تحلیل عرفان و حکمت در اشعار ناصح‌الدین أرجانی با تکیه بر صور خیال

عرفان اسلامی

مقاله 12، دوره 15، شماره 58، بهمن 1397، صفحه 253-271   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

راضیه یزدانی پور؛ ولی الله شجاع پوریان^*

گروه زبان و ادبیات عربی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران.

چکیده

تصویر همان تبلوّر معانی و اندیشه‌های بلند یک هنرمند ادبی است که در چارچوبی منسجم و نظامند، طراحی گشته و نمود عینی از تجربة شعری وی را به نمایش می‌گذارد. گرایش تأویلی عارفان و حکیمان ایرانی به هستی و پدیدارهای فراسوی آن و بهره‌گیری از زبانی تصویری برای گزارش «آنچه نادیدنی است» و خِرَد آدمی از دریافت معانی بیانی آن درمی‌ماند، بر همگان آشکار است. در همین راستا همواره اندیشمندان ایرانی در عرصه­های گوناگون ادب عربی یکّه تاز مفاهیم ناب عرفانی و حکمی بوده­اند، تاجائیکه ادب عربی در زمینه عرفان خود را وام­دار صاحب­نظران ایرانی می­داند؛أبوبکرأرجانی ملقب به ناصح الدین، یکی از چهره های نامدار ادبی است که هم از نظر دانش عرفانی و فقهی و هم ادبی، جایگاه ویژه­ای در دورة سلجوقیان و حکومت عباسی کسب نموده بود. وی در القای مضامین ناب عرفانی و حکمی خود با بهره­مندی از عناصر تصویرپردازی همچون استعاره،آیرونی لفظی، پویایی تصویر شعری و مجاز در تلاش است تا مفاهیم عرفانی از قبیل: وحدت وجود، آفرینش هستی، تجرید و نفی و عشق الهی و خردوزی را به مخاطب خود انتقال دهد.در این پژوهش مفاهیم حکمی عرفانی همانند وحدت وجود، خلوص در عشق، آفرینش هستی و نفی و اثبات در دیوان ناصح الدین ارجانی به شکل هنرمندانه­ای حضور یافته، و در مقاله حاضر با هدف شناخت بیشتر نسبت به این مفاهیم با تکنیک­های بلاغی در تصویرپردازی، و معرّفی شاعر ایرانی ناصح الدین أرجانی و تثبیت جایگاه وی به عنوان یکی از شاعران برجسته در عرصه مفاهیم حکمی و عرفانی که اشعارش محل استناد کتب بلاغی بوده، پرداخته شد. نگارندگان در مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی به پردازش داده­ها می­پردازند.

کلیدواژه‌ها

ناصح الدین أرّجانی؛ عرفان؛ تصویر؛ حکمت

مراجع