کارکرد عرفانی نماد رنگ‌ در مثنوی‌های عطار نیشابوری

عرفان اسلامی

مقاله 11، دوره 15، شماره 58، بهمن 1397، صفحه 231-252   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

سید حسن سید ترابی^*

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران.

چکیده

رنگ‌ها شکلی از بیان احساسات، افکار و تجربیات آدمی هستند. توجه به آن‌ها در متون عرفانی به دلیل نقش تأویل پذیری در شناخت بینش شاعران صوفی مسلک اهمیت ویژه‌ای دارد. ضرورت پژوهش حاضر کشف رموز رنگ‌هایی بود که عطار از آن به زبان نمادین مفاهیم باطنی را تأویل کرده است. بازگشایی معنای رمزی رنگ‌های به کار رفته در چهار مثنوی عطار و رسیدن به معانی نهفته و عرفانی زﻣﻴﻨﺔ تازه‌ای برای درک معانی اشعار وی فراهم می‌کند. پرسش اساسی اینجاست کدام رنگ‌ها و با چه مفاهیم رمزی در اشعار شیخ عطار بازتاب داشته است؟ نگارنده در این جستار حین بررسی چهار منظومه عرفانی شاعر با رنگ‌های نمادین مواجه شد. این رنگ‌ها، سپید یا سفید، سیاه و کبود، نیلی یا فیروزه ای، زرد، سبز و سرخ بودند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که عطار علاقه وافری به استفاده از زبان نمادین رنگ برای بیان مفاهیم عرفانی دارد. نمود حالات عرفانی از طریق زبان سمبلیک رنگ در مثنوی‌ها مخاطب را به عمیق‌ترین لایه‌های درونی عرفان کشانده است.رنگ‌ها در زبان شعری عطار با پیشینه اعتقادی، اساطیری، ادبی و عرفانی دارای تأویل‌های منفی و مثبت بودند.

کلیدواژه‌ها

مثنوی‌های عطار؛ نماد؛ رنگ؛ کارکرد عرفانی

مراجع