عوامل مؤثر برتمایل به پرداخت بازدیدکنندگان و برآورد ارزش تفریحی منطقه جاجرود

مدلسازی اقتصادی

مقاله 6، دوره 6، شماره 17، فروردین 1391، صفحه 111-126   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

بهرام سحابی¹؛ محمدهادی حاجیان^{* 2}؛ بختیار جواهری²

¹استادیار دانشگاه تربیت مدرس

²دانشجوی دکتری دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

  هدف تحقیق حاضر برآورد ارزش تفریحی منطقه جاجرود و تعیین عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان به‌روش ارزش گذاری مشروط می‌باشد، بدین منظور اطلاعات موردنیاز ازطریق پرسشنامه انتخاب دوگانه و روش نمونه‌گیری تصادفی ساده گردآوری شد. سپس نقش و سهم هریک از عوامل فردی، اجتماعی و اقتصادی و میزان تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط و مدل لاجیت بررسی و براساس روش حداکثر راستنمایی، پارامترهای مدل برآورد گردید. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که بیش از 70 درصد افراد مورد بررسی تمایل خود را جهت پرداخت مبلغی برای بازدید از منطقه‌جاجرود اعلام داشته‌اند. نتایج مدل لاجیت نشان‌ داد که متغیر قیمت، سن افراد و بعدخانوار اثر منفی معنادار و سطح تحصیلات، درآمد ماهیانه، جذابیت منطقه و نگرش افراد اثر معنادار و مثبت بر تمایل افراد برای پرداخت مبلغی برای بازدید از منطقه تفریحی جاجرود دارد. همچنین قیمت بهینه برای هر بازدید،5700 ریال و ارزش تفریحی سالانه منطقه، حدود 4595 میلیون ریال برآورد گردید.

کلیدواژه‌ها

ارزش تفریحی؛ ارزش گذاری مشروط؛ تمایل به پرداخت؛ جاجرود

اصل مقاله

1- مقدمه

­  امروزه ضرورت حفاظت از منابع طبیعی و حتی بهبود و توسعه این موهبت های الهی به عنوان راه حل اساسی برای دستیابی به توسعه پایدار و تضمین رفاه نسل ها مطرح است. یکی از مقدمات اصلی توسعه پایدار، درک با ارزش بودن سرمایه های طبیعی می باشد و توجه به این امر، اهمیت مفهوم ارزش گذاری منابع طبیعی را آشکار می سازد. بیان ارزش منابع طبیعی، به ناچار ما را به سوی پرسش هایی درباره نحوه و میزان ارزش گذاری منابع زیست محیطی راهنمایی می کند (دشتی و سهرابی، 1387، 922).

  یکی از خدمات ارائه شده توسط اکوسیستم­های طبیعی، منافع تفریحی و اکوتوریسم می­باشد. اولین تعریف از اکوتوریسم در سال 1965 توسط هتزر[1] ارائه شد که بر طبق آن طبیعت‌گردی برپایه چهار رکن اصلی، کاهش اثرات نامطلوب زیست‌محیطی، احترام به فرهنگ مردم بومی، افزایش مزایای ناشی از گردشگری برای مردم محلی و جلب رضایت گردشگران، استوار است (ایگلز، مک کول و هاینز[2]، 2002، 9) تلاش های لازم برای برآورد ارزش پولی منابع خدمات اکوسیستم ها، نقش مضاعفی در مدیریت تلفیقی انسان و سیستم های طبیعی بازی می کند. در سطح خرد، مطالعات ارزش گذاری باعث دستیابی به اطلاعات مربوط به ساختار و کارکرد اکوسیستم ها و نقش متنوع و پیچیده آنها در حمایت از رفاه انسانی شده و در بعد کلان، ارزش گذاری اکوسیستم می تواند در ایجاد و اصلاح شاخص های رفاه انسانی و توسعه پایدار مشارکت داشته باشد. بدین روی کمی و قابل فهم نمودن این منافع از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است (امامی میبدی و قاضی، 1387، 188). به علاوه، با سرمایه گذاری در اکوسیستم های طبیعی، می توان به برنامه ریزی مناسب اوقات فراغت اقشار مختلف جامعه پرداخت و همچنین استفاده اصولی از اکوسیستم موجود را فراهم ساخت (امیرنژاد و رفیعی، 1388، 261).

  همچنین، ایجاد جامعه‌ای سالم و سازنده جهت تداوم پیشرفت و توسعه اقتصادی نیاز به ایجاد، توسعه و نگهداری تفرجگاه ها و مناطق جهانگردی برای جوابگویی به تقاضای روزافزون انسان دارد. تجزیه و تحلیل عوامل مؤثر بر خواسته‌های مردم از نقطه نظر اقتصادی و اجتماعی می‌تواند به پیش‌بینی نیازها و کمبودهای مناطق گردشگری کمک‌های فراوانی کند. از جمله این عوامل، ارزشی است که مردم برای بازدید و استفاده از این مناطق جهانگردی قائل هستند ازجمله منافع مستقیم تفرجگاهها که مردم آن را با بیان مبالغ یا تمایل به پرداخت[3] ابراز می‌کنند (ونکاتاچالام[4]، 2004، 91).

  امروزه صنعت گردشگری به عنوان یکی از بخش مهم و اصلی در اقتصاد جهانی به شمار می‌رود. در این میان، مناطق حفاظت‌شده به دلیل برخورداری از چشم اندازهای طبیعی و تنوع زیستی بالا، از پتانسیل بالایی برای جذب اکوتوریست برخوردار است. از جمله ارکان توسعه طبیعت گردی پایدار، جلب مشارکت مردم اعم از مردم محلی و گردشگران در مراحل مختلف طراحی، برنامه‌ریزی و اجرا می‌باشد (محرم خانی و آقاخانی، 1388، 237). بر این اساس در تحقیق پیش‌رو برآنیم تا ضمن برآورد ارش تفریحی منطقه جاجرود، به ارائه پیشنهادهایی جهت بهبود وضعیت گردشگری منطقه بپردازیم.

2- پیشینه تحقیق

  تلاش‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎های زیادی برای تعیین میزان منافع به دست آمده از بازدید مناطق تفریحی صورت گرفته ‎‎‎‎‎‎‎است. از جمله میل و مندلسون[5] (1991، 217) با استفاده از روش هزینه سفر[6]، ارزش تفریحی جنگل‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎های ماداگاسکار را برای هر بازدیدکننده بین 276 تا 360 دلار برآورد کردند. کاستانزا و همکاران[7] (1997، 259) ارزش تفریحی جنگل‎‎‎‎‎‎‎های گرمسیری و معتدله را به ترتیب 112 و 36 دلار در هکتار عنوان نمودند. ارزش تفریحی جنگل‎‎‎‎‎‎‎های مالزی توسط گارود و ویلیس[8] (1997، 199)، 740 دلار در هکتار برآورد شد. کریگر[9] (2001، 18)، ارزش تفریحی جنگل‎‎‎‎‎های ایالت مانتانای آمریکا را بر اساس روش ارزش گذاری مشروط[10] معادل 108 دلار برای هر سفر به دست آورد. لی و هان[11] (2002، 538) ارزش تفریحی پنج پارک ملی در کره جنوبی را به طور متوسط 54/10 دلار برای هر خانواده در سال به دست آوردند.

  گورلوک[12] (2006، 215) با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط، ارزش خدمات اکوسیستم در ایالت بارسای ترکیه را 44/67 دلار در سال برای هر خانواده برآورد کرد. لیون‌هوپ و مک‌میلان[13] (2007، 292)، با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط، ارزش نواحی بیابانی در ایسلند را 16/243 یورو در سال به دست آوردند. ساتوت، تالهوک و کالیگاری[14] (2007، 319)، ارزش تفریحی جنگل‌های سرو لبنان را با روش ارزش گذاری مشروط 43/42 دلار در سال برای هر خانواده محاسبه کردند. رینیسدوتیر و همکاران[15] (2008، 1080) تمایل به پرداخت افراد به عنوان ورودیه را با روش ارزش گذاری مشروط برای پارک ملی اسکافتافل و آبشار گولفوس ایرلند به ترتیب 508 و 133 میلیون کرون برآورد کردند.  نابین و همکاران[16] (2008، 225) با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط و مدل لاجیت نشان دادند که میانگین تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان جهت حفاظت از منطقه‌حفاظتی آناپومای نپال 2/69 دلار می‌باشد. همچنین میزان قیمت پیشنهادی، اندازه‌ی خانوار، رضایت بازدیدکنندگان، استفاده از راهنما و اندازه گروه از متغیر‌های مؤثر بر تمایل به پرداخت بودند. ایزی و اسکاربروگ[17] (2011، 14) با استفاده از روش هزینه سفر، ارزش تفریحی ماهیگیری را در پرتلند استرالیا بین 33 تا 132 دلار به ازای بازدید هر فرد برآورد نمودند.

  در ایران برای اولین بار یخکشی (1353، 121) ارزش تفریحی پارک سی‎‎‎‎سنگان را 8960 ریال در هکتار برآورد کرد که در تحقیق شریفی (1368، 171) این مقدار را با روش کلاوسون[18] به 2608200 ریال در هکتار رسید. کارشناسی (1374، 91) ارزش تفریحی و گردشگری پارک ائل گلی تبریز را 1594300 ریال در روز برآورد کرد. میرزائی (1379، 115) ارزش تفریحی سالانه منطقه پلنگ دره قم در جنوب غربی این استان را 83395 ریال در هکتار تخمین زد.

  عسگری و مهرگان (1380، 93) تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان میراث تاریخی فرهنگی را با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط و تکمیل 940 پرسشنامه از خانوارهای بازدیدکننده میراث تاریخی گنجنامه همدان، بررسی کرده و تمایل به پرداخت هر خانوار را برای ورود به محوطه باستانی گنج نامه به ازای هر بار بازدید 1560 ریال برآورد کردند.

  مجابی و منوری (1384، 71) ارزش اقتصادی روزانه پارک پردیسان و لویزان را به ترتیب 6/77 و 53 میلیون ریال برآورد کردند. امیرنژاد، خلیلیان، عصاره و احمدیان[19] (2006، 673) متوسط تمایل به پرداخت افراد برای ارزش وجودی جنگل های شمال ایران را ماهانه 51/2 دلار به ازای هرخانوار تخمین زدند. امامی میبدی و قاضی (1387، 199) ارزش تفریحی ماهانه پارک ساعی را با روش ارزش گذاری مشروط، 220 میلیون ریال و تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان را 1840 ریال برآورد کردند. خداوردیزاده، حیاتی و کاوسی کلاشمی (1387، 50) میانگین تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان روستای توریستی کندوان آذربایجان شرقی را  3905 ریال و ارزش تفرجی سالانه روستای کندوان را حدود 1172 میلیون ریال تخمین زدند.

  قربانی، جیدری چنانه و سراقی (1388، 7) میانگین تمایل به پرداخت افراد برای بازدید از  آبشار و محوطه تفریحی تاریخی گنجنامه همدان را 5100 ریال و ارزش اکوتوریستی آن را سالانه حدود 1883 میلیون ریال برآورد کردند. فرج­زاده، سلطانی و روستایی (1388، 89) به برآورد تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان مجموعه تاریخی پاسارگاد پرداخته و ارزش مجموعه در نزد بازدیدکنندگان داخلی را 6640 میلیون ریال برآورد کردند. زبردست، ماجد و شرزه­ای (1389، 49) ارزش­های غیراستفاده­ای تالاب انزلی را برآورد کرده و نتیجه گرفتند که حداکثر تمایل به پرداخت پاسخ دهندگان برای یک دورة زمانی نامحدود که در زمان حال تنزیل شده، سالانه حدود 8804 ریال می­باشد. محمودی، شیرزادی لسکوکلایه و صبوحی صابونی (1389، 57) متوسط تمایل به پرداخت افراد برای ارزش تفرجی تالاب انزلی را حدود ۱۴۹۰۰ ریال و ارزش تفریحی سالانه آن را برابر ١٤٩٠میلیون ریال برآورد کردند.جوزی، رضایان، ایرانخواهی و شاکری (1389، 337) با روش هزینه سفر ارزش تفرجگاهی بخش شهداد کرمان را بیش از 5698 میلیون ریال برآورد کردند. صامتی، معینی، مردیها و خانی زاد امیری (1391، 76) ارزش تفرجی بوستان جنگلی ناژوان اصفهان را به روش ارزش گذاری مشروط برآورد کرده و میزان تمایل به پرداخت افراد را 8983 ریال برآورد کردند..

3- روش تحقیق

  اطلاعات مربوط به متغیرهای تحقیق به روش پیمایشی با مراجعه به منطقه و تکمیل  پرسشنامه   از بازدیدکنندگانی که درآمد مستقل داشتند، جمع آوری شده است. این پرسشنامه ها در سه نوبت در سال 1390 تکمیل شده­اند. تعدادی از پرسشنامه ها به دلیل ناقص بودن از تحقیق حذف گردید   و در نهایت 174 پرسشنامه در تجزیه و تحلیل وارد شد. بخش اول پرسشنامه شامل اطلاعات اقتصادی و اجتماعی افراد مصاحبه شونده و بخش دوم شامل سؤالات مربوط به سنجش تمایل    به پرداخت افراد بود که به صورت پرسشنامه انتخاب دوگانه دوبعدی[20] طراحی شد. ابتدا             از پاسخگویان پرسیده می شود که آیا مایلند مبلغی را برای بازدید از منطقه پرداخت کنند که جواب می تواند بلی یا خیر باشد. این روش مستلزم تعیین و انتخاب یک قیمت میانی است که در ابتدا    به پاسخگو پیشنهاد می شود. در صورتی که جواب بلی باشد، یک قیمت بالاتر و اگر جواب خیر باشد یک قیمت پایین تر پیشنهاد داده می شود. بنابراین متغیر وابسته، پذیرش مبلغ پیشنهادی است که یک متغیر کیفی می باشد در حالی که متغیرهای مستقل، کمی می باشند. بیشتر مدل های مورد استفاده برای متغیرهای کیفی عبارتند از مدل های احتمال خطی[21]، لاجیت[22] ، پروبیت[23] و توبیت[24] (مدال[25]، 1991، 53).

در مطالعات پیشین برای اندازه­گیری میزان تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان، بیشتر از مدلهایی مانند لاجیت و پروبیت استفاده شده که در آنها متغیر وابسته یک متغیر صفر و یک[26] است بدین معنی که آیا فرد تمایل دارد جهت استفاده از منبع طبیعی مورد نظر پولی پرداخت کند یا خیر و متغیرهای مستقل شامل متغیرهایی مانند میزان تمایل به پرداخت، درآمد فرد، میزان تحصیلات، ویژگی­های فرهنگی و سلایق فرد می باشد. متداول ترین روش­های برآورد ارزش منابع طبیعی، روش ارزش گذاری مشروط و روش هزینه سفر می باشند. از آنجا که منطقه مورد نظر گذرگاه مناطق دیگری نیز می­باشد؛ بنابراین، هر فردی که به منطقه سفر کرده لزوماً بازدید از آن منطقه هزینه نکرده است لذا نمی­توان روش هزینه سفر را برای این گونه موارد به کار برد. بنابراین، کاربردی ترین روش برای برآورد ارزش تفریحی[27] این گونه مناطق، روش ارزش گذاری مشروط است که با استفاده از اطلاعات پرسشنامه­ای میزان تمایل به پرداخت افراد تخمین زده شده و گردشگاه مورد نظر ارزش گذاری می­شود.

   روش ارزش گذاری مشروط ابتدا در سال 1947 توسط سیریاسی و وانتراپ[28] پیشنهاد شد، ولی دیویس[29] برای اولین بار در سال 1963 به طور تجربی از این روش استفاده نمود (ونکاتاچالام[30]، 2004، 90). روش ارزش گذاری مشروط تلاش می‎‎‎کند تا تمایل به پرداخت افراد را تحت سناریوهای بازار فرضی معین، تعیین نماید (لی[31]،1997، 588). اساساً روش ارزش گذاری مشروط تلاش می‎کند تا بفهمد چطور پاسخگویان تحت سناریوهای بازار فرضی مطمئن، راضی به پرداخت هستند. مزیت روش ارزش گذاری مشروط آنست که این روش را می‌توان به صورت تئوری برای ارزیابی منابع و تداوم وجود آنچه که مردم به آن اهمیت می‌دهند حتی اگر شخصاً هرگز به دیدار آن نروند، مورد استفاده قرار داد (لی و ام جلد[32]، 2007، 518). برای تعیین مدل جهت اندازه‎گیری تمایل به پرداخت، فرض می­شود که فرد قیمت پیشنهادی را براساس بیشینه کردن مطلوبیت خود تحت شرایط رابطه (1) می‎‎پذیرد یا رد می کند (هانمن[33]، 1984، 337)

(1)

 

U مطلوبیت غیرمستقیمی است که فرد به دست می آورد. Y، درآمد فرد، A قیمت پیشنهادی و S دیگر ویژگی­های اجتماعی اقتصادی است که تحت تأثیرسلیقه فردی قرار دارد.  و  متغیرهای تصادفی با میانگین صفر هستند که به طور برابر و مستقل توزیع شده‎‎‎‎‎اند ( ). تفاوت مطلوبیت (∆U) می‎‎‎تواند به صورت رابطه (2) تعریف می شود.

 

(2)

 

معمولاً مدل‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎های لاجیت و پروبیت برای روش‎‎‎‎‎های انتخاب کیفی مورد استفاده قرار می گیرند. احتمال (P) اینکه فرد یکی از قیمت ها (A) را بپذیرد، در مدل  لاجیت به صورت رابطه (3) میباشد.

 

(3)

 

که  تابع توزیع تجمعی با یک اختلاف لوجستیک[34] استاندارد است و متغیرهای اجتماعی اقتصادی را شامل می شود. ،  و  ضرایب برآورد شده‎‎‎‎‎‎‎ای هستند که انتظار می‎‎‎‎رود که ،  و .

پس از برآورد پارامترهای مدل لاجیت، مقدار انتظاری تمایل به پرداخت به وسیله انتگرال‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎ گیری عددی در محدوده صفر تا بالاترین قیمت (A) به صورت رابطه (4) محاسبه می‎‎‎‎شود.

(4)

 

که E(WTP)، مقدار انتظاری قیمت و عرض از مبدأ تعدیل شده می‎‎‎‎‎باشد که با جمله اجتماعی-اقتصادی به جمله عرض از مبدأ اصلی اضافه شده‎‎‎‎‎‎است که . مدل‎‎‎‎های لاجیت ممکن است به شکل‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎های تابع لگاریتمی یا خطی برآورد شوند.

3-1- منطقه مورد مطالعه

منطقه تفریحی جاجرود یکی از مناطق زیبا و خوش آب و هوای استان تهران است که علیرغم کمبود امکانات رفاهی و بهداشتی، همه ساله گردشگران فراوانی را برای بازدید به سمت خود جذب می کند. حوزه آبریز جاجرود از شمال به حوزه آبریز رودخانه لار، از جنوب به دشت ورامین و رودخانه شور و از شرق به حوزه آبریز حبله رود و از غرب به حوزه های تهران ورودخانه کرج محدود می گردد. این منطقه از سال 1358 رسماً به عنوان مجموعه مناطق حفاظت‌شده تحت کنترل سازمان حفاظت محیط‌زیست درآمد و مشمول مقررات و قوانین ویژه مناطق چهارگانه سازمان مذکور شد (مجنونیان، 1366، 42). از میان جاذبه‌های طبیعی موجود در منطقه حفاظت‌شده جاجرود، رودخانه جاجرود دارای بیشترین تعداد بازدیدکننده می‌باشد که اکثر بازدیدکنندگان آن افرادی هستند که به منظور تفریح (ماهیگیری، تفریحی، خورگشت)، پیاده‌روی و گردش در طبیعت و استفاده از هوای پاک و چشم‌اندازهای طبیعی به آنجا سفر می‌کنند. مسیر کلی جریان رودخانه از شمال به جنوب می‌باشد. اهالی این منطقه بیشتر به دامداری و باغداری اشتغال دارند. کشاورزی نسبت به دامداری و باغداری از اهمیت کمتری برخوردار است و این به دلیل کوهستانی بودن منطقه است . رودخانه جاجرود همه ساله تعداد بسیار زیادی از گردشگران را بر آن می دارد تا برای بازدید از رودخانه و فضای طبیعی اطراف آن، به این منطقه سفر کنند. لذا برآورد ارزش تفریحی و عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت بازدید کنندگان این منطقه همراه با توصیه های سیاستی برای سرمایه گذاری در صنعت گردشگری می تواند کمک شایانی به برنامه ریزی در جهت بهبود وضعیت این صنعت و در نهایت توسعه اقتصادی منطقه قلمداد شود.

4- نتایج و بحث

  بر اساس نتایج جدول 1، میانگین سنی نمونه­ی آماری 13/33 سال، کوچک ترین پاسخگو 17 سال و مسن ترین پاسخگو 56 سال سن داشته است. نتایج تجزیه و تحلیل سطح تحصیلات نمونه­ی آماری نشان می­دهد که میانگین سال های تحصیل افراد 35/13 سال بوده و این متغیر بین 7 تا 18 سال در نوسان می باشد، بررسی بعد خانوار پاسخگویان نشان می دهد که متوسط بعد خانوار پاسخگویان برابر با 59/3 نفر بوده و بعد خانوار افراد مورد مطالعه بین 2 تا 6 نفر متغیر بوده است. تجزیه و تحلیل درآمد افراد مورد مطالعه نشان می دهد که میانگین درآمد پاسخگویان ماهانه حدود 8234 هزار ریال، کمترین درآمد افراد مورد مطالعه 3 میلیون ریال و بیشترین مقدار درآمد نیز 40 میلیون ریال بوده است.

جدول 1:ویژگی­های فردی و اقتصادی پاسخگویان، سال مورد مطالعه: 1390

متغیر	میانگین	انحراف معیار	کمترین	بیشترین
سن (سال)	13/33	82/8	17	56
سال های تحصیل پاسخگویان (سال)	35/13	51/2	7	18
تعداد افراد خانوار (نفر)	59/3	10/1	2	6
درآمد ماهیانه (هزار ریال)	8234	5693	3000	40000

مأخذ: یافته های تحقیق

نتایج بررسی متغیر قیمت تمایل به پرداخت هر فرد در قبال هر بار بازدید از منطقه مورد مطالعه در جدول (2) آمده است. بر اساس نتایج این جدول، 28 نفر (1/16 درصد) به این سوال جواب نداده بودند، 40 نفر (23 درصد) قیمت پیشنهادی اولیه که برابر با 5000 ریال بوده را نپذیرفتند و 106 نفر (9/60 درصد) این قیمت را پذیرفتند؛ در مرحله بعد به افرادی که قیمت اولیه را نپذیرفته بودند قیمتی با مبلغ پایین تر یعنی 3000 ریال به آنها ارائه گردید که از بین آنها نیز 11 نفر یعنی 5/27 درصد این قیمت را پذیرفتند و مابقی قیمت جدید را نیز نپذیرفتند؛ در مرحله سوم به افرادی که در مرحله اول قیمت اولیه (5000 ریال) را پذیرفته بودند قیمتی با مبلغ بالاتر یعنی 7000 ریال ارائه گردید و از بین این افراد 9/50 درصد آنها قیمت جدید را نیز پذیرفتند ولی 1/49 درصد قیمت جدید را نپذیرفتند. سپس از پاسخ گویان پرسیده شد که حداکثر مبلغی که حاضرند برای بازدید از منطقه بپردازند چند ریال است که 41 نفر از پاسخگویان مبلغی بیش از آنچه که در سؤالات قبلی اظهار نموده بودند را به عنوان حداکثر پرداخت ابراز کردند که از این بین، 9 نفر از جمله کسانی بودند که قیمت 3000 ریالی را رد کرده بودند ولی نهایتاً قیمتی کمتر از این مبلغ را به عنوان حداکثر پرداخت خود ارائه کردند.

جدول 2: میزان تمایل به پرداخت قیمت پیشنهادیتوسط پاسخ دهندگان، سال مورد مطالعه: 1390

وضعیت پذیرش		قیمت پیشنهادی اولیه	قیمت پیشنهادی پایین تر	قیمت پیشنهادی بالاتر
		(5000 ریال)	(3000 ریال)	(7000 ریال)
پذیرش قیمت پیشنهادی	تعداد	106	11	54
	درصد	9/60	5/27	9/50
عدم پذیرش قیمت پیشنهادی	تعداد	40	29	52
	درصد	23	5/72	1/49
بدون جواب	تعداد	28	-	-
	درصد	16	-	-
مجموع	تعداد	174	40	106
	درصد	100	100	100

مأخذ: یافته های تحقیق

نتایج حاصل از برآورد مدل لاجیت در جدول شماره (3) آمده است. براساس نتایج این جدول، سن افراد مورد مطالعه، اثر منفی معنی­داری بر تمایل افراد برای پرداخت مبلغی برای بازدید از منطقه تفریحی جاجرود دارد. سطح تحصیلات افراد مورد مطالعه نیز اثر معنا­دار و مثبت بر تمایل افراد داشته، به­طوریکه احتمال بله در پرداخت مبلغ توسط افراد با تحصیلات بالاتر بیشتر بوده است. بعد خانوار اثر معنا­دار منفی بر تمایل به پرداخت افراد داشته، به­طوری که با افزایش بعد خانوار احتمال تمایل به پرداخت کاهش یافته است. ضریب برآوردی متغیر درآمد از نظر آماری در سطح 1درصد معنا دار بوده به طوری که با افزایش درآمد افراد، احتمال بله در تمایل پرداخت مبلغی برای بازدید از منطقه مورد بیشتر شده است. جذابیت منطقه مورد مطالعه نیز اثر معنی داری بر تمایل افراد جهت پرداخت مبلغی جهت بازدید از منطقه داشته به طوری که افرادی که میزان جذابیت منطقه را بهتر ارزیابی نموده اند، احتمال پاسخ بله در تمایل به پرداخت در آنها افزایش یافته است. بررسی نگرش افراد مورد مطالعه در مورد گردشگری نشان می دهد که این متغیر اثر معنی داری بر تمایل افراد داشته یعنی احتمال پاسخ بله برای تمایل به پرداخت با بهبود وضعبت نگرش افراد بیشتر شده است. متغیر قیمت اثر منفی بر تمایل افراد به پرداخت مبلغی جهت بازدید از منطقه داشته است، بدین معنا که در مبالغ پایین­تر، احتمال پاسخ بله بیشتر است. به علاوه، آن گونه که در جدول 3 مشاهده می­شود آماره نسبت درستنمایی برابر با 8/87 می باشد، در نتیجه می توان استنباط کرد که کل رگرسیون در سطح 1 درصد معنا­دار بوده است.

جدول 3: نتایج برآورد مدل لاجیت ارزش تفریحی منطقه جاجرود، سال مورد مطالعه: 1390

متغیر	ضریب	t	Sig	اثر نهایی
ضریب ثابت	9722/2	442/5	001/0	8482/0
سن	3113/0-	661/2-	048/0	1126/0-
تحصیلات	5223/0	309/3	041/0	09847/0
بعد خانوار	6766/0-	887/6-	000/0	2218/0
درآمد ماهیانه	9956/1	276/6	000/0	1252/0
جذابیت	4569/0	634/5	000/0	0219/0
قیمت	0051/0-	21/3-	022/0	0044/0-
نگرش	5634/1	671/1	083/0	1771/0
آزمون نسبت درستنمایی[35]: 8/87، درصد پیش بینی صحیح[36]: 74/0، ضریب تعیین مک فادن[37]: 45/0

مأخذ: یافته های تحقیق

در مدل لاجیت ضرایب برآورد شده اولیه فقط علایم تأثیر متغیرهای توضیحی را روی احتمال پذیرش متغیر وابسته نشان می دهند و تفسیر مقداری ندارند، بلکه اثرات نهایی مورد تفسیر قرار می گیرند. بر اساس نتایج به دست آمده، اثر نهایی متغیر قیمت، 0044/0- می­باشد بدین معنا که افزایش یک واحد متغیر مذکور منجر به کاهش احتمال پذیرش تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان به اندازه 0044/0 می شود. همچنین اثر نهایی متغیر درآمد، 1252/0 برآورد شده است که نشان می­دهد هر واحد افزایش درآمد باعث می­شود که احتمال پذیرش پرداخت مبلغی برای بازدید از منطقه، 1252/0 درصد افزایش می یابد.

   بعد از تخمین پارامترهای مدل لاجیت، قیمت بهینه از رابطه (4) مبلغی برابر با 5700 ریال به ازای هر بار بازدید برآورد می شود. همچنین با توجه به تعداد بازدیدکنندگان در روزهای مختلف تعطیل و غیرتعطیل سال در ماههای مختلف، تعداد بازدید کنندگان منطقه در طول سال حدود 806 هزار نفر بازدید برآورد می شود که با توجه به مقدار انتظاری تمایل به پرداخت، ارزش تفریحی منطقه با ضرب ارزش انتظاری تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان در تعداد بازدیدکنندگان منطقه در طول سال به دست می آید. بدین ترتیب ارزش تفریحی سالانه منطقه جاجرود رقمی در حدود 4595 میلیون ریال برآورد می شود.

5- نتیجه گیری و پیشنهادها

   در این پژوهش، میزان تمایل به پرداخت افراد برای بازدید از منطقه تفریحی جاجرود برابر با 5700 ریال و ارزش تفریحی سالانه این منطقه، حدود 4595 میلیون ریال برآورد گردید. این ارزش در شرایطی به دست می آید که منطقه مورد نظر از نظر امکانات رفاهی و تفریحی، فقیر بوده و در سطح پایینی قرار دارد. اغلب بازدیدکنندگان برای گذراندن چند ساعتی در کنار رودخانه به منطقه مورد نظر سفر می کنند. امکانات اولیه مانند سرویس های بهداشتی و فروشگاهها و امکانات بازی کودکان و تفریح از رودخانه که محل تجمع بازدیدکنندگان می باشد، فاصله زیادی دارد. به همین دلیل اکثریت بازدیدکنندگان از وضعیت نامناسب بهداشتی و تفریحی منطقه گله مند هستند و خواستار ایجاد امکانات بهداشتی و تفریحی در منطقه کنار رودخانه می باشند. از این رو، در صورتی که امکانات اولیه برای بهبود وضعیت کنونی در نظر گرفته شود، گردشگران بیشتری به منطقه جذب می شوند که حاضرند مبلغ بیشتری برای استفاده از امکانات به وجودآمده صرف کنند.

   از طرفی، محدودیت بودجه دولت و بالا بودن هزینه های مراقبت و نگهداری، الزام تأمین مالی از طریق بازدیدکنندگان را خاطرنشان می سازد. اما جهت ترغیب بازدیدکنندگان برای پرداخت مبلغ ورودی، ایجاد امکانات حداقلی رفاهی و بهداشتی در منطقه ضروری است. تأمین امکانات رفاهی افزون بر اینکه امکان دریافت ورودی بالاتر را فراهم می سازد، می تواند از طریق افزایش بازدیدکنندگان به توسعه اقتصادی منطقه کمک کند. افزایش تعداد بازدیدکنندگان از نگاه اقتصادی صرف نیز می تواند موجب کاهش هزینه های نگهداری به ازای هر فرد بازدیدکننده شود. به هر حال ضروری است که در جهت حفاظت از این منابع ارزشمند خدادادی و نیز احداث امکانات مورد نیاز جهت ارائه خدمات بهتر به بازدیدکنندگان گام برداشته شود.

---

[1]-  Hetzer

[2]-  Eagles, McCool and Haynes

[3]-  Willingness To Pay (WTP)

[4] - Venkatachalam

[5]- Maille and Mendelsohn

[6]- Travel Cost Value Method

[7] - Costanza, et al.

[8]  -Garrod, and Willis

[9]-  Krieger

[10]- Contingent Valuation Method

[11] - Lee and Han

[12] - Gurluk

[13] -Leinhoop and Mac Millan

[14]- Sattout, and Caligari

[15] -Reynisdottir, et al.

[16] - Nabin, et al.

[17] -Ezzy and Scarborough

[18] -Clawson

[19]- Amirnejad, Khalilian, Assareh and Ahmadian

[20]-Double-Bounded Dichotomous Choice questionnaire

[21]-Linear Probability                      

[22]-Logit

[23]-Probit

[24]-Tobit

[25]-Maddal

[26]- Binary variable

[27]- Recreational Value

[28] -Ciriacy-Wantrup

[29]-Davis

[30]-Venkatachalam

[31]-Lee

[32]- Lee and Mjelde

[33]  Hanemann

[34] - Logestic

[35]- Likelihood Ratio Test

[36]- Percent of Right Prediction

[37]- MC Fadden R­ Squared

مراجع

منابع

- امامی میبدی، علی و قاضی، مرتضی (1387). برآورد ارزش تفریحی پارک ساعی در تهران با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط (CV). فصلنامه پژوهش های اقتصادی ایران، سال دوازدهم، شماره 36: 202-187.

- امیرنژاد، حمید و رفیعی، حامد (1388). ارزش گذاری اقتصادی مطبوعیت محیط زیست (مطالعه موردی منطقه گردشگری جنگل عباس آباد بهشهر؛ استان مازندران). مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی، جلد شانزدهم، شماره سوم: 269-260.

 

- جوزی، سید علی، رضایان، سحر، ایرانخواهی، مهدی و شاکری، مرجان (1389). ارزش گذاری اقتصادی منابع تفرجگاهی بخش شهداد کرمان  به منظور ارائه برنامه راهبردی توسعه توریسم، نشریه محیط زیست طبیعی. مجله منابع طبیعی ایران، دوره 63، شماره 4: 345-329.

- خداوردیزاده، محمد، حیاتی، باب اله و کاوسی کلاشمی، محمد (1387). برآورد ارزش تفرجی روستای توریستی کندوان آذربایجان شرقی با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط. مجله علوم محیطی، سال پنجم، شماره چهارم: 52-43.

- دشتی، قادر و سهرابی، فاطمه (1387). برآورد ارزش تفرجی پارک نبوت کرج با بهره گیری از روش ارزش گذاری مشروط. نشریه دانشکده منابع طبیعی، دوره ۶۱ ، شماره ۴: 932-921.

- زبردست، لعبت، ماجد، وحید و شرزه ای، غلامعلی (1389). برآوردی از ارزشهای غیر استفاده­ای تالاب انزلی با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط. مجله محیط شناسی، سال سی و ششم، شماره 54: 50-43.

- شریفی، مرتضی (1368). آمایش و برآورد ظرفیت برد تفرجی جنگل شمشاد سی‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎سنگان، پایان‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎نامه کارشناسی ارشد گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران.

- صامتی، مجید، معینی، شهرام، مردیها، سارا و خانی زاد امیری، مجتبی (1391). ارزش گذاری تفرجی بوستان جنگلی ناژوان اصفهان با استفاده از ارزش گذاری مشروط. مجله علمی پژوهشی اکولوژی کاربردی، شماره اول: 79-64.

- عسگری، علی و مهرگان، نادر (1380). برآورد تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان میراث تاریخی فرهنگی با استفاده از روش CVM: نمونه گنج نامه همدان. مجله علمی پزوهشی  پژوهش های اقتصادی، شماره 2: 115-93.

- فرج زاده، زکریا، سلطانی، غلامرضا و روستایی، مهدی (1388). برآورد تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان مجموعه تاریخی پاسارگاد و تحلیل عوامل مؤثر بر آن: کاربرد روش ارزش گذاری مشروط (CVM). فصلنامه پژوهش های اقتصادی، سال نهم، شماره 4: 111-89.

- قربانی، رسول، جیدری چنانه، رحیم و سراقی، عیسی (1388) برآورد ارزش گذاری اقتصادی-تفرجگاهی آبشار و محوطه تفریحی تاریخی گنجنامه استان همدان و تعیین عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان. فصل نامه آمایش محیط، شماره (5)2: 80-67.

- مجابی، سید محمد و منوری، مسعود (1384) ارزش گذاری اقتصادی پارکهای پردیسان و لویزان، مجله علوم محیطی، شماره 7: 72-63.

- مجنونیان، هنریک (1366). کتابچه مجموعه مناطق جاجرود (پارک ملی سرخه‌حصار، پارک ملی خجیر، منطقه حفاظت‌شده جاجرود)، انتشارات سازمان محیط‌زیست ایران.

- محرم‌خانی، ناصر و آقاخانی، مهسا (1388). ارزیابی تهدیدها و فرصت‌های عوامل راهبردی صنعت اکوتوریسم: (مطالعه موردی منطقه حفاظت شده جاجرود). مجله علوم و تکنولوژی محیط‌ زیست، دوره یازدهم، شماره 3: 247-237.

- محمودی، نیلوفر، شیرزادی لسکوکلایه، سمیه و صبوحی صابونی، محمود (1389). برآورد ارزش تفرجگاهی تالاب انزلی با استفاده از روش ارزیابی مشروط. مجله محیط شناسی، سال سی و ششم، شمارة ٥٤: 58-51.

- میرزائی، مرتضی (1379). بررسی پوشش گیاهی و ارزش گذاری اکولوژیکی ناحیه نیمه بیابانی جنوب غربی استان قم (منطقه پلنگ دره). پایان‎‎‎نامه کارشناسی ارشد علوم گیاهی، دانشگاه تربیت مدرس.

- کارشناسی، داود (1374). ارزیابی اقتصادی و اجتماعی پارک ائل گولی تبریز. پایان‎‎‎‎‎‎‎نامه کارشناسی ارشد محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران.

- یخکشی، علی (1353).  مقدمه‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎ای بر پارک‎‎‎‎‎‎‎‎های ملی و جنگلی ایران، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.

-Amirnejad, H., Khalilian, S., Assareh, M. H., & Ahmadian, M. (2006). Estimating the existence value of north forests of Iran by using a contingent valuation method. Ecological Economics, 58: 665– 675.

- Costanza, R., d’Arge, R. de Groot, M. Grass, B. Hannon, K. Limburg, Naeem, S., O’Neill, R. V., Paruelo, J., Raskin, R.G., Sutton, P. & Van den Belt, M. (1997). The value of the world’s ecosystem services and natural capital. Nature, 387: 253-260.

- Eagles, P, McCool, S & Haynes, C. (2002). Sustainable tourism in protected areas: Guidelines for Planning and Management.

- Ezzy, E. & Scarborough, H. (2011). Estimation of the recreational use value gained from recreational fishing of Southern Bluefin tuna at Portland, Australia, in AARES 2011: Australian Agricultural & Resource Economics Society 55^th Annual Conference Handbook, AARES, Melbourne, Vic., pp.1-15.

- Garrod, G. & Willis, K. (1997). The recreational value of tropical forests in Malaysia. Journal of World Forest Resource Management, 8: 183-201.

- Gurluk, S. (2006). The estimation of ecosystem services value in the region of Misi Rural Development Project: Result from a contingent valuation survey. Journal of Forest Policy and Economics, 9(3):209-218.

-Hanemann, W. M. (1984). Welfare evaluations in contingent valuation experiments with discrete responses, American. Journal of Agricultural Economics, 71(3): 332-341.

- Krieger, D. J. (2001). Economic value of forest ecosystem services: A review, The wilderness society, Washington, D. C., U.S.A.

- Lee, C. (1997). Valuation of nature-based tourism resources using dichotomous choice contingent valuation method. Tourism Management, 18(8): 587-591.

- Lee, C. & Han, S. (2002). Estimating the use and preservation values of national parks tourism resources using a contingent valuation method. Tourism Management, 23: 531-540.

-Lee C., & Mjelde J. (2007). Valuation of ecotourism resources using a contingent valuation method: The case of the Korean DMZ. Ecological Economics, 63:511-520.

- Leinhoop, N., D., Mac Millan. (2007).Valuing wilderness in Iceland: Estimation of WTA and WTP using the market stall approach to contingent valuation.Land use Policy, 24(1): 289-295.

- Maddal, G.S. (1991). Introduction to Econometrics, 2^nd Edition, Macmillan, New York.

- Maille, P. & R. Mendelsohn, (1991). Valuing ecotourism in Madagascar, New Haven: Yale school of forestry, Mimeo.

- Nabin Barala, M., Stern, J. & Ranju, B. (2008). Contingent valuation of ecotourism in Annapurna conservation area, Nepal: Implications for sustainable park finance and local development. Ecological Economics,   66(2&3): 218-227.

- Reynisdottir, M., Song, H., & Agrusa.J. (2008). Willingness to pay entrance fees to natural attractions: An Icelandic case study. Tourism Management. 29(6):1076-1083.

- Sattout, E.J., Talhouk, S.N., & Caligari, P.D.S. (2007). Economic value of cedar relics in Lebanon: An application contingent valuation method for conservation. Ecological Economics, 61 (2-3):315-322

- Venkatachalam, L. (2004). The contingent valuation method. Environment Impact Assessment Review.24:89-124.