بررسی رابطه همگرایی نامتقارن نرخ واقعی ارز و تراز تجاری در ایران

مدلسازی اقتصادی

مقاله 4، دوره 3، شماره 8، تیر 1388، صفحه 79-94   

نوع مقاله: پژوهشی

چکیده

دراین مقاله رابطه همگرایی نامتقارن بین تراز تجاری، صادرات و واردات با نرخ ارز، با استفاده از روش اندرز- سیکلاس^[1] مورد بررسی قرار می‌گیرد. بدین منظور از دو الگوی خود بازگشت آستانه ای (TAR ) و خود بازگشت آستانه‌ای آنی (M-TAR) استفاده نموده‌ایم. نتایج حاصل از برآورد دو الگوی مزبور نشان از وجود رابطه همگرایی نا متقارن بین تراز تجاری (غیرنفتی)، صادرات (غیرنفتی) و واردات با نرخ ارز دارد.همچنین به منظور بررسی پویایی کوتاه مدت بین متغیرهای مزبور با نرخ ارز الگوی تصحیح خطای آستانه ای برآورد شده است.نتایج بدست آمده نشان می‌دهد که فرضیه اصلی الگو یعنی وجود رابطه همگرایی نا متقارن بین نرخ واقعی ارز و تراز تجاری مورد تأیید قرار می گیرد.علاوه بر آن بر اساس نتایج حاصل سرعت تعدیل تراز تجاری برای زمانی که بالاتر از مقدار تعادلی خود قرار دارد بیشتر از زمانی است که پایین‌تر از مقدار تعادلی خود قرار می‌گیرد.



[1]. Endres & Siklos (2001)

کلیدواژه‌ها

همگرایی نامتقارن؛ الگوی خود بازگشت آستانه‌ای آنی؛ الگوی تصحیح خطای آستانه‌ای؛ تراز بازرگانی

اصل مقاله

1ـ مقدمه

اقتصاد ایران نیز همانند هر اقتصاد باز دیگری متأثر از عوامل خارجی همچون نرخ ارز، تقاضای جهانی و رابطه مبادله می­باشد. در این میان کشورهای صادرکننده نفت از جمله ایران تکیه بیش از حدی به درآمدهای نفتی داشته و برای فرار از این وضعیت در تلاشند تا هرچه بیشتر به صادرات غیر نفتی و درآمد حاصل از آن تکیه نمایند. تراز تجاری (غیرنفتی) چنین کشورهایی، ازجمله کشور ما، با کسری مواجه بوده و توصیه تمامی صاحبنظران اقتصادی تلاش برای افزایش صادرات (غیرنفتی) می­باشد، از اینرو نرخ ارز می­تواند جایگاه اقتصادی مهمی در ارتباط با تراز تجاری (غیرنفتی)، صادرات (غیرنفتی) و واردات داشته باشد. به طوری که هر افزایش یا کاهش نرخ ارز قدرت رقابت کشور  را در سطح جهانی تحت تأثیر قرار می­دهد.

ارتباط نرخ ارز با سه متغیر صادرات (غیرنفتی) واردات و تراز تجاری موضوع بررسی و تحقیق  بسیاری بوده است. همچنین در این مقاله قصد بررسی رابطه همگرایی نامتقارن نرخ ارز با سه متغیر نامبرده را داریم. مطالعات پیشین ازجمله مطالعاتی که درباره پویایی غیرخطی نرخ ارز در کشورهای (OECD)، توسط سارانتیس (1999)، سارنو (2001) انجام گرفته نشان از وجود رابطه غیرخطی نرخ ارز دارند.

دواسا (2009)^[1] در مقاله ای تحت عنوان رابطه همگرایی نامتقارن بین نرخ ارز و تراز تجاری در کشور مالزی از دو الگوی (TAR) و (M-TAR) و الگوی تصحیح خطای آستانه­ای، همگرایی نامتقارن بین متغیرهای تراز تجاری با نرخ ارز پرداخته است. نتایج حاصل نشان از وجود چنین رابطه­ای بین متغیرهای مزبور با نرخ ارز دارد.

2- مبانی نظری

در تاریخ اندیشه‌های اقتصادی بحث‌ اثربخشی و اهمیت تجارت خارجی برای رسیدن به رشد اقتصادی و همچنین برای دسترسی به رقابت سالم اقتصادی از دوران مرکانتلیسم‌ها و سوداگران اقتصادی آغاز می‌گردد. درواقع تجارت خارجی را می‌توان به عنوان یکی از محرک­های مهم رشد اقتصادی به حساب آورد.از میان عواملی که می‌‌توانند بر تجارت خارجی تأثیر داشته باشند می‌توان از نرخ ارز نام برد. نرخ ارزنقشی دوگانه در اقتصاد یک کشور دارد، افزایش نرخ ارز (کاهش ارزش پولی‌ ملی^[2]) از یک طرف قدرت رقابت کشور را در بازارهای خارجی بهبود می‌بخشد و باعث توسعه صادرات کشور می گردد ودر نتیجه تأثیر مثبت بر تراز بازرگانی خواهد داشت. همین امر می‌تواند در صورتی که امکان توسعه صادرات وجود نداشته باشد سبب افزایش سقف قیمت‌ها درنتیجه تورم در کشور گردد. ارتباط نرخ ارز با تجارت خارجی و به عبارتی تأثیر آن بر دو جزء صادرات و واردات موضوع مطالعات بسیاری بوده است. عدم تعادل در بخش خارجی اقتصاد و رفع آن، بویژه با گسترش روابط اقتصادی بین کشورها از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. تراز پرداخت ها و تراز تجاری هر کشور نشان­دهنده این عدم تعادل ها می­باشد.

به منظور ارائه چارچوبی تئوریک برای معادلات مورد استفاده در این تحقیق
می­توانیم به مطالعات رز و یلن^[3] و رز^[4] رجوع نماییم. براساس این تحقیقات رفتار تراز تجاری به صورت یک تابع فرم حل شده بیان می­گردد، که در آن معادله  تراز تجاری تابعی از نرخ واقعی ارز، درآمد واقعی داخلی و خارجی می­باشد. درواقع این تابع با یک فرم استاندارد برای صادرات و واردات شروع می­شود:

                          (1)

                                                 (2)

 

که در آن X و M به ترتیب صادرات و واردات، E نرخ ارز اسمی، P وP*  سطح قیمت­های داخلی و خارجی و Y و Y* درآمد داخلی و خارجی می­باشد. η و γ به ترتیب کشش نرخ ارز واقعی برای صادرات و واردات، و همچنین ε و π کشش درآمدی صادرات و واردات به حساب می­آیند.با لگاریتم­گیری از دو رابطه فوق می­توان آنها را به صورت زیر نوشت:

                       (3)

                      (4) 

که در آن:

                                      (5)

که در این معادله Ln e_t لگاریتم طبیعی نرخ ارز می­باشد. از طرفی تراز تجاری را در تحقیقات کاربردی به صورت نسبت بین صادرات به واردات در نظر می­گیرند که پس از لگاریتم­گیری رابطه مزبور به صورت زیر نوشته می­شود:

                                    (6)

که در رابطه فوق θ برابر است با:

 

در این تابع ضریب Ln e_t مشخص­کننده تحقق شرط مارشال لرنر می­باشد. از طرفی دو ضریب η و γ منفی و همچنین ε و π مثبت در نظر گرفته شده­اند، به طوری که شرط مارشال لرنر در صورت مثبت بودن ضریب  θ نشانگر این مطلب است که کاهش نرخ ارز سبب بهبود تراز تجاری در طی زمان خواهد شد.

چارچوب تئوری فوق در تحقیقات متعددی  در داخل و خارج کشور جهت بررسی ارتباط نرخ ارز با عناصر تراز تجاری مورد استفاده قرار گرفته است.

3- مطالعات تجربی

دژپسند و همکارانش (1388) در مقاله ای تحت عنوان تأثیر کاهش ارزش پول بر تراز پرداخت های ایران، شرط مارشال لرنر را با استفاده از یک مدل سری زمانی و یک مدل تلفیقی مورد بررسی قرار داده است.نتایج بررسی برقراری این شرط را در کوتاه مدت و بلند مدت تأیید نمی نماید، علاوه بر آن در بر آورد مدل واردات فرض برابر با صفر بودن ضریب نرخ ارز مورد تأیید قرار گرفت و این امر نشان می دهد که عامل اصلی در توجیه واردات در ایران وجود محدودیت های ارزی و قیمت نسبی کالا های وارداتی است.مدل صادرات را نیز با فرض برابر صفر بودن ضریب نرخ ارز مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده است که این فرض نیز در ایران برای بلند مدت و کوتاه مدت تأیید می شود و سر انجام نتایج حاصل با استفاده از داده های سری زمانی تحقق شرط مارشال لرنر را در اقتصاد تأیید نمی نماید.

افشاری (1384) در تحقیقی تحت عنوان تأثیر سیاست­های ارزی بر تراز تجاری ایران طی دوره 1377-1338 به بررسی رابطه بین نرخ ارز و تراز تجاری پرداخته است. در این تحقیق ابتدا ایستایی متغیرها و سپس همگرایی آنها مورد بررسی قرار گرفته و پس از آن الگوی زیر برآورد شده است:

TB=F(GNP,M,e)

درواقع تراز تجاری را تابعی از  تولید ناخالص ملی و حجم پول و نرخ ارز می­داند. و به این نتیجه رسیده است که نرخ ارز تأثیر ناچیزی بر تراز تجاری دارد.

اسکویی (1377) در مقاله ای تحت عنوان اثرات کلان اقتصادی کاهش ارزش خارجی ریال در ایران به بررسی رابطه کوتاه مدت نرخ موثر ارز برای چندین کشور درحال توسعه و توسعه یافته پرداخته است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می­دهد که در اکثر کشورهای مورد مطالعه رابطه بلند مدت بین کاهش ارزش پول و تراز تجاری وجود ندارد. 

دراما و امزت (2010 ) در مقاله خود تحت عنوان اثرات نرخ واقعی ارز بر تراز تجاری کشورساحل عاج پرداخته است. در مقاله نامبرده از روش­های همگرایی و همچنین الگوی تصحیح خطا استفاده نموده و به این نتیجه رسیده است که بین نرخ ارز واقعی و تراز تجاری رابطه تعادلی و بلند مدت برقرار می­باشد و علاوه بر آن نرخ ارز دارای تأثیر مثبت و معنی­داری بر تراز تجاری کشور در کوتاه مدت و بلندمدت دارد.

گومز و فاگرلاس(2006) در تحقیقی تحت عنوان سیاست ارزی و تراز تجاری با استفاده از تکنیک های همگرایی رابطه بین نرخ ارز و تراز تجاری را مورد بررسی قرار داده است.در این تحقیق اثرات کوتاه مدت و بلند مدت نرخ ارز بر روی تراز تجاری برای دوره زمانی 1992-1962 را مورد بررسی قرار داده اند با استفاده از آزمون همگرایی یو هانسون و همچنین محاسبه تابع واکنش آنی نشان داده اند که شرط مارشال لرنر در دوره مورد نظر که در آن سیاست نرخ ارز ثابت به کار گرفته شده تحقق یافته؛ اما برای دوره زمانی که در آن سیاست نرخ ارز انعطاف پذیر اجرا گردیده تحقق نیافته است.نتیجه دیگری که از این تحقیق حاصل شده اینست که در کوتاه مدت تراز تجاری در آرژانتین از الگوی رفتاری  منحنی جی تبعیت ننموده است.

تیهومیر و شوتکا (2004). در مقاله­ای تحت عنوان تغییرات نرخ ارز و تأثیر آن بر تراز تجاری در کرواسی ارتباط بین دو متغیر مورد نظر را با استفاده از روش (ARDL)^[5] مورد بررسی قرار گرفته است و به کمک این روش وجود و یا عدم وجود رابطه تعادلی بلندمدت بین نرخ ارز با تراز تجاری را مورد بررسی قرار داده است و سر انجام به این نتیجه رسیده که بین تراز تجاری با نرخ ارز رابطه تعادلی و بلند مدت وجود دارد.

بنابر این مطالعه حاضر از جهت متدولوژی به کار گرفته شده با مطالعات مذکور متفاوت می باشد، زیرا در این مقاله همگرایی نا متقارن با استفاده از الگو های
سری­های زمانی نظیر(TAR) و (M-TAR) مورد بررسی قرار گرفته اند.

4- روش تحقیق

در این مقاله به منظور بررسی رابطه تعادلی و بلند مدت بین نرخ ارز با تراز تجاری، صادرات و واردات از دو روش انگل و گرنجر و اندرز و سیکلاس استفاده خواهد شد. از روش انگل گرنجر در طی دو مرحله همگرایی بین متغیرها مورد بررسی قرار می­گیرد. بدین منظور ابتدا ایستایی متغیرها آزمون می شود و پس از اطمینان از ایستا بودن متغیرها در تفاضل مرتبه اول الگوی رگرسیون به عنوان رابطه بلند مدت بین نرخ ارز با سه متغیر تراز تجاری، صادرات و واردات انجام می­گیرد. می­توان فرض نمود که دو متغیر مورد نظر  و می­باشند. بنابراین پس از بررسی ایستایی بین متغیرهای مزبور رابطه تعادلی بلند مدت آنها با برآورد الگوی زیر و جملات پسماند حاصل از آن مورد بررسی قرار می­گیرد:

                             (7)

سپس جملات پسماند حاصل از این رابطه از جهت ایستایی مورد بررسی قرار
می­گیرد بدین منظور از آزمون دیکی فولر یا دیکی فولر تعمیم یافته استفاده می­شود، که آزمون دیکی فولر را می­توان به صورت زیر نوشت:                                

                                          (8)                            

در صورتی که آماره τ محاسبه شده برای ضریب ρ کوچکتر از مقادیر بحرانی جدول برای حالت سطح باشد می­توان نتیجه گرفت که جملات پسماند حاصل در سطح ایستا بوده و درنتیجه دو متغیر Y و X دارای رابطه تعادلی بلندمدت و یا همگرایی با یکدیگر می­باشند؛ اما نکته­ای که در مورد این روش لازم به یادآوری است این است که اگر بین دو متغیر مورد نظر رابطه همگرایی نامتقارن برقرار باشد، استفاده از این روش قادر به شناسایی آن نمی­باشد. لذا برای بررسی همگرایی نامتقارن از روشی که توسط اندرز و سیکلاس پیشنهاد شده استفاده می­گردد. در این روش ابتدا رابطه بلندمدت بین تراز تجاری، صادرات و واردات با نرخ ارز برآورد می­گردد و سپس از جملات پسماند حاصل برای محاسبه تابع شاخص^[6] در دو الگوی خود بازگشت آستانه­ای (TAR) و خود بازگشت آستانه­ای (M-TAR) استفاده می­گردد^[7]. در الگوی (TAR ) تابع شاخص مورد نظر یعنی I_t به قرار زیر تعیین می­شود:

       

                                                        (9)

 

سپس در مرحله بعد با استفاده از نتیجه حاصل الگوی خود بازگشت آستانه­ای به جهت بررسی همگرایی نامتقارن مورد استفاده قرار می­گیرد، این الگو به قرار زیر
می­باشد:

(10)     

 

همچنین روش دیگری که توسط آنها پیشنهاد شده است، با استفاده از تفاضل مقادیر قبلی جملات پسماند تابع شاخص به قرار زیر محاسبه می­گردد:

(11)                             

سپس با استفاده از این تابع شاخص الگوی خود بازگشت آستانه­ای آنی برآورد می­شود:

 (12)    

 

لازم به یادآوری است که مقدار آستانه در هر دو تابع شاخص برابر صفر می­باشد.

5- تجزیه و تحلیل نتایج

5-1- ایستایی متغیرها و جملات پسماند

در این مقاله همگرایی نامتقارن بین نرخ ارز و سه متغیر تراز تجاری، ابتدا ایستایی متغیرها با استفاده از دو روش دیکی فولر تعمیم یافته (ADF)^[8] و روش کویات کفسکی – فیلیپس- اشمیت- شین (KPSS)^[9] مورد بررسی قرار گرفته است نتایج حاصل در جدول 1 و 2 ارایه شده است.

 

جدول 1: بررسی ایستایی متغیرهای با استفاده از آزمون دیکی فولر تعمیم یافته

 

آزمون ایستایی دیکی فولر تعمیم یافته								نام متغیرها
t آماره	t آماره
10%	5%	1%	اولین اختلاف	10%	5%	1%	سطح
-3.21	-3.56	-4.28	-5.98	-3.21	-3.56	-4.28	-2.98	X
-3.22	-358	-4.32	-10.32	-3.22	-3.58	-4.33	0.23	M
-3.21	-3.55	-4.27	-5.34	-3.21	-3.55	-4.27	-2.61	TB
-3.2	-3.55	-4.26	-3.48	-3.2	-3.54	-4.25	-1.76	RERE

مأخذ: یافته­های مقاله

جدول2: بررسی ایستایی متغیرها با استفاده از آزمون KPSS))

 

)آزمون ایستایی KPSS(				نام متغیرها
LM آماره
10%	5%	1%	اولین اختلاف
0.12	0.14	0.21	0.11	X
0.12	0.14	0.21	0.09	M
0.12	0.14	0.21	0.12	TB
0.12	0.14	0.21	0.06	RERE

مأخذ: یافته­های مقاله

 

براساس نتایج دو جدول فوق تمامی متغیرها در اولین اختلاف ایستا می­باشند زیرا آماره t محاسبه شده برای آزمون ADF برای تمام متغیرها در اولین اختلاف از مقادیر بحرانی جدول کوچکتر بوده و در آزمون KPSS، نیز آماره LM محاسبه شده برای اولین اختلاف متغیرها از مقادیر بحرانی جدول کوچکتر می­باشد.

سپس در مرحله بعد به منظور برآورد روابط بلندمدت بین نرخ ارز با سه متغیر مورد نظر سه الگوی زیر برآورد گردیده است:

 

 

   (13)                         

 

 

که درآن TB (تراز تجاری)، X (صادرات)، M (واردات) و RERE (نرخ واقعی ارز می­باشد). تمام متغیرهای بکار گرفته شده به قیمت ثابت سال (100=1376) می­باشند.

حال با استفاده از جملات پسماند حاصل نسبت به بررسی همگرایی متغیرهای مورد نظر پرداخته­ایم، که نتایج حاصل در جدول 3 آمده است:

 

جدول3: بررسی ایستایی جملات پسماند (آزمون دیکی فولر تعمیم یافته)

 

آماره t در سطح	جملات پسماند
10%	5%	1%
-1.610579	-1.951687	-2.63921	-2.049538	صادرات
-1.608495	-1.956406	-2.669359	-2.584827	واردات
-1.610747	-1.951332	-2.636901	-3.194348	تراز تجاری

مأخذ: یافته­های مقاله

براساس نتایج جدول فوق جملات پسماند مورد نظر برای دو سطح اطمینان 90% و 95% به جزء تراز تجاری ایستا می­باشند، بنابراین می­توان نتیجه گرفت که رابطه همگرایی بین سه متغیر مورد نظر برقرار می­باشد.

اما از آنجا که روش انگل گرنجر ^[10](EG) در شرایط رابطه نامتقارن با خطای تصریح مواجه می­باشد، لذا به منظور بررسی چنین رابطه­ای و با تبعیت از اندرز و سیکلاس از دو الگوی خود بازگشت آستانه­ای و خود بازگشت آستانه­ای آنی برای بررسی همگرایی نامتقارن استفاده نموده­ایم.

5-2- همگرایی نامتقارن

همان­طور که پیشتر گفتیم اگر فرآیند تعدیل بلندمدت بین دو متغیر به صورت نامتقارن باشد در این صورت آزمون انگل گرنجر می_­تواند دارای خطای تبیین بوده و نتیجه حاصل از آن نتواند نشان­دهنده ماهیت رابطه دو متغیر باشد. از اینرو برای بررسی رابطه نامتقارن بین تراز تجاری (غیرنفتی)، صادرات (غیرنفتی) و واردات با نرخ ارز از روش دیگری که توسط اندرز و سیکلاس برای آزمون رابطه همگرایی نامتقارن پیشنهاد گردیده استفاده شده است، نتایج حاصل از استفاده از این روش که در آن دو الگوی خود بازگشت­برداری آستانه­ای (TAR) و الگوی خود بازگشت­برداری آستانه­ای آنی (M-TAR) مورد استفاده قرار گرفته است در دو جدول زیر ارائه شده است، در این روش با استفاده از آزمون والد دو فرضیه صفر یعنی (H₀ = p1= p2) و همچنین (H₀ = p1= p2=0) مورد آزمون قرار گرفته­اند. براساس نتایج حاصل از این آزمون از آن­جایی­که سطوح احتمال حاصل و F محاسبه شده بیانگر رد دو فرضیه  می­باشند، درنتیجه براساس جدول 4 بین صادرات و واردات با نرخ ارز رابطه همگرایی نامتقارن وجود دارد. 

جدول 4: همگرایی نامتقارن (با استفاده از الگوی TAR )

 

TAR			TAR
H0:p1=p2
prob	F	وقفه بهینه	Prob	F	الگو
0.0181	6.3260	2	0.0071	5.98	صادرات
0.0446	4.4360	2	0.015	4.928	واردات
.0.7996	0.0656	1	0.0489	3.354	تراز تجاری

مأخذ: یافته های تحقیق

 

حال باتوجه به نتایج جدول 5 و الگوی (M-TAR) و براساس مقادیر احتمال حاصل (Prob=.0075) و F محاسبه شده (F=5.81) آزمون والد رابطه همگرایی نامتقارن بین تراز تجاری با نرخ ارز نیز وجود دارد.

 

جدول 5: همگرایی نامتقارن با استفاده از الگوی (M-TAR)

 

M-TAR			M-TAR
H0:p1=p2=0
Prob	F	وقفه بهینه	Prob	F	الگو
0.0381	4.7533	2	0.014	5.0607	صادرات
0.9140	0.0116	2	0.116	2.334	واردات
0.0529	4.074	1	0.008	5.817	تراز تجاری

مأخذ: یافته­های تحقیق

5-3- رابطه نامتقارن کوتاه مدت

با توجه به نتایج جداول 4 و 5 و تأیید وجود همگرایی نامتقارن بین نرخ ارز با سه متغیر مورد نظر در تحقیق می­توانیم سه الگوی تصحیح خطای آستانه­ای را برای سه متغیر تراز تجاری، صادرات و واردات برآورد نماییم. با برآورد این الگوها قادر خواهیم بود تا پویایی کوتاه مدت سه متغیر مزبور را، به عبارتی سرعت تعدیل سه متغیر مزبور را در بازگشت به مقدار تعادلی خود مورد بررسی قرار دهیم. نتایج حاصل از برآورد سه الگوی مورد نظر به قرار زیر می­باشد:

      جدول 6: برآورد الگوی تصحیح                جدول 7: برآورد الگوی تصحیح خطای

          خطای آستانه­ای واردات                                آستانه­ای تراز تجاری  

متغیروابسته M-TAR	متغیر مستقل
0/013	مقدار ثابت
-0/997***	Mt εt-1
-0/992***	(1 – Mt)  εt-1
0/526	∆T Bt-1
0/372	∆T Bt-2
0/466	∆T Bt-3
0/285	∆T Bt-4
0/262	∆T Bt-5
0/286	∆T Bt-6
0/462	∆T Bt-7
0/297	∆T Bt-8
5/38E-07	∆REREt-1
-1/63E-05	∆REREt-2
2/28E-07	∆REREt-3
9/66E-06	∆REREt-4
-2/19E-06	∆REREt-5
-1/91E-05	∆REREt-6
2/48E-06	∆REREt-7
-2/60E-05	∆REREt-8
0.947
6.035	F-Statistic:
0.017	Prob ( F):

 

متغیر مستقل TAR	متغیر وابسته
-62751/59	مقدار ثابت
-0/650***	It εt-1
-0/262***	(1 – It)  εt-1
-0/623257	∆Mt-1
-0/329421	∆Mt-2
-0/165967	∆Mt-3
-0/194613	∆Mt-4
-0/478508	∆Mt-5
37/20934	∆REREt-1
17/30812	∆REREt-2
18/507702	∆REREt-3
5/80E+00	∆REREt-4
3/63E+00	∆REREt-5
0.907
12.247	F-Statistic:
0.000012	Prob ( F):

                                                                           مأخذ: یافته­های تحقیق                                                                  مأخذ: یافته­های تحقیق

***-بیانگر اعتبار آماری ضریب برای سطح 1%

 

 

جدول 8: برآورد الگوی تصحیح خطای آستانه­ای صادرات

 

 

متغیر مستقل TAR	متغیر وابسته
-1886/767	مقدار ثابت
-0/282*	It εt-1
-0/034061	(1 – It)  εt-1
0/078498	∆Xt-1
0/119966	∆Xt-2
-0/273053	∆Xt-3
-0/094762	∆Xt-4
-0/299948	∆Xt-5
-0/1158	∆Xt-6
0/004681	∆Xt-7
-0/0528	∆Xt-8
-0/373929	∆REREt-1
-9/81E-01	∆REREt-2
2/31E-01	∆REREt-3
3/57E-01	∆REREt-4
-1/07E+00	∆REREt-5
-6/30E-03	∆REREt-6
0/6378	∆REREt-7
-0/5060	∆REREt-8
0.957
7.456	F-Statistic:
0.0099	Prob ( F):

مأخذ: یافته­های تحقیق

*-بیانگر اعتبار آماری ضریب برای سطح 10%

طبق جدول 6 و با توجه به نتایج حاصل از الگوی تصحیح خطای تراز تجاری سرعت تعدیل تراز تجاری، به هنگامی که مقدار آن بالاتر از مقدار تعادلی قرار دارد بیشتر از زمانی است که مقدار آن پایین­تر از مقدار تعادلی است، به عبارت دیگر
می­توان گفت که کسری تراز بازرگانی در مقایسه با مازاد آن مدت زمان بیشتری لازم دارد تا به مقدار تعادلی بلند مدت آن برسد.علاوه بر این، الگو ازجهت  مشکل خود هم بستگی با استفاده از آزمون بریوش –گادفری مورد بررسی قرار گرفته که مقدار (4.16F=)،(0.105=prob) می باشد.علاوه بر آن این الگو ازجهت نا همسانی واریانس با استفاده از آزمون آرچ مورد بررسی قرار گرفته که در آن (2.3F=) و سطح احتمال حاصل (111/0 prob=) می باشد.هر دو نتیجه حاصل بیانگر قبول فرضیه و در نتیجه نبود دو مشکل خود همبستگی و نا همسانی واریانس در این الگو می باشد.

براساس جدول 7، که در آن نتایج الگوی تصحیح خطای آستانه­ای واردات ارائه شده است، سرعت تعدیل واردات به هنگام افزایش آن  (65/0-) خیلی بیشتر از سرعت تعدیل آن (26/0-) به هنگام کاهش آن می­باشد..این الگو نیز از جهت دو مشکل خود همبستگی و نا همسانی واریانس آزمون گردیده که درآن به ترتیب مقادیر(64/2= F ) با سطح احتمال (108/0prob=.) و (29/0.=F) و سطح احتمال (59/0.prob=) با استفاده از دو آزمون بریوش-گادفری و آرچ می باشد.

همچنین براساس نتایج جدول 7-3، سرعت تعدیل صادرات آن به هنگام افزایش آن (28/0-) می­باشد، اما نتیجه حاصل نشان نمی­دهد که سرعت تعدیل آن به هنگام کاهش صادرات چه مقدار می­باشد، زیرا ضریب حاصل (034/0-) از اعتبار آماری برخوردار نیست.این الگو نیز با استفاده از دو آزمون بریوش-گادفری و آرچ جهت آزمون خود همبستگی مورد بررسی قرار گرفته اند که نتایج حاصل نشانگر قبول فرضیه صفر برای دو مشکل مورد نظر می باشند.دو آماره محاسبه شده، (35/2= F ) با (21/0.prob=) و (62/1= F )با (22/0.prob=) می باشد.

5- نتیجه­گیری

ارتباط بین نرخ ارز با تراز تجاری و همچنین با صادرات و واردات موضوع بررسی تحقیقات بسیاری بوده است، در این میان بررسی رابطه بلندمدت تعادلی بین نرخ ارز با سه متغیر مورد نظر با استفاده از روش انگل گرنجر مورد بررسی قرار گرفته است، اما از آنجایی­که امکان ارتباط رابطه غیرخطی بین نرخ ارز با سه متغیر مزبور وجود دارد، لذا به منظور بررسی رابطه همگرایی نامتقارن (رابطه غیرخطی) از روش­های دیگری که در اقتصاد سنجی سری­های زمانی غیرخطی مانند روش اندرز- سیکلاس استفاده شده است. در این تحقیق نیز از دو روش مزبور به منظور بررسی همگرایی بین نرخ ارز با سه متغیر تراز تجاری، واردات و صادرات استفاده شده است، نتایج حاصل بیانگر وجود همگرایی نامتقارن بین نرخ ارز با سه متغیر مورد نظر می­باشد،.بنابراین سه فرضیه تحقیق مبنی بر وجود رابطه همگرایی نا متقارن بین نرخ واقعی ارز با سه متغیر تراز تجاری(غیر نفتی)،صادرات(غیر نفتی) و همچنین واردات مورد تأیید قرار می گیرد.

 علاوه بر آن می­توان نتیجه­گیری نمود که سرعت تعدیل تراز تجاری جهت بازگشت به مقدار تعادلی خود به هنگام افزایش تراز تجاری (کاهش نرخ ارز) بیشتر از زمانی است که کاهش تراز تجاری اتفاق می­افتد. بنابراین در صورتی­که تراز تجاری با کسری روبرو باشد، مدت زمان لازم برای بازگشت به مقدار تعادلی در مقایسه با مازاد تراز تجاری بیشتر می­باشد. علاوه بر آن در مورد واردات نیز می­توان چنین نتیجه­گیری نمود که در صورت بروز عدم تعادل در آن سرعت تعدیل به هنگام افزایش آن در مقایسه با کاهش آن بیشتر می­باشد.

---

1. Jarita Duasa (2009)

[2]. Devaluation

2. Rose & Yellen (1989).

3. Rose (1990)

[5]. Auto regressive Distributed Lagged Model

1. Indicator-Function

[7]. Shu-Chen Chang.(2008).

[8]. Augmented Dickey-Fuller Test

[9]. Kwiatkowski-Philips-Schmidt-Shin

[10]. Engle- Grenger

مراجع

منابع

- افشاری، فاطمه (1384): "تأثیر سیاست­های ارزی بر تراز تجاری در ایران"، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد دانشگاه الزهراء.

- اسکویی بهمنی (1377 ): "اثرات کلان اقتصادی کاهش ارزش خارجی ریال در ایران"، مجله اقتصاد بین­الملل، شماره 12،3، ص 96-89.

- اچ.آر. صدیقی و کی.الاولر (1386): "اقتصاد سنجی با رهیافت کاربردی"، ترجمه شمس­الله شیرین بخش، انتشارات آوای نور.

- پدرام، مهدی (1384): "مالیه بین­الملل"، انتشارات، تهران، دانشگاه الزهراء(س)، چاپ نوبت اول.

- دژپسند، فرهاد؛ گودرزی، ح. پاییز(1388): "بررسی تأثیر کاهش ارزش پول بر تراز پرداخت های ایران(تحقق شرط مارشال لرنر)"،پژوهشنامه اقتصادی؛سال نهم. شماره سوم؛

 

     -Boyd, D. & Maria. G.,"Real Exchange Rate Effect on the Balance of Trade: Co-integration and the Marshall-Lerner Condition, Manchester School,67,3,287-318.

     -Bedi. D. & Amed. AM. (2010)."The effects of real exchange rate on trade balance in Coted Ivoire", Shanghai  school,50,220-300

     -Duasa. J., (2010), "Asymmetric co-integration relationship between real exchange rate and trade variable: the case of Malaysia", Economics Letter 89,233-239.

     -Endres, W. & Siklos, P.L. (2001).Co-integration and threshold adjustment.journal of business and Economic Statistics 19,166-176

     -Engle, R.F.and C.W.J. Granger(1987),"Co-integration and error correction: representation, estimation and testing",econometric,55,1251-1267.

     -Gomez. M. & Fugarolas. D,(2006) "Exchange rate policy and trade balance", Applied Economic Letters,12,520-540.

     -Rose, A.K. (1990). Exchange rates and the trade balance: some evidence from developing countries. Economic Letters, 34:271-275.

     -Rose, A.K. & Yellen, J.L. (1989). In there a J-Curve? Journal of monetary Economics, 24:53-68.

Stucka.T.(2003). "The impact of exchange rate changes on the trade balance in Croatia", Economics Letter 60, 110-207.

     -Shu-Chen Chang.(2008)."Asymmetric Co-integration relationship among Asian exchange rates",Econ Change Restruct,41:125-141.