رابطه پایداری شکاف تورم و سیاست پولی بانک مرکزی در برنامه‌های اول تا چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران

مدلسازی اقتصادی

مقاله 7، دوره 8، شماره 28، دی 1393، صفحه 117-133   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

علیرضا عرفانی^{* 1}؛ سمیرا مرادی²

¹استادیار اقتصاد دانشگاه سمنان

²کارشناس ارشد علوم اقتصادی دانشگاه سمنان

چکیده

در این مقاله ارتباط بین قاعده‌ی تیلور برای سیاست پولی بانک مرکزی و پایداری شکاف تورم در یک مدل ساده‌ی کینزین‌های جدید بررسی شده است. این قاعده تابعی از شکاف تورم و تولید است که وزن‌هایی را به این دو متغیر نسبت می‌دهد. با برآورد این وزن‌ها در یک سیستم معادلات هم‌زمان با استفاده از داده‌های فصلی 1389- 1368، این ارتباط در برنامه‌های اول تا چهارم توسعه مورد بررسی قرار گرفته است. طبق نتایج، شکاف تورم در هیچ‌کدام از برنامه‌های توسعه پایدار نیست و رابطه‌ی معناداری بین پایداری شکاف تورم و وزن‌های شکاف تورم و تولید در سیاست پولی بانک مرکزی وجود ندارد. بدین معنا که افزایش و کاهش پارامتر پایداری تحت‌ تاثیر ساختار اقتصادی کشور است. نبود رابطه‌ی معنادار نشان‌دهنده‌ی عدم دقت سیاست‌های پولی اتخاذ شده توسط بانک مرکزی و عقیم ماندن تاثیر این سیاست است.

کلیدواژه‌ها

پایداری شکاف تورم؛ سیاست پولی؛ شکاف تورم؛ قاعده تیلور

اصل مقاله

فصلنامه مدلسازی اقتصادی (سال هشتم، ‌شماره 4 «پیاپی 28»، زمستان 1393، صفحات 133-117)

 

رابطه پایداری شکاف تورم و سیاست پولی بانک مرکزی در

برنامه­های اول تا چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی

جمهوری اسلامی ایران

 

علیرضا عرفانی،* سمیرا مرادی**

تاریخ دریافت: 04/04/92               تاریخ پذیرش: 05/07/93

 

چکیده

در این مقاله ارتباط بین قاعده­ی تیلور برای سیاست پولی بانک مرکزی و پایداری شکاف تورم در یک مدل ساده­ی کینزین­های جدید بررسی شده است. این قاعده تابعی از شکاف تورم و تولید است که وزن­هایی را به این دو متغیر نسبت می­دهد. با برآورد این وزن­ها در یک سیستم معادلات هم‌زمان با استفاده از داده­های فصلی 1389- 1368، این ارتباط در برنامه­های اول تا چهارم توسعه مورد بررسی قرار گرفته است. طبق نتایج، شکاف تورم در هیچ­کدام از برنامه­های توسعه پایدار نیست و رابطه­ی معناداری بین پایداری شکاف تورم و وزن‌های شکاف تورم و تولید در سیاست پولی بانک مرکزی وجود ندارد. بدین معنا که افزایش و کاهش پارامتر پایداری تحت­ تاثیر ساختار اقتصادی کشور است. نبود رابطه­ی معنادار نشان‌دهنده­ی عدم دقت سیاست­های پولی اتخاذ شده توسط بانک مرکزی و عقیم ماندن تاثیر این سیاست است.

 

O23, E58, E52, E31, C32: JELطبقه‌بندی

واژگان کلیدی: پایداری شکاف تورم، سیاست پولی، شکاف تورم، قاعده تیلور.

1. مقدمه

سیاست پولی یک مفهوم کلی به معنای توان نهاد سیاست­گذار برای کنترل سطح قیمت­ها و هم‌چنین بالا نگه داشتن سطح فعالیت­های اقتصادی است. بسیاری از اقتصاددانان بر تاثیر سیاست‌های پولی بر تولید و تورم، توافق­نظر دارند (شریفی رنانی و همکاران، 1388).

سیاست­های پولی در ایران دنباله­روی سیاست­های مالی است و این نحوه­ی ارتباط مالی دولت با بانک مرکزی یکی از عوامل مهم عقیم ماندن تاثیر سیاست­های پولی است (مادورا، بی­تا). برای ارزیابی اثر سیاست پولی بر اهداف کنترل تورم و ایجاد ثبات تولید در اقتصاد، طراحی قاعده­ی بهینه­ی سیاست‌گذاری پولی بسیار با اهمیت است. هم‌چنین درک و شناسایی ابزارها و مکانیزم­هایی که از طریق آن­ها سیاست پولی بر بخش­های اقتصادی تاثیر می­گذارد نیز ضروری است. امروزه نظام هدف­گذاری تورم جدیدترین نظام پولی معرفی می­شود که در آن تصمیمات سیاستی به وسیله­ی مقایسه­ی تورم مورد انتظار با هدف اعلام­ شده برای تورم اتخاذ می­شود. در این نظام، تورم پایین و باثبات به عنوان هدف اصلی سیاست پولی به صورت مستقیم هدف­گذاری می­شود (یداله‌زاده طبری و برادران شرکاء، 1390).

در مطالعه­ی حاضر قاعده­ی بهینه­ی پولی براساس قاعده­ی تیلور طراحی می­شود. قاعده­ی تیلور سیاست وزن­داری است که این وزن­ها به شکاف تورم و تولید نسبت داده می­شوند. در طراحی این قاعده سیستم هدف­گذاری تورم به عنوان چارچوبی برای هدایت سیاست پولی بانک مرکزی انتخاب می­شود. با برآورد وزن­های قاعده­ی تیلور ارتباط بین پایداری شکاف تورم و رفتار سیاست پولی بانک مرکزی در برنامه­های اول تا چهارم توسعه مورد بررسی قرار می­گیرد. پایداری شکاف تورم در یک اقتصاد حاکی از موفقیت سیاست پولی اتخاذ شده توسط بانک مرکزی است. اتخاذ سیاست پولی دقیق و صحیح باعث عدم فاصله از هدف تورمی و نبود شکاف GDP خواهد شد.

در بخش اول در مورد اهمیت طراحی قاعده­ی بهینه­ی ­سیاست­گذاری پولی سخن به میان آمد. در بخش دوم پیشینه­ی تحقیق و در بخش سوم تصریح مدل و در بخش چهارم نتایج ارایه گردیده است.

 

 

 

2. ادبیات موضوع

کنراد و آیف[1] (2012)، در یک مدل ساده­ی کینزین­های جدید، برای پارامتر پایداری شکاف تورم در قاعده­ی تیلور بانک مرکزی سیاست وزن­داری را استخراج کردند که با برآورد وزن­هایی که بانک مرکزی به شکاف تولید و تورم نسبت داده است، نتیجه می­گیرند که تغییرات در پایداری شکاف تورم آمریکا طی دوره 2010-1975 به خوبی می­تواند با تغییرات در رفتار سیاست پولی توضیح داده شود.

کوگلی، پریمسری و سارجنت[2] (2010)، به بررسی تغییرات پایداری شکاف تورم پرداختند و به این نتیجه رسیدند که تغییرات پایداری شکاف تورم به علت انحراف در تورم هدف بانک مرکزی است.

مورای، پاپل و رزوسکی[3] (2009) به بررسی رابطه بین رفتار سیاست پولی و پایداری تورم می‌پردازند. برای بررسی ثابت یا ریشه واحد بودن تورم از مدل­های مارکوف سوئیچینگ برای تورم و قاعده تیلور استفاده می­کنند. آنان به این نتیجه رسیدند که تورم از فرآیند ثابت تا ریشه واحد بودن در حال تغییر است و توافق عامی در این رابطه وجود ندارد.

کوگلی، پریمسری و سارجنت (2008) در مطالعه­ای دیگر برای برآورد پایداری شکاف تورم در آمریکا در سال­های 2006-1960 از دو مدل یک متغیری AR(1)  و چند متغیری VAR استفاده کرده­اند. آنان برای تحلیل موضوع از یک مدل پویای کینزین­های جدید استفاده کرده­اند زیرا در این مدل می­توان سیاست پولی را اصلاح و تعدیل کرد.

در مطالعه­­ی ارفانید[4] (2007) قاعده­ی تیلور، قاعده­ای برای اعمال سیاست­های پولی بانک­های مرکزی تعریف می­شود که آن­ را در تعیین نرخ بهره به کار می­گیرند.

تیلور[5](2000) در مطالعه­ای به بررسی رابطه­ هدف­گذاری تورم و قواعد سیاستی پرداخته است و نتیجه می­گیرد هدف­گذاری تورم در کشوری که دارای نظام نرخ­­ ارز شناور است برای تصمیم‌سازی مناسب پولی ضروری است و از اتخاذ سیاست پولی که سبب نرخ تورم بالا و بی‌ثباتی اقتصادی باشد، جلوگیری می­کند.

بال[6] (1999) معتقد است هدف قرار دادن تورم باید از طریق یک قاعده تیلور که در آن نرخ بهره در پاسخ به تولید و تورم تنظیم می­شود، اجرا شود وتوسط مدل نظری بال پشتیبانی می­شود.

در مطالعه­ی حاضر، قاعده­ی بهینه­ی پولی برای سیاست پولی بانک مرکزی براساس قاعده­ی تیلور طراحی می­شود. طبق این قاعده، نرخ بهره تابعی از شکاف تورم و تولید است (کنسراد و آیف، 2012). نرخ بهره نقش اساسی در انتقال سیاست پولی ایفا می­کند به طوری که این نرخ حلقه­ی ارتباطی سیاست پولی به بخش واقعی اقتصاد محسوب می­شود (طاهری فرد و موسوی آزاد کسمایی، 1387). خلیلی عراقی، شکوری و زنگنه (1388) نیز در مطالعه­ی خود با استفاده از روش­های کنترل بهینه، قاعده­ی سیاست پولی برای اقتصاد ایران را با این فرض که سیاست­گذار از نرخ بهره به عنوان ابزار سیاستی استفاده می­کند، استخراج کردند. ختایی و سیفی­پور (1385) برای ارزیابی اثر سیاست­های پولی بر اهداف نرخ تورم، شکاف تولید را با برداشت خاصی از قاعده تیلور تخمین زده­اند تا ملاحظه شود چه اندازه سیاست­های پولی اتخاذ شده منطبق بر نظریه­ها و قواعد حاکم اقتصادی است.

 

3. روش‌شناسی تحقیق

جامعه آماری این مطالعه داده­های اقتصاد ایران و نمونه تحت بررسی داد­ه­های سری زمانی فصلی سال‌های 1389-1368 می­باشد. داده­های آماری، آمارهای منتشره توسط بانک مرکزی است. تجزیه و تحلیل اطلاعات، روش اقتصادسنجی با استفاده از نرم افزار ایویوز[7] می­باشد. به منظور بررسی پایدار بودن شکاف تورم، به بررسی شروط لازم و کافی پرداخته شد. برای بررسی شرط لازم (برآورد وزن‌های سیاست پولی) با استفاده از روش 2SLS و برای بررسی شرط کافی (برآورد پارامتر پایداری) با استفاده از روش OLS پرداخته شد. مدل­های برآوردی به صورت زیر هستند (کنراد و آیف، 2012):

 

(1)

 (2)                                                                       

در سیستم معادلات (1)،  نرخ سود سپرده­های بانکی یا همان نرخ بهره[8] و،  نرخ تورم است و برای محاسبه­ی آن از شاخص قیمت مصرف‌کننده استفاده شد. هم­چنین داده­های مربوط به  شکاف تولید، تورم مورد انتظار  و شکاف تولید مورد انتظار  نیز با استفاده از فیلتر هودریک - پرسکات به دست آمده­اند. تورم هدف بانک مرکزی بوده که برای آن دو سناریو با استناد به تورم هدف تعریف ­شده در برنامه­های توسعه اول تا چهارم، تعریف می­گردد. در سناریو اول، برای سال­های 1372-1368، نرخ هدف 4/14%، سال­های 1378-1374، نرخ هدف 4/12%، سال­های 1383-1379، نرخ هدف 9/15% و سال­های 1388-1384، نرخ هدف 9/9% در نظر گرفته شده است.[9] سناریو دوم براساس میانگین تورم هدف در برنامه­های اول تا چهارم توسعه اقتصادی یعنی 15/13%  تعریف می‌شود.   وزن و اهمیت شکاف تولید و  وزن و اهمیت شکاف تورم در قاعده­ پولی بانک مرکزی است. این وزن­ها، شروط تیلور نامیده می­شوند و لازمه­ی یک راه­حل پایدار هستند. معادله­ی سوم قاعده­ی تیلور برای سیاست پولی بانک مرکزی بوده که در آن نرخ­ بهره براساس شکاف تولید و تورم تنظیم شده است. درمعادله (2)،  شکاف تورم و به صورت تفاوت بین تورم واقعی و تورم هدف بانک مرکزی تعریف می­شود و  پارامتر پایداری است. شرط کافی به صورت ، تعریف می­شود.

 

4. تجزیه و تحلیل نتایج   

پس از برآورد مدل­ها به تفکیک برنامه­های توسعه، نتایج به شرح جدول (1) است. جدول‌های
(1 و 2) نتایج بررسی شروط لازم و کافی را در برنامه اول توسعه نشان می­دهند. جدول (1) نشان می‌دهد در هر دو سناریو و براساس هر دو نرخ بهره، شروط لازم قاعده­ تیلور برقرار نیستند. هر چند جدول (2) برقراری شرط کافی را نمایش می­دهد، اما از آن­جا که شروط لازم برقرار نیستند، شکاف تورم در برنامه اول توسعه پایدار نبوده است. مطابق با تعریف پایداری[10] نیز، ملاحظه می‌شود در نمودارهای (1و2)، شکاف تورم از روند میانگین دایم در حال نوسان بوده و انحراف ماندگاری ندارد.

 

جدول ­1. ­نتایج بررسی شروط لازم پایداری شکاف تورم مطابق دو نرخ­ بهره در برنامه اول توسعه

نرخ بهره	سناریو	متغیر	میزان ضریب	انحراف معیار	tآماره	Prob
کوتاه­مدت	سناریو اول		69/14-	93/2	00/5-	00/0
			04/1E-05	41/9E-06	10/1	28/0
	سناریو دوم		66/0	15/0	44/4	00/0
			88/4E-06	09/1E-05	44/0	66/0
بلندمدت	سناریواول		79/23-	16/13	80/1-	09/0
			81/1E-05	18/0	86/2	01/0
	سناریو دوم		45/1	34/0	29/4	00/0
			25/3E-05	09/7E-05	45/0	65/0

منبع: یافته­های تحقیق

 

جدول 2. نتایج بررسی شرط کافی پایداری شکاف تورم در برنامه اول توسعه

سناریو	متغیر	میزان ضریب	انحراف معیار	tآماره	Prob
سناریو اول	C	54/0	65/0	82/0	42/0
		75/0-	20/0	59/3-	00/0
سناریو دوم	C	54/5-	40/3	62/1-	12/0
		23/0	30/0	76/0	45/0

منبع: یافته­های تحقیق

 

 

نمودار 1. انحراف شکاف تورم از روند میانگین مطابق سناریو اول در برنامه اول توسعه

 

منبع: محاسبات تحقیق

 

نمودار 2. انحراف شکاف تورم از روند میانگین مطابق سناریودوم در برنامه اول توسعه

 

منبع: محاسبات تحقیق

 

جدول‌های (3) و (4) نتایج بررسی شروط لازم و کافی را در برنامه دوم توسعه نشان می­دهند. نتایج این جدول‌ها و نمودارهای (3) و (4) نشان می­دهند در طی برنامه دوم توسعه نیز، شرط کافی برقرار بوده اما چون شروط لازم برقرار نیستند، بنابراین شکاف تورم پایدار نبوده است. جدول‌های (5) و (6) نتایج بررسی شروط لازم و کافی در برنامه سوم و جدول‌های (7) و (8) نیز نتایج برنامه چهارم می­باشند. نتایج نشان می­دهد در طی برنامه سوم و چهارم نیز شکاف تورم پایدار نبوده است.

 

 

جدول ­3. ­نتایج بررسی شروط لازم پایداری شکاف تورم مطابق دو نرخ­ بهره در برنامه دوم توسعه

نرخ بهره	سناریو	متغیر	میزان ضریب	انحراف معیار	tآماره	Prob
کوتاه­مدت	سناریو اول		37/1-E-15	20/1E-15	13/1-	27/0
			28/2-E-19	56/9E-20	38/2-	02/0
	سناریو دوم		25/8E-16	59/2E-15	31/0	75/0
			24/1-E-18	88/6E-19	80/1-	09/0
بلندمدت	سناریو اول		24/6E-10	56/1E-10	99/3	00/0
			05/1-E-16	87/9E-16	10/0-	91/0
	سناریو دوم		37/2E-12	17/7E-13	30/3	00/0
			09/2-E-16	85/1E-16	12/1-	27/0

منبع: یافته­های تحقیق

                

جدول 4. نتایج بررسی شرط کافی پایداری شکاف تورم در برنامه دوم توسعه

سناریو	متغیر	میزان ضریب	انحراف معیار	t آماره	Prob
سناریو اول	C	28/0-	52/0	53/0-	59/0
		76/0-	16/0	73/4-	00/0
سناریو دوم	C	24/8-	39/1	91/5-	00/0
		03/0	13/0	23/0	82/0

منبع: یافته­های تحقیق

 

نمودار 3. انحراف شکاف تورم از روند میانگین مطابق سناریو اول در برنامه دوم توسعه

 

      منبع: محاسبات تحقیق

نمودار 4. انحراف شکاف تورم از روند میانگین مطابق سناریو دوم در برنامه دوم توسعه

 

      منبع: محاسبات تحقیق

 

جدول ­5.­ نتایج بررسی شروط لازم پایداری شکاف تورم مطابق دو نرخ­ بهره در برنامه سوم توسعه

نرخ بهره	سناریو	متغیر	میزان ضریب	انحراف معیار	t آماره	Prob
کوتاه­مدت	سناریو اول		55/1E-05	05/0	00/0	99/0
			72/2-E-06	12/5E-06	53/0-	60/0
	سناریو دوم		00/0-	52/2	00/0-	99/0
			07/1-E-016	81/4E-06	22/0-	82/0
بلندمدت	سناریواول		32/2E-05	07/0	00/0	99/0
			09/4-E-06	68/7E-06	53/0-	60/0
	سناریو دوم		00/0-	78/3	00/0-	99/0
			60/1-E-016	22/7E-06	22/0-	82/0

منبع: یافته­های تحقیق

                    

جدول 6. نتایج بررسی شرط کافی پایداری شکاف تورم در برنامه سوم توسعه

سناریو	متغیر	میزان ضریب	انحراف معیار	tآماره	Prob
سناریو اول	C	07/0-	16/0	41/0-	68/0
		30/0	19/0	52/1	14/0
سناریو دوم	C	55/8-	40/2	55/3-	00/0
		12/0	23/0	53/0	59/0

منبع: یافته­های تحقیق

نمودار 5. انحراف شکاف تورم از روند میانگین مطابق سناریو اول در برنامه سوم توسعه

 منبع: محاسبات تحقیق

 

نمودار 6. انحراف شکاف تورم از روند میانگین مطابق سناریو دوم در برنامه سوم توسعه

 

منبع: محاسبات تحقیق

 

جدول 7.­ نتایج بررسی شروط لازم پایداری شکاف تورم مطابق دو نرخ­ بهره در برنامه چهارم توسعه

نرخ بهره	سناریو	متغیر	میزان ضریب	انحراف معیار	tآماره	Prob
کوتاه­مدت	سناریو اول		00/0	06/0	07/0	93/0
			67/4E-06	41/8E-06	55/0	58/0
	سناریو دوم		05/3-	17/4	73/0-	47/0
			13/4E-06	85/8E-06	46/0	64/0

 

ادامه جدول 7.­ نتایج بررسی شروط لازم پایداری شکاف تورم مطابق دو نرخ­ بهره در برنامه چهارم توسعه

نرخ بهره	سناریو	متغیر	میزان ضریب	انحراف معیار	tآماره	Prob
بلندمدت	سناریواول		00/0	11/0	02/0	98/0
			00/4E-06	69/1E-05	23/0	81/0
	سناریو دوم		90/1-	84/4	39/0-	69/0
			34/6E-06	80/1E-05	35/0	72/0

منبع: یافته­های تحقیق

 

جدول 8. نتایج بررسی شرط کافی پایداری شکاف تورم در برنامه چهارم توسعه

سناریو	متغیر	میزان ضریب	انحراف معیار	t آماره	Prob
سناریو اول	C	33/0	45/0	73/0	47/0
		50/0-	23/0	16/2-	04/0
سناریو دوم	C	80/6-	97/1	44/3-	00/0
		28/0	18/0	53/1	14/0

منبع: یافته­های تحقیق

 

نمودار7. انحراف شکاف تورم از روند میانگین مطابق سناریو اول در برنامه چهارم توسعه

 

منبع: محاسبات تحقیق

 

 

 

نمودار8. انحراف شکاف تورم از روند میانگین مطابق سناریو دوم در برنامه چهارم توسعه

 

منبع: محاسبات تحقیق

 

هم­چنین بررسی انحراف شکاف تورم از میانگین خود برای برنامه­های سوم و چهارم که به ترتیب در نمودارهای 5 - 6 و 7- 8 منعکس شده­اند، نیز موید این نتیجه می­باشند.

پایداری تحت­ تاثیر سیاست پولی بانک مرکزی است و با وزن شکاف تولید در قاعده تیلور بانک مرکزی رابطه معکوس و با وزن شکاف تورم رابطه مستقیم دارد (کنراد و آیف، 2012). برای بررسی رابطه­ بین وزن شکاف تورم و تولید در سیاست پولی بانک مرکزی با پارامتر پایداری، این سه پارامتر را برای کل دوره و هریک از برنامه­های توسعه برآورد کرده و با مقایسه هرکدام از برنامه­های توسعه با کل دوره، تغییرات را یافته و به دنبال رابطه­ای معنادار بین این سه پارامتر هستیم. جدول (9) برآورد وزن شکاف تورم، وزن شکاف تولید و پارامتر پایداری را برای هر یک از برنامه­های توسعه و کل دوره، در دو سناریو براساس نرخ بهره­ی کوتاه­مدت و جدول (10) جهت تغییرات این متغیرها را نشان می­دهد و جدول‌های (11) و (12) به ترتیب برآورد این متغیرها و جهت تغییرات آن­ها را براساس نرخ بهره بلندمدت نمایش می­دهند.

 

 

 

 

جدول 9. وزن شکاف تورم و تولید و پارامتر پایداری کل دوره و برنامه­های توسعه بر اساس نرخ­ بهره کوتاه‌مدت

سناریو	متغیر	کل دوره	برنامه اول	برنامه دوم	برنامه سوم	برنامه چهارم
سناریو اول		67/0-	75/0-	76/0-	30/0	50/0-
		00/0-	69/14-	37/1-E-15	55/1E-05	00/0
		11/2E-07	04/1E-05	28/2-E-19	72/2-E-06	67/4E-06
سناریو دوم		20/0	23/0	03/0	12/0	28/0
		23/0	66/0	25/8E-16	00/0-	05/3-
		92/2E-07	88/4E-06	24/1-E-18	07/1-E-016	13/4E-06

منبع: یافته­های تحقیق

 

جدول10. جهت تغییرات وزن شکاف تورم و تولید و پارامتر پایداری براساس نرخ بهره کوتاه­مدت

سناریو	متغیر	برنامه اول	برنامه دوم	برنامه سوم	برنامه چهارم
سناریو اول	[11]	افزایش	افزایش	کاهش	کاهش
		کاهش	افزایش	افزایش	افزایش
		تقریباًثابت	کاهش	کاهش	تقریباًثابت
سناریو دوم		افزایش	کاهش	کاهش	افزایش
		افزایش	کاهش	کاهش	کاهش
		تقریباًثابت	کاهش	کاهش	تقریباًثابت

منبع: یافته­های تحقیق

 

با ثابت فرض کردن یک وزن، ارتباط بین پارامتر پایداری با وزن دیگر بررسی می­شود. مطابق جدول (10)، در سناریو اول با ثابت فرض کردن وزن شکاف تولید، رابطه­ا­ی بین وزن شکاف تورم و پایداری در سه برنامه­ اول، سوم و چهارم معکوس اما در برنامه دوم مستقیم است، و به فرض ثابت بودن وزن شکاف تورم، در برنامه دوم ارتباط معکوس و در برنامه سوم ارتباط مستقیم وجود دارد و در برنامه اول و چهارم رابطه­ای بین وزن شکاف تولید و پایداری وجود ندارد. در سناریو دوم، به فرض ثابت بودن وزن شکاف تولید، رابطه­ بین وزن شکاف تورم و پایداری در سه برنامه­ی اول تا سوم مستقیم و در برنامه­ی چهارم معکوس است و به فرض ثابت بودن وزن شکاف تورم، در برنامه اول و چهارم رابطه­ای بین وزن شکاف تولید و پایداری وجود ندارد و در برنامه­ی دوم و سوم رابطه مستقیم است. بنابراین درحالت نرخ بهره­ی کوتاه­مدت نمی­توان به رابطه­ای بین این سه پارامتر یافت.

 

جدول 11. وزن شکاف تورم و تولید و پارامتر پایداری کل دوره و برنامه­های توسعه براساس نرخ­ بهره بلند­مدت

سناریو	متغیر	کل دوره	برنامه اول	برنامه دوم	برنامه سوم	برنامه چهارم
سناریو اول		67/0-	75/0-	76/0-	30/0	50/0-
		04/0	79/23-	24/6E-10	32/2E-05	00/0
		92/8E-06	81/1E-05	05/1-E-16	09/4-E-06	00/4E-06
سناریو دوم		20/0	23/0	03/0	12/0	28/0
		06/0-	45/1	37/2E-12	00/0-	90/1-
		14/6E-06	25/3E-05	09/2-E-16	60/1-E-016	34/6E-06

منبع: یافته­های تحقیق

 

جدول 12. جهت تغییرات وزن شکاف تورم و تولید و پارامتر پایداری براساس نرخ بهره بلند­مدت

سناریو	متغیر	برنامه اول	برنامه دوم	برنامه سوم	برنامه چهارم
سناریو اول		افزایش	افزایش	کاهش	کاهش
		کاهش	کاهش	کاهش	کاهش
		تقریباًثابت	کاهش	کاهش	تقریباًثابت
سناریو دوم		افزایش	کاهش	کاهش	افزایش
		افزایش	افزایش	افزایش	کاهش
		تقریباًثابت	کاهش	کاهش	تقریباًثابت

منبع: یافته­های تحقیق

مطابق جدول (12) در حالت نرخ بهره بلندمدت نیز مشاهده می­شود، رابطه معناداری استخراج نمی­شود. ملاحظه می­شود تغییرات پایداری شکاف تورم طی دوره­ی 1389-1368 نمی­تواند توسط تغییرات در سیاست­های اتخاذشده­ی بانک مرکزی توضیح داده شود. نبود رابطه­ی معنادار نشان‌دهنده­ عدم دقت سیاست­های پولی اتخاذ شده­ توسط بانک مرکزی است.

 

5. نتیجه­گیری

قاعده تیلور در این مطالعه سیاست وزن­داری است که این وزن­ها به شکاف تولید و تورم نسبت داده می­شوند. با برآورد این وزن­ها در یک سیستم معادلات هم‌زمان با استفاده از داده­های فصلی در دوره 1389-1368 و به تفکیک برنامه­های اول تا چهارم توسعه، رابطه­ی بین تغییرات پایداری شکاف تورم و تغییرات رفتار سیاست پولی در اقتصاد ایران مورد بررسی قرار گرفته است.

از لحاظ نظری، رابطه­ی بین وزن شکاف تولید و پایداری مستقیم و رابطه­ی بین وزن شکاف تورم و پایداری معکوس است. اما نتایج به دست آمده بیانگر این است­ که این انتظار نظری در اقتصاد ایران تامین نمی­شود. ممکن است یکی از علل آن این باشد که شروط لازم قاعده­ی  تیلور در سیاست پولی بانک مرکزی برقرار نیستند.

پایداری ناشی از اتخاذ سیاست پولی صحیح می­باشد و منجر به نوسانات ملایم تورم مورد انتظار از تورم هدف بانک مرکزی و تولید جاری از تولید بالقوه می­گردد. نتایج نشان می­دهد شکاف تورم در اقتصاد ایران در هیچ کدام از برنامه­های توسعه اول تا چهارم پایدار نیست بدین معنا که سیاست­های اتخاذی توسط بانک مرکزی ناموفق بوده­اند.

متاسفانه به دلیل وجود کاستی­های فراوان در سیستم بانک مرکزی از جمله عدم استقلال بانک مرکزی در انتخاب آزادانه ابزار سیاست پولی، همساز کردن سیاست پولی با سیاست­های مالی توسط دولت و استقراض از بانک مرکزی، سیاست­های اتخاذی بانک تحت تاثیر ساختار اقتصادی کشور قرار گرفته است. هم­چنین برنامه­های توسعه در عمل هرگز اجرا نمی­شوند یا به صورت نیم‌بند اجرا شده و یا زمان اجرا و نحوه اجرای مناسبی ندارند. باید تلاش کرد تا برنامه­های توسعه نارسایی­های کمتر و بهره­وری مناسب­تری داشته باشند و با دقت بیشتر به اجرای این برنامه­ها پرداخت.

 

منابع

-       ختایی، محمود و سیفی­پور، رویا (1385). ابزارها و قواعد شناخته ­شده سیاست­های پولی در اقتصاد ایران مطالعه موردی: برنامه سوم توسعه اقتصادی و اجتماعی. مجله­ی تحقیقات اقتصادی، (73): 267-233.

-       خلیلی عراقی، منصور، شکوری، حامد و زنگنه، محمد (1388). تعیین قاعده­ بهینه­ی­ سیاست پولی در اقتصاد ایران با استفاده از تئوری کنترل بهینه. مجله­ی تحقیقات اقتصادی، (44): 94-69.

-       درگاهی، حسن و شربت­اوغلی، رویا (1389). تعیین قاعده­ سیاست پولی در شرایط تورم پایدار اقتصاد ایران با استفاده از روش کنترل بهینه. مجله­ی تحقیقات اقتصادی، (93): 27-1.

-       شریفی رنانی، حسین، هنرور، نغمه، دائی کریم­زاده، سعید و امراللهی پورشیرازی، فرزانه (1388). بررسی اثرات سیاست پولی بر تولید ناخالص داخلی از طریق کانال وام­دهی سیستم بانکی در ایران. فصلنامه­ی مدلسازی اقتصادی، (4): 27-48.

-       طاهری فرد، احسان و موسوی آزاد کسمایی، افسانه (1387). اثربخشی سیاست پولی بر متغیرهای کلان اقتصادی در ایران. مجله­ی تحقیقات اقتصادی، (43): 137-161.

-       قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. قابل دسترس در: http://www.parliran.ir/index.aspx?siteid=1&pageid=222.

-       قانون برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. قابل دسترس در: http://www.parliran.ir/index.aspx?siteid=1&pageid=223.

-       قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. قابل دسترس در: http://www.parliran.ir/index.aspx?siteid=1&pageid=224.

-       قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. قابل دسترس در: http://www.parliran.ir/index.aspx?siteid=1&pageid=2941.

-       مادورا، جف (بی­تا). بازارها و نهادهای مالی. ترجمه ابراهیم عباسی و علی آدوسی (1388). تهران: شرکت بورس اوراق بهادار.

-       وولدریج، جفری. ام. (بی­تا). اقتصاد سنجی مقدماتی، مبانی تحلیل رگرسیون با داده­های سری زمانی (چاپ اول). ترجمه علیرضا عرفانی (1387). جلد دوم، سمنان: انتشارات دانشگاه سمنان.

-       یداله زاده طبری، ناصرعلی و برادران شرکاء، حمیدرضا (1390). اثر هدف­گذاری تورم بر عملکرد اقتصاد کلان. مجله­ی تحقیقات اقتصادی، (95): 272-243.

-        Ball, L. (1999). Policy rules for open economies. In John B. Taylor, Monetary Policy Rules. University of Chicago Press, 127-156, Available from: http://www.nber.org/chapters/c7415.pdf.

-        Cogley, T.,& Primiceri, G. E. & Sargent, T. J.  (2010). Inflation-gap persistence in the U.S. American Economic Journal: Macroeconomics, 2: 43-69.

-        Cogley, T., & Primiceri, G. E., & Sargent, T. J. (2008). Inflation-gap persistence in the U.S. Working Paper, 1379: 1-40.

-        Conrad, C., & Eife, T. A. (2012). Explaining inflation-gap persistence by a time-varying Taylor Rule. Journal of Macroeconomics, 34: 419 - 428.

-        Murray, C. J., & David H. P., & Nikolko-Rzhevskyy, A. (2009). Inflation persistence and the Taylor Principle. University of Houston and University of Memphis, 1- 28,

Available from:  http://mpra.ub.uni-muenchen.de/11353/1/rzhevskyy_mstaylor.pdf.

-        Orphanides, A. (2007). Taylor Rules. Board of Governors of the Federal Reserve System, 1- 13.

Available from: http://www.federalreserve.gov/pubs/feds/2007/200718/200718pap.pdf.

-        Taylor, J. B. (2000). Using monetary policy rules in emerging market economies. Stanford University, 1-19, Available from:  http://www.stanford.edu/~johntayl/Onlinepaperscombinedbyyear/2001/Using_Monetary_Policy_Rules_in_Emerging_Market_Economies.pdf.

 

---

* استادیار اقتصاد دانشگاه سمنان (نویسنده‌ی مسئول)، پست الکترونیکی:                                   [e-mail]

**کارشناس ارشد علوم اقتصادی دانشگاه سمنان، پست الکترونیکی:                        [e-mail]

1 Conrad & Eife

2 Cogley, Primiceri, and Sargent

3 Murray, Papell, and Rzhevskyy

4 Orphanides

5 Taylor

1 Ball

2 Eviews

[8] برای بررسی پایداری شکاف تورم از هر دو نرخ بهره بلندمدت و کوتاه مدت استفاده گردیده است.

 [9]برای سال­های 1373 و 1389 تورم­های هدف سال قبل یعنی4/14% و 9/9% در نظر گرفته شده است.

¹ چنان­چه متغیری در اثر وارد شدن یک شوک از روند میانگین منحرف شود و برای مدت طولانی در آن وضعیت بماند، آن متغیر دارای رفتاری پایدار است (درگاهی و شربت اوغلی، 1389).

[11] تغییرات پارامتر پایداری به صورت قدرمطلق آن بررسی می­شود.

مراجع

منابع

-       ختایی، محمود و سیفی­پور، رویا (1385). ابزارها و قواعد شناخته ­شده سیاست­های پولی در اقتصاد ایران مطالعه موردی: برنامه سوم توسعه اقتصادی و اجتماعی. مجله­ی تحقیقات اقتصادی، (73): 267-233.

-       خلیلی عراقی، منصور، شکوری، حامد و زنگنه، محمد (1388). تعیین قاعده­ بهینه­ی­ سیاست پولی در اقتصاد ایران با استفاده از تئوری کنترل بهینه. مجله­ی تحقیقات اقتصادی، (44): 94-69.

-       درگاهی، حسن و شربت­اوغلی، رویا (1389). تعیین قاعده­ سیاست پولی در شرایط تورم پایدار اقتصاد ایران با استفاده از روش کنترل بهینه. مجله­ی تحقیقات اقتصادی، (93): 27-1.

-       شریفی رنانی، حسین، هنرور، نغمه، دائی کریم­زاده، سعید و امراللهی پورشیرازی، فرزانه (1388). بررسی اثرات سیاست پولی بر تولید ناخالص داخلی از طریق کانال وام­دهی سیستم بانکی در ایران. فصلنامه­ی مدلسازی اقتصادی، (4): 27-48.

-       طاهری فرد، احسان و موسوی آزاد کسمایی، افسانه (1387). اثربخشی سیاست پولی بر متغیرهای کلان اقتصادی در ایران. مجله­ی تحقیقات اقتصادی، (43): 137-161.

-       قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. قابل دسترس در: http://www.parliran.ir/index.aspx?siteid=1&pageid=222.

-       قانون برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. قابل دسترس در: http://www.parliran.ir/index.aspx?siteid=1&pageid=223.

-       قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. قابل دسترس در: http://www.parliran.ir/index.aspx?siteid=1&pageid=224.

-       قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. قابل دسترس در: http://www.parliran.ir/index.aspx?siteid=1&pageid=2941.

-       مادورا، جف (بی­تا). بازارها و نهادهای مالی. ترجمه ابراهیم عباسی و علی آدوسی (1388). تهران: شرکت بورس اوراق بهادار.

-       وولدریج، جفری. ام. (بی­تا). اقتصاد سنجی مقدماتی، مبانی تحلیل رگرسیون با داده­های سری زمانی (چاپ اول). ترجمه علیرضا عرفانی (1387). جلد دوم، سمنان: انتشارات دانشگاه سمنان.

-       یداله زاده طبری، ناصرعلی و برادران شرکاء، حمیدرضا (1390). اثر هدف­گذاری تورم بر عملکرد اقتصاد کلان. مجله­ی تحقیقات اقتصادی، (95): 272-243.

-        Ball, L. (1999). Policy rules for open economies. In John B. Taylor, Monetary Policy Rules. University of Chicago Press, 127-156, Available from: http://www.nber.org/chapters/c7415.pdf.

-        Cogley, T.,& Primiceri, G. E. & Sargent, T. J.  (2010). Inflation-gap persistence in the U.S. American Economic Journal: Macroeconomics, 2: 43-69.

-        Cogley, T., & Primiceri, G. E., & Sargent, T. J. (2008). Inflation-gap persistence in the U.S. Working Paper, 1379: 1-40.

-        Conrad, C., & Eife, T. A. (2012). Explaining inflation-gap persistence by a time-varying Taylor Rule. Journal of Macroeconomics, 34: 419 - 428.

-        Murray, C. J., & David H. P., & Nikolko-Rzhevskyy, A. (2009). Inflation persistence and the Taylor Principle. University of Houston and University of Memphis, 1- 28,

Available from:  http://mpra.ub.uni-muenchen.de/11353/1/rzhevskyy_mstaylor.pdf.

-        Orphanides, A. (2007). Taylor Rules. Board of Governors of the Federal Reserve System, 1- 13.

Available from: http://www.federalreserve.gov/pubs/feds/2007/200718/200718pap.pdf.

-        Taylor, J. B. (2000). Using monetary policy rules in emerging market economies. Stanford University, 1-19, Available from:  http://www.stanford.edu/~johntayl/Onlinepaperscombinedbyyear/2001/Using_Monetary_Policy_Rules_in_Emerging_Market_Economies.pdf.