بررسی فعالیت ضدباکتریایی دو گیاه دارویی Trachyspermum copticum L. و Ziziphora tenuior L. در منطقه آزادشهر استان گلستان

اکوفیتوشیمی گیاهان دارویی

مقاله 7، دوره 2، شماره 3، آذر 1393، صفحه 49-56   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

هادی کوهساری^{* 1}؛ عزت اله قائمی²؛ مریم صادق شش پلی³؛ منیره جاهدی⁴؛ علی صادق⁵

¹دکتری تخصصی میکروبیولوژی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران

²استاد گروه میکروبشناسی دانشگاه علوم پزشکی گلستان، گرگان، ایران

³دانشجوی دکتری تخصصی پزشکی مولکولی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران

⁴کارشناس ارشد مهندسی شیمی گرایش صنایع غذایی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران

⁵کارشناس ارشد میکروبیولوژی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران

چکیده

گیاهان  دارویی معطر از گذشته‌های دور برای پیشگیری و درمان بیماری‌های عفونی استفاده می‌شده‌اند و استفاده از آنها در عصر حاضر نیز مورد توجه بسیار قرار گرفته است.  دراین مطالعه به منظور بررسی فعالیت ضد باکتریایی عصاره اتانولی گیاهان دارویی کاکوتی (Ziziphora tenuior  L.) و زنیان (Trachyspermum copticum L.) که علاوه بر پراکنش بهینه اکولوژیکی، از مصارف دارویی و خوراکی زیادی نیز نزد مردم بومی منطقه به عنوان ضد عفونی کننده و ضد التهاب برخوردارند. برگ‌های گیاه کاکوتی و میوه گیاه زنیان در فروردین ماه 1392 و از رویشگاه طبیعی آنها واقع در حومه آزادشهر در استان گلستان جمع‌آوری و سپس عصاره اندام‌ها با اتانول 70 درصد و با روش پرکولاسیون در چهار غلظت 500، 250، 125 و 62.5 میلی گرم در میلی‌لیتر تهیه گردید. فعالیت ضد باکتریایی عصاره‌های گیاهان علیه 4 گونه باکتری گرم مثبت و 5 گونه باکتری گرم منفی بر اساس انتشار در آگار و با روش‌های دیسک و چاهک تعیین شد. نتایج نشان دادند که عصاره اتانولی هر دو گیاه اثر ضد باکتریایی قابل توجهی علیه باکتری‌های مورد آزمون دارند و روش چاهک در مقایسه با روش دیسک دیفیوژن اثر بیشتری از خود نشان داد. حساس‌ترین باکتری‌ها نسبت به عصاره این دو گیاه در روش چاهک، استافیلوکوکوس اورئوس و استافیلوکوکوس اپیدرمایدیس به‌ترتیب با قطر‌هاله عدم رشد 30 و 26 میلی‌متر بودند و باکتری‌های گرم منفی در مقایسه با باکتری‌های گرم مثبت مقاومت بیشتری نشان دادند. نتایج این تحقیق در تایید یافته‌های اتنوفارماکولوژی این دو گونه در منطقه و مستندسازی علمی مصارف سنتی این گیاهان در طب سنتی به‌عنوان ضدعفونی کننده و ضد پاتوژن مطرح می‌سازد و این یافته به‌عنوان یک سر نخ کلیدی می تواند در توجیه ضرورت انجام مطالعات بالینی با هدف فرآوری، استخراج و تولید داروهای موثر و کم خطر از عصاره این گیاهان در پیشگیری و درمان باشد.

کلیدواژه‌ها

روش دیسک؛ روش چاهک؛ زنیان؛ فعالیت ضدباکتریایی؛ کاکوتی

مراجع

1. سلطانی‌نژاد، ش.، ستایی مختاری، ط.، رهبریان، و. 1389. مطالعه اثر ضدباکتریایی اسانس و عصاره متانولی کاکوتی کوهی بر برخی از باکتری‌های بیماری‌زا. مجله علمی پژوهشی زیست فناوری میکروبی دانشگاه آزاد اسلامی. دوره دوم، شماره پنجم. صفحه 6-1.
2. مهرابیان، ص.، ملاباشی، ز. و مجد، ا. 1375. بررسی اثر ضد میکروبی سه گونه از گیاهان تیره نعناع (کاکوتی، مریم‌گلی و نعناع) بر 15 سویه باکتری بیماریزای روده‌ای و عامل مسمومیت غذایی. نشریه علوم. جلد هشتم. شماره 1، صفحات 11-1.

3.Capasso, L. 1998. 5300 years ago, the Ice Man used natural laxatives and antibiotics, Lancet. 352:1864.

4.Cock, I.E. 2008. Antibacterial Activity of Selected Australian Native Plant Extracts. The Internet Journal of Microbiology. 4(2):1-8.

5.Cowan, M.M. 1999. Plant Products as Antimicrobial Agents.  Clinical Microbilogy Reviews. 12: 564–582.

6.Davise, F.S., and Albrigo, L.G. 1994. Citrus, C.A.B. International Press, Wallington, UK, 9814.

7.Goudarzi, G.R., Saharkhiz, M.J., Sattari, M., and Zomorodian, K. 2011. Antibacterial Activity and Chemical Composition of Ajowan (Carum copticum Benth. & Hook) Essential Oil. J Med Plant Res., 13:203-208.

8.Indu, M.N. 2006. Antimicrobial activity of some of south–Indian spices against serotypes of Escherichia coli, Salmonella, Listeria monocytogenes and Aeromonas hydrophila”. Braz. J. Microbiol., 37(2):153-158.

9.Kivanç, M., and Akgül, A. 1986. Antibacterial activities of essential oils from Turkish spices and citrus. Flavour and Fragrance Journal. 1(4-5):175–179.

10.Khajeha, M., Yaminia, Y., Sefidkonb, F., and Bahramifara, N. 2004. Comparison of essential oil composition of Carum copticum obtained by supercritical carbon dioxide extraction and hydrodistillation methods. 86(4):587–591.

11.Kritika, N.  2007. Antimicrobial effect of five Zingiberaceae Essential oils. Molecules, 12: 2047-2060.

12.Kudi, A.C., Uhoh, J.U., Eduvie, L.O., and Gefu, J. 1999. Screening of some Nigerian medicinal plants for antibacterial activity, Journal of Ethnopharmacology. 67: 225-228.

13.Mahboubia, M., Kazempoura, N., and Hossein Hosseini, H. 2012. Chemical Composition, Antimicrobial Activity of Essential Oil from Ziziphora tenuir L. Aerial Parts. Journal of Essential Oil Bearing Plants. 15(4):545-549.

14.Mahboubi, M., and Kazempour, N. 2011. Chemical composition and antimicrobial activity Saturejahortensis and Trachyspermum copticum Essential Oil. Iran J. Microbiol. 3(4):194–200.

15.Marino, M., Bersani, C., and Comi, G. 1999. Antimicrobial activity of the essential oils of Thymus vulgaris L.measured using a bioimpedometric Method. J. Food Prot, 62:1017-23.

16.Mazandarani, M., Zarghami Moghaddam, P., Baiat, H., Zolfaghari, M.R., Ghaemi, E.A., Hemati, H. 2011. Antioxidant activity, phenol, flavonoid and anthocyanin contents in various extracts of Onosma dichroanthum Boiss. in north of Iran. Iranian Journal of Plant Physiology. 1(3):169-176.

17.Oskuee, R.K., Behravan, J., and Ramezani, M. 2011. Chemical composition, antimicrobial activity and antiviral activity of essential oil of Carum copticum from Iran. Avicenna J. Phytomed, 1:83-90.

18.Oussalah, M., and Caillet, S. 2007. Inhibitory effects of selected plant essential oils on the growth of four pathogenic bacteria. Food Control. 18:414–420.

19.Ozturk S, and Ercisli S. 2006. The chemical composition of Essential oil and in vitro antibacterial activities of essential oils and methanol extract of Ziziphora persica Bunge. J. Ehtanopharmacol. 106(3): 327-376.

20.Palombo, E.A., and Semple, S.J. 2001. Antibacterial activity of traditional Australian medicinal plants, Journal of Ethnopharmacology. 77:151-157.

21.Paz, E.A., Cerdeiras, M.P., Fernandez, J., Ferreira, F., Moyna, P., Soubes, M., Vazquez,  A., Vero, S., and Zunino, L. 1995. Screening of Uruguayan medicinal plants for antimicrobial activity, Journal of Ethnopharmacology. 45:67-70.

22.Rasooli, I, Fakoor, M.H., Yadegarinia, D., Gachkar, L., Allameh, A. and  Rezaei, M.B. 2008. Antimycotoxigenic characteristics of Rosmarinus officinalis and Trachyspermum copticum L. essential oils. International Journal of Food Microbiology. 122(1-2): 135–139.

23.Salehi, P., Sonboli, A., Eftekhar, F., Nejad-Ebrahimi, S., Yousefzadi, M. 2005. Essential oil composition, antibacterial and antioxidant activity of the oil and various extracts of Ziziphora clinopodioides subsp. rigida (Boiss.) Rech. F. from Iran. Biol. Pharm. Bull. 28:1892-1896.

24.Shahidi, B. 2004. Evaluation of antibacterial properties of some medicinal plants used in Iran. JEthnopharmacol. 94: 301–305.

25.Sharifa, A.A., Neoh, Y.L., Iswadi, M.I., Khairul, O., Abdul Halim, M., Jamaludin, M., Mohamed Azman, A.B.,  Hing, H.L. 2008. Effects of Methanol, Ethanol and Aqueous Extract of Plantago majoron Gram Positive Bacteria, Gram Negative Bacteria and Yeast. Annals of Microscopy. 8: 42-44.

26.Tortora, G.J., Funke, B.R., Case, C.L. 2001. Microbiology: An Introduction, Benjamin Cummings, San Francisco. 12.

27.Vlietinck, A.J, van Hoof, L., Totte, J., Lasure, A., Vanden Berghe, D., Rwangabo, P.C., and Mvukiyumwani, J. 1995. Screening of a hundred Rwandese medicinal plants for antimicrobial and antiviral properties, Journal of Ethnopharmacology. 46: 31-47

28.Walter, C., Shinvari, Z.K., Afzal, I., and Malik, R.N.  2011. Antibacterial Activity in Herbal Products Used in Pakistan. Pak. J. Bot. 43: 155-162.

29.Zargari A. 1995. Iranian medicinal plants. Tehran university press. Tehran. Iran. 4:103-104.