بررسی کمی و کیفی مواد موثره اسانس اندامهای مختلف گیاه دارویی جعفری کوهی ( Pimpinella aurea DC. ) در مراحل مختلف رشد، مطالعه موردی در رویشگاههای طبیعی استان تهران

اکوفیتوشیمی گیاهان دارویی

مقاله 1، دوره 1، شماره 1، خرداد 1392، صفحه 1-14   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

طیبه مظفری‌دهشیری^{* 1}؛ فاطمه سفیدکن²؛ فاطمه عسکری³؛ غلامرضا بخشی‌خانیکی⁴

¹دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور، تهران

²استاد، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران

³مربی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران

⁴دانشیار، دانشگاه پیام نور، تهران

چکیده

گیاه جعفری کوهی .Pimpinella aurea DC. یکی از فراوانترین گونه‎های چند ساله و معطر Pimpinella در ایران است. در این تحقیق به منظور ارزیابی کمیت و کیفیت اسانس، اندام‌های مختلف گیاه  در مراحل مختلف رشد در سال 1389 از سه رویشگاه طبیعی استان تهران (توچال، وردآورد و لواسانات) جمع‌آوری، خشک و به روش تقطیر با آب اسانس گیری شد. برای شناسایی ترکیب‌های موجود در اسانس و آنالیز مواد موثره از دستگاه‌های گازکروماتوگرافی (GC) و گازکروماتوگرافی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) استفاده شد. نتایج نشان داد در هر سه رویشگاه نمونه‌های ساقه و برگ، از کمترین بازده اسانس و نمونه بذر از بیشترین مقدار برخوردار بودند. بذر نمونه‌ وردآورد بازده اسانس بیشتری نسبت به دو رویشگاه دیگر داشت. نتایج آنالیز ترکیب‌های اسانس‌ها نشان داد که در اسانس ساقه و برگ در منطقه وردآورد، به ترتیب مواد موثره سیترونلیل‌استات و ژرانیل استات از مهمترین ترکیب‌های اسانس در هر سه مرحله رویشی، شروع بذردهی و بذردهی کامل بودند، ولی در منطقه توچال، در مرحله شروع بذردهی، مواد موثره بتا- بیزابولن، لیمونن، ژرانیل استات، لانجی پینانول و سیترونلیل استات از مهمترین ترکیب‌ها بودند، در حالی که مهمترین ترکیب‌های اسانس ساقه و گل‌‌آذین‌ شامل بتا- بیزابولن بود. در مرحله بذردهی کامل نیز در همین منطقه مهمترین ترکیب‌های اسانس برگ و ساقه شامل  مواد موثره بتا- بیزابولن، اپوکسی آلوآرومادندرن، لیمونن و آلفا- پینن بودند. اسانس ساقه و برگ‌های این گونه در رویشگاه لواسانات در مرحله بذردهی کامل شامل مواد موثره آلفا- کوپرنن، ژرماکرن دی و لیمونن بودند. در اسانس بذر هر سه رویشگاه نیز مواد موثره بتا- بیزابولون و اپوکسی‌ آلوآرومادندرن مهمترین ترکیب‌ها بودند

کلیدواژه‌ها

Pimpinella aurea DC؛ اسانس؛ مراحل رشد؛ بتا-بیزابولون؛ رویشگاه؛ بذر