نامدار گمنام بررسی متن بلاغةُ المُراد فی طریق الأوراد اثر عیدعاشق خبوشانی (جشنی) صوفی و عارف سده‌های هفتم و هشتم هجری قمری (زنده در 719 هـ.. ق.)

عرفان اسلامی

مقاله 2، دوره 15، شماره 58، بهمن 1397، صفحه 39-58   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی محمد مؤذنی^{* 1}؛ زهیر طیب²

¹استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران،ایران.

²پژوهشگر دورة پسادکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران.

چکیده

بلاغة المراد فی طریق الأوراد متنی کهن و ناشناخته با موضوع تعلیم آداب سلوک عرفانی به مریدان است. این کتاب توسّط شخصیّتی ارجمند امّا بی‌نام و نشان از رجال صوفیة قرون هفتم و هشتم هجری قمری خراسان به نام «عیدعاشقِ خَبوشانی» با تخلّص شعری «جشنی» نوشته شده است. کتاب حاوی ویژگی‌های دستوری و واژگان و ترکیباتی بدیع از نظم و نثر خراسان است که برخی از آن در سایر آثار ادبی این دوره، تکرار نشده است. از ویژگی‌های شاخص این اثر، مدّت تألیف آن است که تماماً در طیّ سه روز به رشتة تحریر درآمده که در متون ادبی از استثنائات است. نویسنده خود از مشایخ صوفی و از شاگردان شیخ حسن شمشیری صوفی شهیر قرن هفتم است. بلندای عرفانی نگاه نویسنده از خلال متن هویداست چنان که گاه نویسنده با پرهیز از افشای اسرار الهی دم فرو می‌بندد. در این نوشتار تلاش می‌شود تا ضمن آشنایی با مؤلّف و اثر او، شمّه‌ای کوتاه دربارة سرشت ادبی و مفاهیم فرهنگی این کتاب در کنار مباحث نسخه شناسی و کتابشناسی آن، بیان شود.

کلیدواژه‌ها

عرفان؛ تصوف؛ بلاغة المراد؛ جشنی؛ خبوشانی؛ عاشیق؛ آداب مریدی

مراجع