیمار ها بر خصوصیات و کمیت علف‌های‌هرز در سطح پنج درصد مترمربع از چهار خط وسط در هر کرت برداشت انجام شد.

نمونه­ها به تفکیک تیمار در کیسه‌های پلاستیکی قرار داده شده و پس از اتیکت گذاری به آزمایشگاه منتقل شده و پس از تفکیک چغندرقند از علف‌های‌هرز و جدا کردن ریشه از اندام هوایی و همچنین تفکیک علف‌های‌هرز بر اساس نوع علف‌هرز اندازه­گیری­های مختلف بر روی آنها صورت گرفت. جهت تعیین وزن ‌تر ریشه و اندام هوایی از ترازوی دیجیتالی با دقت 01/0 گرم استفاده شد و برای اندازه­گیری وزن‌خشک ریشه و اندام هوایی از هر تیمار حدود 50 گرم نمونه از ریشه و همین مقدار نمونه از اندام هوایی تهیه و پس از توزین بطور جداگانه در پاکت قرار گرفته و در آون با در جه حرارت 80 درجه سانتی‏گراد به مدت 48 ساعت قرار داده شد و سپس وزن‌خشک توسط ترازو اندازه‌گیری و محاسبه شد. وزن‌خشک علف‌های‌هرز در هر تیمار نیز مانند بالا، اندازه­گیری شد (6). در برداشت نهایی از همه تیمارها از نیمه انتهایی کرت و از چهار خط وسط به مساحت شش مترمربع اقدام به نمونه برداری شد. علاوه بر تعیین فاکتورهای اندازه‌گیری شده، برای همه تیمارها از هر تیمار یک نمونه خمیر به وزن 100 گرم توسط آزمایشگاه تهیه و جهت تعیین عیار قند و نیتروژن مضر بوسیله دستگاه بتالایزر مورد تجزیه قرار گرفت. قند ملاس موجود در چغندرقند از معادله برانشوایک محاسبه شد (3).

MS=0.12(Na+K) +0.024N+0.48

پس از تعیین مقدار قند ملاس، درصد قند قابل استحصال و راندمان قند قابل استحصال از معادلات زیر محاسبه شد.

درصد قند قابل استحصال= عیار – قند ملاس

عملکرد قند ناخالص = عیار × عملکرد ریشه

عملکرد قند خالص =درصد قند قابل استحصال × عملکرد ریشه

در مورد علف‌های‌هرز در هر کرت علف‌های‌هرز موجود پس از تفکیک و شمارش و تعیین وزن تر در هر گروه، یک نمونه به وزن 50 گرم از هر گروه تهیه شد و در آون قرار داده شد.  پس از اندازه­گیری وزن‌خشک نمونه، وزن‌خشک علف‌های‌هرز در هر گروه مشخص گردید.

داده­های حاصل از آزمایش با استفاده از نرم افزار MSTAT-C مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. مقایسه میانگین‌ها با استفاده از آزمون چند دامنه‌ای دانکن در سطح احتمال پنج درصد انجام شد.

نتایج وبحث

عملکرد ریشه چغندر قند

نتایج حاصله از این آزمایش نشان داد عملکرد ریشه در تیمارهای کودی اختلاف معنی‌داری در سطح یک درصد در بین همه تیمارها دارد (جدول 1). عملکرد ریشه در تیمارهای اوره با پوشش گوگردی روند بیشتری داشت و بیشترین عملکرد ریشه مربوط به تیمار اوره با پوشش گوگردی 250 کیلوگرم در هکتار و کمترین عملکرد ریشه مربوط به تیمار بدون کاربرد اوره با پوشش گوگرد می‌باشد و عملکرد ریشه درتیمار اوره با پوشش گوگرد 150 کیلوگرم در هکتار و اوره با پوشش گوگردی 180 کیلوگرم در هکتار بود، که نشان دهنده اختلاف در بین همه تیمارها می‌باشد (جدول 2). با کم مصرف شدن نیتروژن، محصول ریشه کاهش می­یابد، زیرا نیتروژن به طور قابل ملاحظه­ای در پوشش برگی گیاه چغندرقند و افزایش سطح فتوسنتز موثر است و افزایش وزن ریشه در سطح بالای اوره با پوشش گوگردی فراهم شده است. همچنین ممکن با مصرف بیش از اندازه نیتروژن سبب افزایش رشد علف‏های­هرز شده و از این طریق باعث کاهش عملکرد ریشه می­شود. گزارش شد با افزایش کاربرد اوره با پوشش گوگردی وزن ریشه‌ها زیاد شده است (1).

در تیمارهای کنترل علف‌های‌هرز اختلاف معنی­داری در سطح یک درصد بر عملکرد ریشه داشت (جدول 1). در تیمارهای کنترل علف‌های‌هرز، تیمار با وجین علف‌های‌هرز بیشترین عملکرد ریشه بدست آمد و تیمار عدم کنترل علف‌های‌هرز کمترین عملکرد را ایجاد کرد. همچنین مقدار عملکرد ریشه در تیمارهای استفاده از علف‌کش فن­مدیفام + دس‌مدیفام + اتوفاموزیت و کلوپیرالید و استفاده از علف‌کش فن‌مدیفام + دس‌مدیفام + اتوفاموزیت و متامیترون به ترتیب 72/36 و 60/35 تن در هکتار بود. بررسی عملکرد ریشه در تیمارهای اثر برهمکنش کودی و روش کنترل نشان ‌دهنده اختلاف معنی‌داری در سطح یک درصد بود (جدول 1). در بین تیمارها، تیمار اوره با پوشش گوگردی 250 کیلوگرم در هکتار به همراه کاربرد علف‌کش فن‌مدیفام+دس‌مدیفام+اتوفاموزیت و متامیترون با 71/46 تن در هکتار عملکرد بیشتری نشان داد. کنترل کامل علف‌های‌هرز همراه کاربرد بالای اوره با پوشش گوگردی سبب می‌شود، گیاه زراعی به حداکثر مقدار عملکرد برسد (15). کمترین عملکرد ریشه (345/5 تن در هکتار) در تیمار عدم کاربرد اوره با پوشش گوگردی و عدم مبارزه با علف‌های‌هرز به دست آمد. کاربرد کم اوره با پوشش گوگردی در این تیمار باعث شد تا تمام مقادیر نیتروژن توسط علف‌های‌هرز جذب شود و باعث کمترین عملکرد در ریشه چغندرقند شود (جدول 2).

عملکرد کل ماده خشک چغندرقند

نتایج آزمایش نشان داد اثر کود اوره با پوشش گوگردی بر عملکرد ماده خشک مثبت و در سطح یک درصد معنی‏دار بود (جدول 1). بر اساس نتایج بدست آمده در تمامی تیمارهای مصرف اوره با پوشش گوگردی، عملکرد ماده خشک کل، روند افزایشی داشت و  تیمار اوره با پوشش گوگردی 250 کیلوگرم در هکتار بیشتر بود (جدول 2) و باعث تولید ماده خشک بیشتری شده است. با کاربرد این مقدار از تیمار کودی، بهبود رنگ برگ­ها، افزایش اندازه و تعداد برگ­ها مشاهده شد و دلیلی بر افزایش ماده خشک در واحد سطح شد. در میزان پایین‌تر اوره با پوشش گوگردی به‌علت اینکه از سطح برگ کمتری برخوردار بوده و در نتیجه فتوسنتز کمتری دارد، تجمع ماده خشک در آنها کمتر می‌باشد. افزایش کاربرد اوره با پوشش گوگردی به‌علت افزایش رشد سبزینه‌ای سطح ‌برگ بیشتری را برای گیاه فراهم می‌سازد که این افزایش سطح ‌برگ می‌تواند ماده خشک بیشتری تولید کند (13). در تیمارهای کاربرد علف‌کش، میزان عملکرد ماده‌ خشک در تیمار فن­مدیفام + دس­مدیفام + اتوفاموزیت و متامیترون، نسبت به تیمار فن­مدیفام + دس­مدیفام + اتوفاموزیت و کلوپیرالید، مقدار بیشتری داشت (جدول 2). در تیمارهای اثر برهمکنش کود و روش کنترل علف­هرز بیشترین عملکرد ماده خشک مربوط به تیمار اوره با پوشش گوگرد 250 کیلوگرم در هکتار به همراه با وجین علف­های هرز بود، که از عملکرد ماده خشک در هر کدام از تیمارها به تنهایی بیشتر بود، که نشان دهنده اثر برهمکنش مثبت و معنی­دار استفاده از کود در مقدار بالا و عدم وجود علف‌های‌هرز می‌باشد. کمترین عملکرد چغندرقند مربوط به تیمار اوره با پوشش گوگردی 250 کیلوگرم در هکتار به همراه عدم کنترل علف­های­هرز بود (جدول 2)، که نشان دهنده اثر برهمکنش منفی بین دو تیمار می‌باشد (جدول2)، که با افزایش تراکم علف­های هرز و با افزایش اوره با پوشش گوگردی، رقابت بر منابع غذایی توسط علف­های­هرز بیشتر و عملکرد چغندرقند کاهش می­یابد.

جدول 1- تجزیه واریانس میانگین مربعات صفات اندازه‌گیری شده چغندرقند و علف‌های‌هرز

منابع تغییرات	درجه آزادی	عملکرد ریشه	عملکرد قند خالص	درصد قند خالص	عملکرد ماده خشک چغندر قند	نبتروژن مضر	وزن‌خشک علف‌های‌هرز
بلوک	3	29/78	21/2	48/0	83/4	11/0	03/0
اوره	3	**  05/1121	**44/43	ns  89/2	**  52/69	*11/30	*  33/0
خطای آزمایشی اول	9	36/4	37/0	74/2	25/1	31/2	08/0
کنترل علف هرز	3	**  28/2748	**22/102	**  22/5	**62/171	*  34/2	**30/11
اوره × کنترل علف هرز	9	**  28/146	**21/6	**  96/3	**  55/7	**03/3	**  34/0
خطای آزمایشی دوم	36	26/3	18/0	77/0	62/0	58/0	07/0
درصد ضریب تغییرات		6	3/7	19/5	8/9	15/14	17/32

ns ، *، ** به ترتیب غیر معنی‌دار، معنی‌دار در سطح احتمال پنج درصد و یک درصد

 

درصد قند خالص

نتایج نشان داد که کود اوره با پوشش گوگردی بر درصد قند خالص تاثیر معنی‌داری ندارد (جدول 1) و بیشترین مقدار در تیمار بدون کاربرد اوره با پوشش گوگرد و کمترین آن در تیمار اوره با پوشش گوگرد 250 کیلوگرم در هکتار بود. افزایش ناخالصی­های ریشه از جمله نیتروژن آمینه، پتاسیم و سدیم مانع از کریستاله شدن ساکارز شده و درصدی از ساکارز در ملاس باقی می‌ماند. کاربرد بی­رویه کود اوره با پوشش گوگردی و نیز استفاده از این کود در زمان نامناسب میزان نیتروژن آمینه را افزایش می‌دهد. از طرفی گیاه برای تعادل بار یونی، املاح سدیم و پتاسیم را جذب می‌کند که این امر باعث پایین آمدن قند خالص می‌شود (2).

بنابراین با مصرف تیمار کودی در بیشترین مقدار، نیتروژن بالا سبب افزایش پوشش برگی در چغندرقند شد، لیکن از افزایش آن در حدی سبب کاهش کیفیت ریشه یعنی کاهش قند خالص شد. همچنین ممکن با مصرف بیش از اندازه نیتروژن بخصوص در اواخر فصل رشد سبب افزایش میزان نیتروژن مضره شده که در ضریب استحصال قند را کاهش می­دهد و علاوه بر آن سبب افزایش رشد علف­های­هرز شده و از این طریق باعث کاهش عملکرد می­شود. افزایش ناخالصی­های ریشه از جمله نیتروژن آمینه، پتاسیم و سدیم، مانع از کریستاله شدن ساکارز شده و درصدی از ساکارز در ملاس باقی می‌ماند. کاربرد بی رویه کود اوره با پوشش گوگردی و نیز استفاده از این کود در زمان نامناسب میزان نیتروژن آمینه را افزایش می‌دهد. از طرفی گیاه برای تعادل بار یونی، املاح سدیم و پتاسیم را جذب می‌کند که این امر باعث پایین آمدن قند خالص می‌شود (7). نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که روش­های کنترل علف‌های‌هرز بر درصد قند خالص تاثیر معنی­داری داشت (جدول 1). در بین تیمارهای کنترل علف­های­هرز، درصد قند خالص در تیمار بدون کنترل علف­هرز بیشتر بود، اما این اختلاف با تیمار وجین علف­های­هرز معنی­دار نبود (جدول2). علت افزایش درصد قند خالص در تیمار عدم کنترل علف­های­هرز به‌ علت کاربرد بیشتر اوره با پوشش گوگردی در این تیمار توسط علف‌های‌هرز و سهم کمتر گیاه زراعی از نیتروژن بود که سبب شده تا مقدار نیتروژن در چغندرقند کاهش و به تبع آن درصد قند خالص در این تیمار افزایش یابد، بنابراین با کاهش مقدار نیتروژن، تولید و گسترش برگ نسبت به فتوسنتز در گیاه چغندرقند کاهش می­یابد و ساکارز تولیدی از فتوسنتز در ریشه انباشته می­شود تا این که صرف رشد رویشی گردد (10). اثر برهمکنش بین تیمارهای کودی و روش‌های کنترل علف‌های‌هرز بر درصد قند خالص تأثیر معنی‌داری داشت (جدول 1). بیشترین درصد قند خالص در تیمار عدم کاربرد اوره با پوشش گوگردی به همراه عدم کنترل علف­های­هرز به دست آمد (جدول 2). که به علت عدم کاربرد اوره با پوشش گوگردی و همچنین استفاده نیتروژن خاک توسط علف‌های‌هرز و اثر برهمکنش منفی این دو عامل در کاهش درصد قند می‌باشد، که با کاهش کاربرد کود نیتروژنی عملکرد چغندرقند کاهش می­یابد (12).

جدول 2- مقایسه میانگین سطوح مختلف اوره پوشش گوگرد دار و روش­های کنترل علف­های­هرز و اثرات برهمکنش آن‏ها
بر صفات چغندرقند و علف­های­هرز

 

تیمار	نیتروژن مضره (میلی اکی والان گرم در صد گرم خمیر)	عملکرد ریشه (کیلوگرم در هکتار)	درصد قند خالص	عملکرد ماده خشک (کیلوگرم در هکتار)	وزن‌خشک علف­هرز (گرم در متر مربع)
U0	4/4l	17902g	18/17b	4223g	59/4e
U1	6/4k	24831i	6/16c	6233f	59/6e
U2	6f	34661g	46/16c	8112e	80/1d
U3	5/6c	38192e	98/15d	9332e	92/2d
C1	8/4k	39222d	76/16bc	9662e	18/1f
C2	4/5i	8360k	36/17b	3841g	212/3b
C3	9/5g	36720f	8/15d	8791e	28/3f
C4	6/5h	35600f	33/16c	8897e	26/2f
U0C1	7/3m	26854i	71/17b	7421e	22/4f
U0C2	8/4k	5345m	6/18a	987j	152/1c
U0C3	6/5h	16450g	57/13e	4321g	35/6f
U0C4	5/3n	19051j	49/16c	4782g	35/8f
U1C1	7/4k	31850h	61/16c	7594e	20/1f
U1C2	6/4k	7325k	43/17b	1841h	18/1c
U1C3	7/4k	30150h	63/17b	7261e	32/3f
U1C4	5/4l	31125h	05/17b	7201e	30/2f
U2C1	7/5h	42875c	71/15d	10331d	18/6g
U2C2	1/5j	6997l	03/17b	2621g	23/7b
U2C3	4/5i	44254c	24/15d	11021c	27/6f
U2C4	1/5j	45875c	78/15d	10231d	27/4f
U3C1	3/7a	57004a	01/17b	13421a	13/2f
U3C2	3/5i	7921k	36/16c	1254i	32a
U3C3	3/6d	44121c	57/16c	10421d	21/3f
U3C4	7b	46711b	01/16c	11132c	24/8f

 

میانگین‌هایی در هر ستون که دارای حداقل یک حرف مشترک هستند بر اساس آزمون دانکن در سطح احتمال پنج درصد تفاوت معنی‌دار ندارند.

تیماره کودی اوره با پوشش گوگردی: U3-U2-U1-U0 به ترتیب شامل 0- 150-180- 250 کیلوگرم در هکتار.

 تیمار کنترل علف‌های‌هرز: C3-C2-C1-C4  به ترتیب کنترل کامل علف­های­هرز (وجین دستی) ، عدم کنترل با علف‌های‌هرز، استفاده از ترکیب علف‌کش‌های علف‌کش فن مدیفام + دس مدیفام + اتوفاموزیت (3 لیتر در هکتار) و کلوپیرالید (500میلی لیتر در هکتار) و استفاده از ترکیب علف‌کش‌های علف‌کش فن مدیفام +
دس مدیفام + اتوفاموزیت (3 لیتر در هکتار) و متامیترون (5 کیلوگرم در هکتار)

 

نیتروژن مضره چغندرقند

نتایج نشان داد تیمارهای کودی بر میزان نیتروژن مضره اختلاف معنی­دار در سطح پنج درصد ایجاد کرده است (جدول 1). بیشترین مقدار نیتروژن مضره در تیمار اوره با پوشش گوگردی 250 کیلوگرم در هکتار به مقدار5/6 میلی اکی والان گرم در صد گرم خمیر و کمترین آن در تیمار بدون کاربرد اوره با پوشش گوگردی به میزان 6/4 میلی‌اکی‌والان گرم در صد گرم خمیر بود (جدول2). که دلیل افزایش نیتروژن مضره، اثر کاربرد زیادی نیتروژن در تیمار کودی با مقدار250 کیلوگرم در هکتاری، سبب کاهش خلوص شیره چغندرقند و افزایش نیتروژن مضره شد. کاربرد زیاد اوره با پوشش گوگردی، میزان نیتروژن مضره را افزایش می‌دهد (4). افزایش کود نیتروژن باعث افزایش غلظت ترکیبات آمینه‌ای می‌شود، که این خود ناشی از جذب مفرط نیتروژن در اواخر فصل رشد می‌باشد. میزان نیتروژن مضره با افزایش کاربرد اوره با پوشش گوگردی افزایش می‌یابد (9).

تیمارهای کنترل علف‌های‌هرز بر میزان نیتروژن مضره اختلاف معنی‌دار در سطح پنج درصد داشت (جدول 1). کمترین مقدار نیتروژن مضره در تیمار وجین علف­های­هرز (8/4 میلی اکی والان گرم در صد گرم خمیر) بود که با تیمارهای دیگر اختلاف معنی‌داری را نشان داد (جدول2).

اثر برهمکنش تیمارهای کودی و روش‌های کنترل بر میزان نیتروژن مضره اختلاف معنی‌دار در سطح یک درصد داشت (جدول1). بیشترین مقدار نیتروژن مضره (3/7 میلی اکی والان گرم در صد گرم خمیر) در تیمار اوره با پوشش گوگرد 250 کیلوگرم در هکتار به همراه با وجین علف­های­هرز دیده شد (جدول2). این اختلاف بدلیل این است که مقدار کاربرد اوره با پوشش گوگردی زیاد در این تیمار به کاربرد چغندرقند در نبود علف‌های‌هرز رسیده است و باعث افزایش نیتروژن مضره در این تیمار شد (8).

وزن خشک علف­های­هرز

وزن‌خشک علف‌های‌هرز در برخی تیمارهای اوره با پوشش گوگردی به شکل کاهشی بود (جدول2). بیشترین مقدار وزن‌خشک مربوط به تیمار اوره با پوشش گوگردی 250 کیلوگرم در هکتار و به مقدار 2/92 گرم در مترمربع رسید و کمترین آن مربوط به تیمار بدون کاربرد اوره با پوشش گوگردی، با مقدار4/59 گرم در مترمربع بود. در تیمارهای کنترل علف‌های‌هرز اختلاف معنی‌داری در سطح پنج درصد نشان داشت (جدول1).

با مصرف بیشتر نیتروژن سبب قدرت رقابت بیشتر علف­های هرز در کسب منابع غذایی و افزایش سطح فتوسنتزی آنها خواهد شد. در این شرایط علف­های­هرز به علت سیستم ریشه­ای قوی­تر ،کارایی بالاتری در جذب نیتروژن و افزایش وزن خشک دارند. در تیمارهای کنترل علف‌های‌هرز بیشترین مقدار وزن‌خشک در تیمار عدم کنترل علف‌های‌ هرز بود (جدول2). که با استفاده نیتروژن توسط گیاه علف­هرز بدلیل توسعه ریشه خود و افزایش کارایی آن در خاک نسبت به ریشه چغندرقند در کسب مواد غذایی و آب موفق می­شود، و با مصرف کود اوره با پوشش گوگردی وزن خشک بیشتر و تاثیر گزار بر چغندرقند است (17). در بین تیمارهای کاربرد علف‌کش، وزن‌خشک علف‌های‌هرز در تیمار علف‌کش فن‌مدیفام + دس‌مدیفام + اتوفاموزیت و کلوپیرالید (28 گرم در مترمربع) مقدار بیشتری را نسبت به تیمار علف‌کش فن‌مدیفام + دس‌مدیفام + اتوفاموزیت و متامیترون (2/26 گرم در مترمربع) نشان داد. بررسی اثرات برهمکنش بر وزن خشک علف­های­هرز نشان داد که اثر برهمکنش افزایشی بین تیمار فن‌مدیفام + دس­مدیفام + اتوفاموزیت و متامیترون است. بررسی اثرات برهمکنش بر وزن خشک علف‌های‌هرز نشان داد که اثر برهمکنش افزایشی بین تیمار اوره با پوشش گوگرد 250 کیلوگرم در هکتار و عدم کنترل علف­های­هرز وجود داشت، چرا که در تیمار فن­مدیفام + دس­مدیفام + اتوفاموزیت و کلوپیرالید به همراه عدم کنترل علف­های­هرز وزن خشک علف‌های‌هرز در مقایسه هر یک از این دو تیمار به تنهایی مقدار بیشتری را نشان می‌دهد (جدول2).

 

 

نتیجه گیری نهایی

نتایج نشان داد که با افزایش کود اوره پوشش گوگردی به مقدار 250 کیلوگرم در هکتار عملکرد ریشه و عملکرد ماده خشک چغندرقند افزایش پیدا کرد. در بین تیمارهای کنترل علف­های­هرز، کنترل کامل علف­هرز نسبت به کاربرد علف­کش­ها و در بین ترکیبات علف­کشی همراه با کاربرد کود اوره با پوشش گوگردی، تیمار فن­مدیفام+
دس­مدیفام+ اتوفاموزیت + متامیترون با کاربرد کود اوره با پوشش گوگرد 250 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد ریشه را داشت. با مقایسه میانگین اثر برهمکنش تیمارها، در صد قند خالص و عملکرد ریشه به ترتیب بیشترین در تیمار عدم کاربرد کود اوره با پوشش گوگردی به همراه عدم کنترل علف­های­هرز و با کاربرد کود اوره با پوشش گوگردی 250 کیلو گرم در هکتار به دست آمد. وزن ‌خشک علف‌های‌هرز با کاربرد علف‌کش های فن­مدیفام+ دس‌مدیفام+ اتوفاموزیتو متامترون کمترین میزان را داشت. در تیمارهای اثر برهمکنش، بالاترین وزن خشک علف‌های­هرز با کاربرد کود اوره با پوشش گوگردی 250 کیلوگرم در هکتار به همراه عدم کنترل علف­های­هرز است.

 

منابع

1-      امام، ی. 1374. فیزیولوژی تولید گیاهان زراعی گرمسیری. انتشارات دانشگاه شیراز.

2-      تقی‏پور، ف. 1371. بررسی اثرات سطوح مختلف کود نیتروژنه. پایان نامه کارشناسی ارشد خاکشناسی دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان.

3-      جوزی، م.، و زارع ابیانه، ح. 1394. تاثیر سطوح کود نیتروژن و کم آبیاری بر عملکرد کمی و کیفی چغندر قند. مجله چغندرقند. 31 (2): 156-141.

4-      جعفرنیا، ب.، زارع فیض آبادی، ا.، قربانی، ر.، رضوانی مقدم، پ.، و قائمی، ع. 1394. تأثیر تراکم بوته و کودهای نیتروژن و بیولوژیک بر عملکرد کیفی چغندرقند (Beta vulgaris L.) در دو منطقه مشهد و تربت جام. پژوهشهای زراعی ایران. 13: 286-276.

5-      حسین‏پور، م.، و پاک نژاد، ا. 1392. تاثیر مقادیر نیتروژن بر خصوصیات رشدی و صفات کمی و کیفی چغندرقند. مجله چغندرقند. 29: 51-33.

6-      رضایی، ج.، بنایان اول، م.،  نظامی، ا.، مهرور، م.، و محمودی، ب. 1393. آنالیز رشد چغندر قند در شرایط سالم و آلوده به بیماری ویروسی ریزومانیا. پژوهش­های زراعی ایران. 12(4): 692-686.

7-       Anderson, F. N. and Peterson, G. A. 1998. Effect of incrementing nitrogen application on sucrose yield of sugar beet. Agronomy Journal. 80: 709 – 712.

8-       Corey, V. R., Charles A. R. and Joey, K. I. 2001.Sugar beet tolerance and weed control with post-emergence combination of outlook. Malheur Experiment Station Oregon State University Ontario, OR, 2001.

9-       Cathcart, R. J., Chandler, K. and Swanton, C. J. 2004. Fertilizer nitrogen rate and the response of weeds to herbicides. Weed Science. 52:291-296.

10-   El-Gizawy, E., Shalaby, G. and Mahmoud, E. 2014. Effects of the plant compost and mineral nitrogen levels on yield and quality of sugar beet. Crop. Communication in Soil Science and Plant Analysis. 45:1181-1194.

11-   Kandil, A. A., Badawi, M. A., El-Moursy, S. A. and Abdou, U. A. 2004. Effect of planting dates, nitrogen levels and bio-fertilization treatments on growth attributes of sugar beet (Beta vulgaris L.). Scientific Journal of King Faisal University. 5: 227-237.

12-   Kaffka, S. R. and Grantz, D. A. 2014. Sugar Crops.Encyclopedia of Agriculture and Food System. 5:240-260

13-   Khayamim, S., Mazaheri, D., Banayan, M., Guhari, J. and Jahansuz, M.R. 2002. Determination of sugar beet extinction coefficient and radiation use efficiency at different plant density and nitrogen use levels. Sugar Beet Journal. 18(1):51-66.

14-   Leila, A. A., Badawi, M. A., Said, E. M., Gonema, M. H. and Abdou, M. A. E. 2005. Effect of planting dates, plant population and nitrogen fertilization on sugar beet productivity under the newly reclaimed sandy soils in Egypt. Scientific Journal of King Faisal University. 6: 14-26.

15-   Rahbari, A., Abdollahian-Noghabi, M., Alizadeh, H., Khalghani, J. and Rahimian, H. 2007. Effect of integrated weed control on the yield and quality of sugar beet in the method of complete seedbed preparation in autumn. Iranian Journal of Field Crop Science. 38 (1): 15-23.

16-   Orazizadeh, M. R., Hossein Pour, M., Ghanbari, D. and Sharif, H. 2016. Integrated weed management of sugar beet using planting date and cultivator. Journal of Sugar Beet. 2: 23-34.

17-   Sweeney, A. E., Renner, K. A., Laboski, C. and Davis, A. 2008. Effect of fertilizer nitrogen on weed emergence and growth. Weed Science. 56:714-721.

18-   Wang, Y., Wang, D., Zhang, G. and Wang, J. 2013. Estimating nitrogen status of rice using the image segmentation. Field Crops Research. 149: 33–39.

مراجع