تحولات روش شناختی نقادی حدیث و تاثیرآن بر ایده های مربوط به تاریخ گزاری جمع و تدوین قرآن

مطالعات تاریخی قرآن و حدیث

مقاله 4، دوره 22، شماره 60، مهر 1395، صفحه 85-109   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

چکیده

چکیده  
تاریخ‌گزاری جمع و تدوین قرآن کریم در شمار مسایلی است که پس از  انتشار کتاب تاریخ قرآن  نولدکه در اواخر سدۀ 19 مورد توجه پژوهشگران حوزه مطالعات قرآنی قرار گرفت. نولدکه و همکاران وی با نقادی متن روایات موجود در جوامع حدیثی مسلمانان به این ایده می‌رسند که قرآن نه در زمان پیامبر (ص) بلکه در زمان سه خلیفه اول جمع شده است . در حالی که برخی دانشمندان مسلمان با نقادی اسناد روایتهای موجود و شواهد تاریخی باین اعتقاد رسیدند که قرآن در زمان خود پیامبر (ص) جمع و تدوین شده است. جان ونزبرو و برخی دیگر از خاورشناسان با توجه به عدم اصالت و اعتبار تاریخی حدیث مسلمانان به نتایج متفاوتی در باره تاریخ‌گزاری جمع و تدوین قرآن رسیدند. هارالد موتسکی دانشمند دیگری است که با  روش تحلیل تؤامان متن و سند روایات مشهور مسلمانان در جمع و تدوین را معتبر دانسته است . این جستار  با تبیین و تحلیل مبانی، روش شناسی و نتایج این تحقیقات نشان می‌دهد  تحولات روش شناختی نقد حدیث در پیدایی دیدگاه‌های مختلف در باره تاریخ‌گزاری جمع و تدوین قرآن  اهمیت و تأثیر بسزایی داشته است.
.
 

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: تاریخ‌گزاری؛ جمع و تدوین قرآن؛ روایات جمع؛ خاورشناسان

مراجع

        

منابع

1. اسکندرلو، محمد جواد، مستشرقان و تاریخ‌گذاری قرآن، قم، پژوهشهای تفسیر و علوم قرآن، 1385ش.

2. بهشتی، محمدرضا، «تاریخ قرآن»، دانشنامۀ جان اسلام، جلد ششم، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، 1380ش.

3. پارسا، فروغ، حدیث در نگاه خاورشناسان، تهران، دانشگاه الزهراء، 1388ش.

4. خسروی حسینی، غلامرضا ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، تهران، انتشارات مرتضوی، 1375ش.

5. خویی، ابوالقاسم، بیان در علوم و مسایل کلی قرآن، ترجمۀ صادق نجمی و هاشم هریسی، قم، مجمع ذخایر اسلامی، 1360ش.

6. رامیار، محمود تاریخ قرآن، تهران، امیرکبیر، 1362ش.

7. سیوطی، ‌عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الاتقان فی علوم القرآن، ترجمۀ حائری قزوینی، تهران، امیر کبیر، تهران، ۱۳۷۴ش.

8. کریمی نیا، مرتضی، «پیش و پس از تئودور نولدکه»، صحیفه مبین، شم‍ 48، پاییز و زمستان 1389ش.

9. موتسکی، هارالد، «جمع قرآن»، ترجمۀ فروغ پارسا، علوم حدیث، شم‍  44، 1386ش.

10. نیلساز، نصرت، «بررسی و نقد دیدگاه ونزبرو در بارۀ تثبیت متن نهایی قرآن»، مقالات و بررسی‌ها، شم‍ 88، 1387ش.

11. ساماران، شارل، روشهای پژوهش در تاریخ، ترجمۀ ابوالقاسم بیگناه و دیگران، مشهد، آستان قدس، 1371ش.

12. ولان، استل، «شاهدان از یاد رفته: مدارکی دال بر تدوین زودهنگام قرآن»، ترجمۀ شادی نفیسی، به کوشش مرتضی کریمی‌نیا، بولتن مطالعات قرآن در غرب، شم‍ 6، تهران، مرکز مطالعات فرهنگی/ انتشارات بین‌المللی الهدی، 1380ش.

13. ازهری، محمد بن احمد، تهذیب اللغة، به کوشش شیخ عبدالسلام هارون، قاهره، الدار المصریه للتألیف و اللترجمة، 1964م.

14. ابن ابی‌داوود، عبدالله، المصاحف، به کوشش آرتور جفری، قاهره، المطبعه الرحمانیه، 1355ق/  1936م.

15. ابن ابی شیبه، عبدالله بن محمد، المُصَنّف، به کوشش عبدالخالق افغانی و دیگران، حیدرآباد دکن، 1386ـ1403ق/ 1966ـ1983م.

16. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری، قاهره، المکتبه السلفیه، 1407ق.

17. ابن سعد، محمد الطبقات، به کوشش ادوارد زاخاو و دیگران، لایدن، 1325ق.

18. ابن شبّه، عمر، تاریخ المدینة المنورة، جدّه، 1387ق/ 1967م.

19. ابن فارس، محمد، معجم مقاییس اللغه، به کوشش عبدالسلام هارون، قاهره، مکتبة الخانجی، 1402ق/ 1981م.

20. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان‌العرب، قاهره، دارالمعارف.

21. ابوعبید قاسم بن سلام، فضائل القرآن، بیروت، 1411ق/ 1991م.

22. ابویعلی، محمد بن علی المسند، به کوشش حسین سالم اسد، دمشق/ بیروتن 1984م.

23. احمد بن حنبل، المسند، بیروت، 1413ق/ 1993م.

24. بخاری، محمد بن اسماعیل، الجامع الصحیح، بیروت، 1992م.

25. دروزه، محمد عزت، التفسیر الحدیث، بیروت، دارالغرب الإسلامی، 1421ق.

26. زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن، بیروت، دارالمعرفه، 1410ق.

27. صنعانی، عبدالرزاق بن همام المصنف، به کوشش حبیب الرحمن اعظمی، بیروت، 1391ق.

28. ـــــــــــــــــــ تفسیر القرآن، بیروت، 1411ق.

29. طبری، محمد بن جریر، جامع‌البیان، قاهر، مکتبة مصطفی البابی الحلبی، 1374ق.

30. طیالسی، سلیمان بن داوود، المسند، حیدرآباد دکن، 1321ق/ 1904م.

31. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، تهران، فراهانی، 1360ش.

32. نسایی، محمد بن شعیب، السنن الکبری، به کوشش عبدالغفار بنداری و سید کسروی حسن، بیروت، 1991م.

33. نولدکه، تئودور، تاریخ القرآن، ترجمۀ عربی جورج تامر، زوریخ/ نیویورک، هیلدسهایم، دار نشر جورج المز، 2000م.

34. نووی، یحیی بن شرف، تهذیب الاسماء و اللغات، به کوشش ووستنفلد، قاهره، 1927م.

35. واقدی، محمد بن عمر، المغازی، به کوشش مارسدن جونز، لندن، 1966م.

Goldziher, Ignaz, Muslim Studies (Muhammedanische Studien), ed. S. M. Stern, tr. C. R. Barber & S. M. Stern. London, George Allen and Unwin, 1971.

Juynboll, G. H. A, “Some Isnad, Analylitical Methods illustrated on the basis of several women - demeaning sayings from Hadith Literature”, al-Qantara Revista de estudos arabes, Madrid, vol. 10 (2).

Motzki, Harald, “The Collection of the Quran: A Reconsideration of Western Views in The Light of Recent Methodological Developments”, Der Islam, 2001, vol. 78.

ــــــــــــــــــــ  “Introduction to Hadith: Origins and Developments”, Hadith, Aldershot, 2004.

ــــــــــــــــــــ “Dating Muslim Tradition: A survey”, Arabica 52: 2 (also: Leiden: Brill, 2005).

Muir, W., The life of Mahomet, London/ Paris, R. Dozy/ L’histoire de l’islamisme, Leyde, 1861.

Nöldeke, T., Geschichte des Qorans, Leipzig, Dieterich’sche Verlagsbuch-handelung, 1970-2000.

Schacht, Joseph, The Origins of Muhammadan Jurisprudence, Oxford, 1967.

ــــــــــــــــــــ ‟A Revaluation of Islamic Traditions,” Journal of the Royal Asiatic Society, 1949.

Sprenger, Aloys, ‟Uber das Traditionswesen bei den Arabern,” ZDMG, vol. 10, 1859.

Wensink,  A.  J.,  The Muslim Creed, Cambridge, Cambridge university, 1932.

Wansbrough, J., Quranic studies, Oxford, 1977.