پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 418 |
| تعداد شماره‌ها | 10,005 |
| تعداد مقالات | 83,624 |
| تعداد مشاهده مقاله | 78,435,437 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 55,456,003 |
اثرات یکپارچگی‌منطقه‌ای و جهانی برسرمایه گذاری مستقیم خارجی در کشورهای حوزه خلیج فارس | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مدلسازی اقتصادی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 7، دوره 6، شماره 19، مهر 1391، صفحه 109-123 اصل مقاله (175.84 K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| سید کمیل طیبی* 1؛ بتول رفعت2؛ الهام ناقلی3؛ بهروز صادقی عمروآبادی4 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1استاد دانشگاه اصفهان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2استادیار دانشگاه اصفهان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3کارشناسی ارشد اقتصاد | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 4دانشجوی دکتری اقتصاد دانشگاه اصفهات | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| در فرایند جهانی شدن روابط تجاری و سرمایهگذاری بین کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه در قالب یکپارچگی‌های منطقهای و جهانی گسترش یافته که اثرات متفاوتی در مناطق محتلف جهان حاصل شده است. هدف مقاله حاضر بررسی تاثیر یکپارچگی بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در کشورهای حوزه خلیج فارس بوده که عمدتا نفت خیز هستند. بدین لحاظ یک الگوی اقتصاد سنجی سرمایهگذاری خارجی در محیط داده‌های تابلویی تصریح شده است که در برآورد آن از داده‌های اقتصادی این کشورها طی دوره 2008- 2001 استفاده شده است. نتایج تجربی نشان می‌دهند که یکپارچگی‌های منطقهای سبب افزایش جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در کشورهای حوزه خلیج فارس میشود. همچنین نتایج حاکی از اثرگذاری منفی تفاوت های فرهنگی و زبانی بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در کشورهای حوزه خلیج فارس است. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| جهانی شدن؛ یکپارچگی اقتصادی؛ سرمایه گذاری مستقیم خارجی؛ کشورهای حوزه خلیج فارس | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1.مقدمه از آنجا که سرمایه موتور رشد و توسعه اقتصادی تلقیمیشود و کشورهای درحال توسعه معمولا با کمبود سرمایه مواجه هستند، توجه به عوامل جذب سرمایه از مهمترین نیازهای سیاستگذاران محسوب میشود. با توجه به این که سرمایهگذاری مستقیم خارجی یکی از روش های عمده دستیابی به سرمایه، فنآوری و امکان تداوم در این کشورهاست؛ روی آوردن به ترتیب های تجاری- منطقه ای و یکپارچگی های اقتصادی یکی از راه های مقابله با اثرات ناگهانی ورود به فرایندهای جهانی شدن است و اقتصاد بسیاری از کشورهای در حال توسعه را در مقابل رقابت جهانی حفظ می نماید (آذربایجانی و همکاران، 1381 : 3). همچنین از این طریق مزیت رقابتی در بازارهای مختلف تقویت میشود و افزایش سرمایه گذاری در درون منطقه را به همراه میآورد و از طریق افزایش حجم مبادلات تجاری، رفاه اقتصادی را افزایش میدهد و مقدمات رشد و توسعه اقتصادی را فراهم میآورد. گسترش روز افزون سازمان های اقتصادی بین المللی و اتحادیه های اقتصادی منطقه ای، ادغام بازارهای مالی، ایجاد اتحادیه های پولی، آزادسازی و تبادل آسان تر کالاها و خدمات، نقل و انتقال سرمایه و ادغام شرکت های بزرگ تولیدی که از مظاهر جهانی شدن اقتصاد هستند، بر گسترش جریانات تجاری بین المللی و سرمایه گذاری مستقیم خارجی اثرگذارند (رفعت، 1386: 30). هدف اصلی این مقاله، ارزیابی تاثیر یکپارچگی اقتصادی و جهانی شدن بر میزان جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی بود، که برای دستیابی به هدف مذکور بر مبنای ادبیات نظری مدل جاذبه و با بکارگیری روش اقتصادسنجی، معادله سرمایه گذاری مستقیم خارجی در دو گروه کشورهای حوزه خلیج فارس و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس برآورد میشود. در این خصوص کشورهای مورد بررسی شامل عربستان، امارات متحده عربی، بحرین، کویت، عمان و قطر در گروه اول و در برآورد دوم؛ ایران نیز به آن افزوده شده است و توسط نرم افزار استتا با استفاده از داده های تابلویی طی دوره 2008-2001 برآورد شده است. بنابراین ساختار مقاله به صورت زیر تقسیم بندی میشود: پس از مقدمه، ادبیات موضوع شامل نظریه یکپارچگی اقتصادی و نظریه سرمایه گذاری مستقیم خارجی و پیشینهی تحقیق در بخش دوم مرور میشود. سپس بر اساس مبانی نظری و شواهد تجربی، الگوی مناسبی برای بررسی تاثیر یکپارچگی بر جریان سرمایه گذاری مستقیم خارجی در بخش سوم تصریح شده و نهایتا این الگو برای کشورهای حوزه خلیج فارس و شورای همکاری خلیج فارس در بخش چهارم برآورد میگردد. بخش پایانی نیز به نتیجه گیری اختصاص دارد. 2.پیشینه ی تحقیق - مبانی نظری مدل جاذبه مدل جاذبه اولین بار توسط تینبرگن[1] (1962) برای تحلیل جریان های تجاری بین المللی به کار برده شد. این مدل توسط لاینمن[2] (1966)، آیتکن[3] (1973) و بلوت و سیسترمن[4] (1968) توسعه یافت. مایس( 1978)[5] در مقاله ای تحقیقاتی درباره مدل هایی که اثرات یکپارچگی اقتصادی را بر تجارت بررسی می کنند، از مدل های جاذبه به عنوان ابزار اساسی که میتوانند جریان های تجاری دو جانبه را توضیح دهند، یاد کرده است که پیچیده نیستند و می توانند جریان های تجاری دو جانبه را با متغیرهای توضیحی هر دو کشور طرف تجاری به طور همزمان توضیح دهند. جهت بررسی اثر یکپارچگی بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی از شاخص زیر که بر اساس مطالعات ایوان و همکاران (2006 )[6] به دست آمده، استفاده میگردد. (1) از آنجا که فرایند یکپارچگی با باز بودن اقتصادها آغاز میشود و دامنه اثرات و محدوده آن به ساختار و اندازه ارتباطات موجود میان این اقتصادها بستگی دارد بنابراین شاخص یکپارچگی حاصل از این دو متغیر شاخصی مناسب برای بررسی این ارتباط میباشد که این شاخص طی مراحل زیر به دست میآید و در آن Xij بیانگر صادرات دوجانبه و Yi و Yj نشانگر تولید ناخالص داخلی در کشور میزبان و میهمان میباشد. (2) که در فرمول بالا مقادیر( ) به ترتیب از روابط به دست میآید. یکی دیگر از فرمولهای مورد نیاز برای استفاده در شاخص یکپارچگی، درجه باز بودن میباشد که طی مراحل زیر حاصل میگردد. (3) که در این فرمول از تولید ناخالص داخلی و صادرات دوجانبه استفاده شده است که نحوه محاسبه به صورت دو فرمول ( ) محاسبه میگردد. با توجه به این که ابزارهایی که در منطقه گرایی و یکپارچگی اقتصادی و منطقه ای به کار میروند مشابه ابزارهای فرایند جهانی شدن هستند و با توجه به آن که کشورها برای حضور در سازمان تجارت جهانی و کسب تجربه جهت جهانی شدن اقتصاد اقدام به برقراری یکپارچگی تجاری با سایر کشورها می نمایند در این مطالعه از شاخص جهانی شدن نیز جهت تحلیل جریان جذب FDI استفاده میگردد. طریقه محاسبه آن مطابق فرمول زیر است. سپس بعد از محاسبه، به جای یکپارچگی اقتصادی از شاخص جهانی شدن در فرمول تصریح شده مدل جاذبه استفاده می گردد. (4) نجارزاده و شقاقی (1383) به بررسی همگرایی منطقه ای و تأثیر آن بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی در کشورهای اسلامی عضو منا[7] را بررسی کردهاند. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که تولید ناخالص داخلی کشورهای میزبان و میهمان به عنوان شاخص نشان دهنده اندازه اقتصادی کشورها اثر مثبت بر جریان سرمایه گذاری خارجی داشته اند. جمعیت کشورهای میهمان و میزبان اثر منفی بر جریانات دو طرفه سرمایه گذاری مستقیم خارجی داشته است. همچنین متغیر مسافت نیز اثری منفی بر جذب سرمایه گذاری در کشورهای عضو منا به جا گذاشته است.مارتینز و بنگوا (2010)[8] با استفاده از مدل جاذبه بین 18 کشور اروپایی طی دورهی زمانی 1995- 2006 و با استفاده از 23 بخش، یک شاخص یکپارچگی اقتصادی بر مبنای طبیعت انحراف خانگی را بوجود آوردند. نتایج مطالعه پیشنهاد میکند که از سال 1995 اثرات یکپارچگی منجر به کاهش اثرات مرزی بیش از50 درصد شده است. به طورناباورانه در این پژوهش یکپارچگی اقتصادی کشورهای اروپایی اثری بر تخصیص منابع سرمایه گذاری خارجی نداشته است و علاوه براین الگوی سرمایه گذاری خارجی با انگیزه های افقی و یا با تخصیص سرمایه دانش محور انجام می شود که نشان دهنده ی ویژگی های اقتصاد آمریکایی می باشد. کابنی، مولدرز و نانن کمپ (2008)[9] در مقاله ای با عنوان "یکپارچگی منطقهای و سرمایه گذاری مستقیم خارجی در بازارهای نوظهور" بیان میکنند که اولا عوامل مخصوص کشورها به عنوان نوسان در سرمایه گذاری مستقیم خارجی نسبت به یکپارچگی منطقه ای مهمتر بوده است. ثانیا وزن سنگین منطقه ای کشورهای برزیل، چین، هند و آفریقای جنوبی یک نقش جزئی در بهبود یکپارچگی منطقه ای در طول جذب سرمایه گذاری خارجی داشته است. دی مایورو(2001)[10]، در مقاله خود به بررسی یکپارچگی اقتصادی بین اتحادیه اروپا با کشورهای اروپای شرقی و غربی (CEEC) و اثرات آن بر حجم سرمایه گذاری مستقیم خارجی بین این کشورها می پردازد. وی در این مطالعه، معادله جاذبه ای را با استفاده از داده های 32 کشور اروپاییعضو اتحادیه طی دوره زمانی 6 ساله (97-1992) و برای 9 بخش تولید کارخانه ای و خدماتی با استفاده از روش GLS و با به کارگیری روش اثرات ثابت زمانی برآورد میکند. نتایج نشان میدهد که اولا، ضرایب متغیرهای مربوط به بخش های تولید کارخانه ای (مانند بخش ماشین آلات) همگی معنادار بوده و طبق اثرمثبت بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی بین کشورها داشته است، در حالی که متغیرهای بخش خدمات دارای علامت منفی هستند. ثانیا، متغیرهای «فضای اقتصادی» و «میزان تشابه بین کشورها» نیز تأثیر مثبت بر جذب سرمایه های خارجی داشته اند. همچنین متغیرهای «تفاوت در موجودی های عوامل نسبی» و «فاصله بین کشورها» نیز طبق انتظار نظریه تأثیر منفی بر حجم سرمایه گذاری مستقیم خارجی ورودی بین کشورهای EU و CEEC دارد. - اهمیت استراتژیک منطقهی خلیج فارس و کشورهای این حوزه منطقه خلیج فارس به علت کشف و صدور نفت، وجود ذخایر گسترده انرژی و همچنین تحولات در نظام های سیاسی، اقتصادی و امنیتی در منطقه، در کانون توجه بوده است. کشورهای خلیح فارس، 62 درصد از مجموع نفت مصرفیِ بازارهای جهان را تولید می کنند(صادقی،1380،2). به علاوه، عمق کم این خلیج، امکان بهره برداری از منابع نفت هم چنین منابع دریایی آن را به سهولت و ارزانی فراهم میآورد و هزینه های پایین استخراج نفت و گاز، توجه کشورهای صنعتی را به خود جلب کرده است. اکتشاف نفت، باعث درآمیختن خلیج فارس با اقتصاد جهانی شده، به ویژه آن که استخراج نفت از این منطقه، بسیار به صرفه تر از دیگر مناطق جهان برآورد میشود. علاوه براینها مشکلات ساختاری از قبیل عدم یکپارچگی و نیز ضعف ساختاری کشورهای منطقه و وابستگی آن ها به کشورهای قدرتمند خارج از منطقه، ضعیف بودن کشورها در تأثیرگذاری بر سیاست های بین المللی منطقه در قبال کشورهای دیگر، فعال نبودن مشارکت دولت ها در تأمین امنیت منطقه، وجود اختلافات مذهبی شدید، بیاعتمادی کشورهای منطقه نسبت به سیاست های دولت های دیگر، دخالت عامل بیگانه و... در طول سالیان منجر شده است که کشورهای منطقه هیچ گاه نتوانند با موفقیت و اعتماد به نفس درصدد پیش برد وضعیت امنیتی و نیز پیگیری منافع و اهداف خود با اتکا به نیرو و توان ملی بدون دخالت بیگانگان به مقاصد خود نائل شوند. وجود فضای بی اعتمادی میان کشورها و عدم تمایل به پیمان های منطقه ای، زمینه همکاری دوجانبه و یا چند جانبه میان دولت ها و واحدهای اقتصادی منطقه را از میان می برد. به همین دلیل حرکت به سوی یکپارچگی های اقتصادی و سیاسی در جهت نیل به اهداف توسعه ای و بررسی اثرات این یکپارچگیها بسیار مورد توجه کشورهای منطقه میباشد.
3.مدل تجربی تحقیق به منظور بررسی اثرات یکپارچگی اقتصادی بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی دو جانبه کشورهای حوزهی خلیج فارس و شورای همکاری خلیج فارس، از الگوی جاذبه تعمیم یافته استفاده شد که به صورت زیر معرفی می شود : (5) FDIijt : موجودی FDI، Yj : درآمد کشورهای j، POPj : جمعیت کشور j، Distij : فاصله بین کشورهای iو j DIij : شاخص یکپارچگی بین کشور i و j را نشان می دهد.همچنین همان طور که در ادبیات تحقیق ذکر شد، جهت بررسی اثر یکپارچگی بر جذب سرمایهگذاری مستقیم خارجی از شاخص استفاده شده در مطالعات ایوان و همکاران (2006 )[11]، استفاده میگردد. باتوجه به نتایج
مدل علیت گرنجر و عدم معناداری اثرگذاری FDI بر تولید سرانه بر کشورهای حوزهی خلیج فارس، مدل رگرسیونی به صورت یک طرفه آورده شده است.
4. نتایج الگو برای برآورد مدل جاذبه سرمایه گذاری مستقیم خارجی، کشورهای عضو بلوک شورای همکاری خلیج فارس و حوزهی خلیج فارس در نظر گرفته شد. مدل یاد شده برگرفته از مقاله نجارزاده و شقاقی (1385) است. نویسندگان مقاله، جهت اندازه گیری حجم FDI دوجانبه از نسبت کل FDI کشور میزبان سرمایه گذاری به میزان واردات این کشور از کشور مبدا سرمایه گذاری استفاده نمودهاند. (7) FDIijt سرمایهگذاری مستقیم خارجیاز کشورi درکشورj در سالt، FDIjt حجم سرمایه گذاری مستقیم خارجی کشورj در سالt، Mjit حجم واردات کشورj از کشورi در سال t، Mjt کل واردات کشور j در سال t را نشان می دهد. قبل از برآورد مدل، لازم است تا نوع روش تخمین پانل دیتا تعیین شود. برای انتخاب این که در تخمین مدل از روش تلفیقی یا داده های تابلویی استفاده شود، از آزمون F لیمر استفاده می شود و همان گونه که جدول(1) نشان میدهد مقدار آماره F لیمر احتمال آن، صفر به دست آمده است که نشان می دهد فرضیه صفر مبنی بر این که داده ها به صورت تلفیقی هستند به نفع فرضیه مقابل یعنی وجود قابلیت در روش داده های تابلویی رد می شود. اکثر آمار و اطلاعات این مقاله از سایت بانک جهانی و سی دی PCC-TAS استخراج شده است و برای دوره زمانی 2001-2008 می باشد. 4-1. نتایج حاصل از برآورد الگوها در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به منظور تجزیه و تحلیل فرضیههای مطالعه مبتنی بر تأثیر متغیرهای یکپارچگی اقتصادی، تولید ناخالص داخلی، جمعیت، فاصله جغرافیایی و آزادسازی اقتصادی بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی، مدل در 6 حالت برای گروه کشورهای حوزه شورای همکاری خلیج فارس ( امارات متحده عربی، بحرین، عربستان سعودی، قطر و کویت) تصریح گردید و نتایج زیر به دست آمده که در جدول 1 گزارش شده است. بر اساس نتایج بدست آمده ضریب متغیر تولید ناخالص داخلی سرانه برای هر 6 الگو مثبت است. بدین معنا که تولید ناخالص داخلی سرانه اثر مثبت بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی دارد. این موضوع نشان میدهد که متغیر تولید ناخالص داخلی سرانه از جمله عواملی است که بر جذب سرمایه گذاری مستقیم اثرگذار است. با ورود متغیر همگرایی به مدل (الگوی دوم) ضریب تخمینی زده شده برای تولید ناخالص داخلی سرانه از 2/27 به 3/33 افزایش یافته است. بنابراین در نظر گرفتن متغیر همگرایی، نقش تولید ناخالص داخلی بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی پر رنگ تر میشود. در الگوهای دیگر این ضریب بین 2 تا 3 تغییر میکند و به همین ترتیب میتوان اثر متغیر تولید ناخالص داخلی سرانه بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی را تحلیل کرد. تاثیر واقعی جمعیت بر تجارت، نامشخص و علامت ضریب آن در معادله جریان تجاری نامعین است. در برآوردهای این پژوهش اثر جمعیت بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی مستقیم است. بدین معنا که در تمامی 6 الگو افزایش جمعیت منجر به افزایش جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی میشود. دلیل این مساله این است که اقتصاد با مقیاس بزرگ تر شرایط بهتری را برای سرمایه گذاران خارجی فراهم می کند. زیرا اولا اندازه بازار در میزان جذب FDI با جهت گیری بازار داخلی و بخش های غیر تجاری به ویژه بخش خدمات، بسیار موثر است و ثانیا اقتصاد با اندازه بزرگ نه تنها پشتیبان فعالیت های اقتصادی است، بلکه فرصت های بیشتری را برای تنوع تولید در اقتصاد فراهم می آورد. ضریب آزادسازی درتمامی الگوهای برآورد شده مثبت و معنادار است. بزرگترین ضریب به دست آمده متعلق به متغیر DGIij و معادل 56/3 است. به این ترتیب در این منطقه جغرافیایی نیز اثر متغیر جهانی شدن به مراتب از سایر متغیرهای آزادسازی به جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی بیشتر بوده است. آمارهی بر اساس نتیجه آزمون F، مدل باید به روش پانل برآورد شود. هاسمن نیز بجز در مدل با متغیر همگرایی اقتصادی اثرات تصادفی را رد کرده و اثرات ثابت برای مدل را تایید میکند.
4-2. نتایج حاصل از برآورد الگوها در گروه کشورهای حوزه خلیج فارس به منظور تجزیه و تحلیل فرضیههای مقاله مبنی بر تأثیر متغیرهای یکپارچگی اقتصادی، تولید ناخالص داخلی، جمعیت، فاصله جغرافیایی و آزادسازی اقتصادی بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی، الگو در 6 حالت برای بلوک خلیج فارس(ایران، امارات متحده عربی، بحرین، عربستان سعودی، قطر و کویت) تصریح گردید که پس از برآورد آنها در جدول 2 ارائه شدهاند.. براین اساس، ضریب متغیر تولید ناخالص داخلی سرانه برای هر 6 الگو مثبت و معنادار است. این موضوع نشان میدهد که متغیر تولید ناخالص داخلی سرانه از جمله عواملی است که بر جذب سرمایه گذاری مستقیم اثر گذار است.
جدول1. نتایج حاصل از برآورد الگو در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس
منبع: یافته های تحقیق درجدول فوق اعداد داخل براکت سطح احتمال می باشد.
با در نظر گرفتن متغیر همگرایی، نقش تولید ناخالص داخلی بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی پر رنگ تر میشود. اما دامنه تغییر این ضریب بسیار اندک است و در همه الگوها تأثیر مشابهی بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی استنباط میشود. تولید ناخالص داخلی به عنوان متغیر جایگزینی برای اندازة اقتصاد و ظرفیت های اقتصادی کشور در نظر گرفته می شود. این متغیر موقعیت کشور را از لحاظ توسعه یافتگی تقاضا برای کالا و خدمات در آن کشورنشان میدهد. در واقع با افزایش تولید ناخالص داخلی، توانایی کشور برای جذب و تولید محصولات بیشتر می شود. یعنی عرضه و تقاضا برای تجارت بین دو کشور بیشتر میگردد. به عبارت دیگر تولید ناخالص داخلی اثر مثبت بر جریان های تجاری دو جانبه دارد. اثر جمعیت بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی مستقیم، مثبت است. هر چه کشورها از یکدیگر دورتر باشند، ورود و خروج سرمایه گذاری مستقیم خارجی کمتر است و در نهایت ورود متغیر مجازی زبان مشترک در اکثر موارد بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی تاثیر گذار بوده است. در واقع تفاوت های فرهنگی اثرات منفی بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در گروه کشورهای حوزه خلیج فارس داشته است.
همانگونه که بیان شد، ضرایب مربوط به هر کدام از متغیرهای مذکور درحالت جهانی شدن نیز برآورد شده است. همه ضرایب مطابق انتظار هستند. ضریب در تولید ناخالص ملی سرانه برای هر سه الگو مثبت و در فاصله 2 تا 3 قرار دارد. باید توجه داشت که تمامی ضرایب به غیر از ضرایب مربوط به متغیر مسافت کاملاً معنادار هستند. درمطالعات تجربی مسالهی تفاوت در موقعیت جغرافیایی کشورها با شاخص فاصله قابل بررسی است. فاصله بر هزینهی حمل و نقل اثر مثبت دارد، بنابراین اگر ماهیت FDI، سرمایه گذاری با جهت گیری بازار باشد، اثر آن بر جریان سرمایه گذاری مستقیم خارجی مثبت و اگر ماهیت FDI، سرمایه گذاری با جهت گیری صادرات باشد، اثر فاصله بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی منفی است.
جدول2. نتایج حاصل از برآورد الگوها در گروه کشورهای حوزه خلیج فارس
منبع: یافته های تحقیق درجدول فوق اعداد داخل براکت سطح احتمال میباشد.
4. نتیجه گیری و پیشنهادها مهمترین متغیرهای تاثیر گذار بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در حوزه های مورد مطالعه، تولید ناخالص داخلی سرانه و متغیرهای آزادسازی اقتصادی هستند. این مساله اهمیت توجه به بالا بردن توان تولیدی و توان رقابتی کشور را در عرصه تجارت بین المللی نشان می دهد. با توجه به اثر مثبت متغیرهای آزادسازی، باید بدنبال آزادسازی های بیشتر در اقتصاد داخلی خود باشند و با جذب موانع موجود زمینه ی لازم جهت بهره مندی وجه بیشتر از سرمایه گذاری خارجی را فراهم نمایند. هدف این مقاله ارزیابی تاثیر یکپارچگی اقتصادی و جهانی بر میزان جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی بود، نتایج نشان داد که یکپارچگی ها و ادغام های مختلف سبب افزایش انگیزه در سطح سرمایه گذاری خارجی در کشورهای عضو می گردد. یکی از نتایج تحقیق که تمایز بین دو بلوک شورای همکاری خلیج فارس (بدون حضور ایران) و گروه کشورهای حوزه خلیج فارس(با وجود ایران) میباشد، نشان میدهد تفاوتهای فرهنگی و زبانی بر جذب سرمایه گذاری خارجی اثر منفی گذارده است و مهمترین پیشنهاد سیاستی حرکت در جهت بالابردن اشتراک های فرهنگی بین ایران با کشورهای عضو می باشد تا بتوان از فرصت های مناسب سرمایه گذاری مستقیم خارجی این گروه کشور ها استفاده کند. یکی از خصوصیات موثر مشترک میان یکپارچگی های اقتصادی و جهانی شدن، ایجاد فضای رقابتی است که میان کشورهای همگرا شده حاصل می شود و منجر به ماندگاری اقتصادهایی میشود که از قدرت اقتصادی و رقابتی بالاتری برخوردار باشند. این رقابت در بحث جهانی شدن شدیدتر بوده و اهمیت زیاد دارد، در حالی که درون یک منطقه به واسطه شرکای کم تر، از فشردگی پایین تری برخوردار است و از آنجا که پیوستن به دهکده جهانی امری اجتناب ناپذیر است، یکپارچگی میتواند محکی برای اقتصادهای ضعیف تر باشد تا قدرت اقتصادی، توان تجاری و مزیت رقابتی خود را برای مقیاس وسیع تری همچون اقتصاد جهانی آزمایش نمایند و زمینه را برای حضور خود در بازارهای جهانی فراهم آورند. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
منابع - داوودی، پرویز و شاهمرادی، اکبر (1383). بازشناسی عوامل موثر بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در اقتصاد ایران و 46 کشور جهان در چهارچوب یک الگوی تلفیقی. فصلنامه پژوهش های اقتصادی ایران، 3 (20) : 120- 113. - سریع القلم، محمود (۱۳۷۴). شناخت خلیجفارس در قالب مبانی نظری. فصلنامه اطلاعات سیاسیاقتصادی، 10(12): 35- 45. - شمس الدین، صادقی (1380). نقش منافع ژئوپلتیکی ممالک نافذ خاجری در برخورد با مسایل خلیج فارس. فصلنامه مطالعات خاورمیانه، 8 (2): 125-116. - طاهری، صالح (1382). اثرات ایجاد همگرایی اقتصادی بین ایران و اتحادیه های اقتصادی. پایان نامه کارشناسی ارشد علوم اقتصادی، دانشگاه اصفهان. - کریمی هسنیجه، حسین (1382). جهانی شدن، یکپارچگی اقتصادی و مناسب ترین ترتیبات تجاری منطقه ای برای اقتصاد ایران (فرصتها و چالشها). پایان نامه دکتری علوم اقتصادی، دانشگاه اصفهان. - مجتهدزاده، پیروز (۱۳۷۹). ایده های ژئوپولوتیک و واقعیت های ایرانی مطالعه روابط جغرافیا و سیاست در جهان دگرگون شونده. نشرنی، تهران. - نجارزاده، رضا و شقاقی شهری، وحید (1385). همگرایی منطقه ای و تاثیر آن بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی (مطالعه موردی کشورهای اسلامی عضو منا). مجله تحقیقات اقتصادی، 5 (72): 362-337. - آذربایجانی، کریم (1381). جهانی شدن، همگرایی اقتصادی- منطقه ای و تاثیر آن بر رشد کشورهای حوزه دریای خزر و جمهوری های قفقاز. مجله تحقیقات اقتصادی،12(61): 169- 149. - Bengoa, M.)2010(. Integration effects and trade barriers: Does european economic integration affect foreign direct investment? Working Paper. - Bergstrand, J. H. (1986). The generalized gravity equation, monopolistic competition, and the factor-proportions theory in international trade. Review of Economics and Statistics, 71(3):143-153. - Daude, C., & E. Stein, E. L. Yeyati. (2003). Regional integration and the location of FDI. Inter-American Development Bank. Working Paper. - Deadorff, Alan V. (1995). Determinants of bilateral trade: Does gravity work in a neoclassical world? NBER Working Paper, Cambridge Mass. National Bureau of Economic Research. - Harris. M. N., & Matyas, L. (1998). The econometrics of gravity models. Melbourne Institute Working Paper, 98(5). - Helpman E., & Krugman P. (1981). Market structure and foreign trade, MIT press, Cambridge. - Ivan & Francisco, P., & Instituto, E. (2006). Measuring international economic integration: Theory and evidence of globalization, Investigationes Economics, 10(24):449-464. - Kalbasi, H. (2001). The gravity model and global trade flows. Policy Modeling for European and Global Issues.1 (10):263-290. - Kubny, J., & Mölders, F., & Nunnenkamp, P. (2008). Regional integration and FDI in emerging markets. Working Paper, 141(8). - Poyhonen, P. (1963). A tentative model for the volume of trade between countries. Empirical Economics, 90(2): 93-99. - Tayebi, S. K. and A. Hortamani (2006). The impact of trade integration on FDI flows: Evidence from EU and ASEAN+3.Working Paper. - Tinbergen, J. (1962). The world economy. Suggestions for an International Economic Policy. 3(28):109-116. - www.data worldbank.org. - www.time and date.com. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,517 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 851 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||