علل مهاجرت نخبگان از ایران از منظر اقتصاد سیاسی بین الملل(با تأکید بر دهه 1380)

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مقاله 7، دوره 6، شماره 19، شهریور 1393، صفحه 199-233   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

سعید میرترابی¹؛ سعید خاوری نژاد²

¹عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی

²دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم سیاسی-دانشگاه آزاد واحد چالوس

چکیده

  پژوهش حاضر سعی دارد با توجه به عوامل تأثیرگذار در حوزه اقتصاد سیاسی بین المللی،به شناسایی دلایل مهاجرت نخبگان از ایران از منظر امور آموزشی و پژوهشی و کاستی‌های مربوط به آن‌ها در دهه 1380 بپردازد. بخش عمده و برجسته نهادهای آموزشی و پژوهشی کشور بر اساس بودجه وبرنامه های دولت اداره می شوند که در اصطلاح حوزه درگیر شدن دولت در جامعه و حوزه اقتصاد سیاسی خوانده می شود و از سوی دیگر عوامل جاذب نخبگان فکری کشورهای مختلف را می توان در اقتصاد سیاسی جهانی امروز جستجو کرد. هدف مقاله درک درست عوامل مربوط به ساختار آموزش و پژوهش در کشور و نحوه اثرگذاری ضعف‌های آن بر تشدید مهاجرت متخصصان و تحصیل‌کردگان برتر به خارج است. به این منظور در این نوشتار، توزیع بودجه در حوزه آموزشی و پژوهشی، در بستر نظریه جاذبه و دافعه قرار گرفته و موارد دفع‌کننده داخلی و جذب کننده خارجی شناسایی می‏شوند که روی‌هم‌رفته شرایط بالقوه مهاجرت به بیرون از کشور را ایجاد می‏کنند. نتیجه به‌دست‌آمده این است که وجود دافعه داخلی در زمینه حمایت‌های اقتصادی شامل کمبودها در سرمایه‌گذاری در بخش‌های آموزشی و پژوهشی که در سه حوزه «نسبت بودجه پژوهشی به تولید ناخالص داخلی یا بودجه کل کشور«، «نسبت تعداد پژوهشگران مشغول‌به‌کار به کل جمعیت کشور» و «ترکیب دولتی ـ خصوصی اعتبارات پژوهشی» مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و از طرف دیگر جذابیت‌های خارجی در این زمینه‌ها، از مهم‌ترین دلایل اقتصادی مهاجرت فزاینده نخبگان علمی به خارج از کشور در دهه 1380 می‌باشد.مقاله از روش تحلیلی وتوصیفی در تجزیه وتحلیل داد ه ها بهره گرفته است.

کلیدواژه‌ها

مهاجرت نخبگان- هزینه های پژوهشی- جاذبه‌ها - دافعه‌ها-اقتصاد سیاسی بین الملل