تبیین رابطه متقابل الگوهای رفتاری و مورفولوژی خیابان‌های شهری نمونه موردی: خیابان‌های مرکزی بافت تاریخی شهر همدان

جغرافیا و مطالعات محیطی

مقاله 5، دوره 3، شماره 12، بهمن 1393، صفحه 59-74   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حسن سجاد زاده¹؛ مریم فرخی^{* 2}

¹دانشگاه بوعلی سینا، همدان

²دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد

چکیده

یکی از مهم‌ترین و ضروری‌ترین ابعادی که در طراحی محیط باید به آن توجه شود؛ فرایند احساس، ادراک و شناخت محیطی است که تجربه مکان و در نتیجه بازنمایش آن به صورت رفتار در فضاهای شهری را برای انسان هموار می‌سازد. لذا برای ساختن محیط‌های سازگار و متناسب با نیازهای ادراکی-رفتاری شهروندان باید شناخت صحیح و دقیق از رابطه بین انسان و محیط بدست آورد .
در این میان خیابان‌های تجاری به عنوان فضاهای شهری به یاد ماندنی، قابل دسترسی و معنی‌دار نقش مهمی در شکل‌گیری الگوهای رفتاری به عهده دارند. با مروری بر ویژگی‌های کیفی و نقش‌های خیابان شهری از گذشته تا به حال، می‌توان به وضوح، کاهش کیفیت‌های محیطی و در نتیجه کاهش کیفیت حضورپذیری را که عامل مهمی در زمینه تعامل انسان و محیط، به شمار می‌آید را مشاهده نمود. در چنین موقعیتی، ارزیابی و سنجش نمونه‌هایی از خیابان‌های شهری و بررسی اینکه این فضاها در حال حاضر چرا و چگونه مورد استفاده قرار می‌گیرند از اهمیت بسزایی برخوردار است. پژوهش پیش رو با مطالعه ویژگی‌های فیزیکی خیابان‌های شهری و فعالیت‌های انسانی (فعالیت‌های منفعل – فعال) از طریق پرسشنامه، و با بررسی رابطه متقابل انسان و فضا در فضاهای شهری مورد مطالعه (خیابان‌های مرکزی شهر همدان) با استفاده از تکنیک Space Syntax و مدل تصمیم‌گیری چند شاخصه TOPSIS، به تبیین این نکته می‌پردازد که، الگوهای رفتاری کاربران به صورت مشخص، از ویژگی‌های مورفولوژیک خیابان‌های مورد مطالعه تبعیت می‌نماید. به گونه‌ای که خیابان‌های مورد مطالعه، با وجود ویژگی‌های مشترکی از جمله زمان و سبک ساخت، طول و عرض محور، موقعیت قرارگیری، به فراخور ویژگی‌های متفاوت مورفولوژیکی از جمله همپیوندی و اتصال فضایی، تنوع و تراکم فعالیتی و نیز ویژگی‌های کیفی مکان شهری، بستر شکل‌گیری و زمینه‌ساز الگوهای رفتاری متفاوتی هستند.

کلیدواژه‌ها

مورفولوژی شهری؛ الگوهای رفتاری؛ تکنیک چیدمان فضا؛ مدل topsis؛ شهر همدان