اوت اکولوژی، اتنوفارماکولوژی، فیتوشیمیایی و بررسی اثر آنتیاکسیدانی عصاره اندامهای مختلف گیاه دارویی باریجه ( Ferula gummosa Boiss. ) در دو رویشگاه مختلف استان خراسان رضوی

اکوفیتوشیمی گیاهان دارویی

مقاله 2، دوره 1، شماره 4، اسفند 1392، صفحه 11-22   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

چکیده

باریجه با نام علمی Ferula gummosa Boiss. متعلق به تیره‌ چتریان (Apiaceae) گیاهی چند ساله، مونوکارپیک و بومی ایران است و یکی از ارزشمندترین گیاهان دارویی در نواحی کوهستانی ایران محسوب می‌شود. هدف از این تحقیق بررسی اتنوفارماکولوژی، آنتی‌اکسیدانی و ارزیابی مهمترین مواد موثره ثانوی (فنل و فلاونویید کل) در عصاره متانولی اندام‌های مختلف گیاه باریجه (برگ، گل، ریشه) در دو رویشگاه استان خراسان رضوی بوده است. در این تحقیق عملیات صحرایی طی ماه‌های اردیبهشت تا تیر سال 1391 در دو منطقه، اندام‌های مختلف گیاه از دو رویشگاه طبیعی استان خراسان رضوی (1760-2010 متر) به‌صورت تصادفی و سه بار تکرار جمع‌آوری گردید. همزمان به‌منظور مطالعات اتنوفارماکولوژی با همراهی یک درمانگر محلی (پیرمرد 67 ساله) مهمترین اطلاعات سنتی در مورد اندام‌های گیاه، نحوه مصرف و عملکرد دارویی آنها کسب و ثبت و آزمایش‌ها در سه تکرار انجام شد. اندازه‌گیری متغیرهای شیمیایی با روش‌ اسپکتروفتومتری: فنل کل به روش فولین سیکالتو و فلاونوئید کل به روش آلومینیوم کلراید و فعالیت آنتی‌اکسیدانی نیز توسط رادیکال‌های آزاد DPPH اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که مردم بومی منطقه از ریشه و صمغ باریجه به‌عنوان ضداسپاسم، مسکن و ضدعفونی‌کننده قوی در درمان-اسهال، صرع، میگرن و زخم‌ها استفاده و همچنین از دوده ریشه‌ها و دانه‌های اسفند برای ضدعفونی کردن محیط و درمان سرماخوردگی، سرفه، ‌آلرژی و رماتیسم استفاده می‌شود. بیشترین فنل کل ‌(16/18 میلی‌گرم معادل گالیک اسید در هر گرم وزن خشگ گیاه)، فلاونوئیدکل (20/15 میلی‌گرم معادل کوئرستین در هر گرم) متعلق به عصاره متانولی ریشه گیاه در رویشگاه پناهگاه حیات وحش حیدری نیشابور (2010متر) بوده و بیشترین عملکرد آنتی‌اکسیدانی نیز مربوط به عصاره‌ متانولی گل‌های گیاه باریجه در منطقه قوچان با 5/84 درصد مهار رادیکال‌های آزاد می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

آنتی‌اکسیدانی؛ اتنوفارماکولوژی؛ باریجه (Ferula gummosa Boiss.)؛ خراسان رضوی؛ فنل‌ و فلاونوئید‌کل