بررسی ساپونین‌های استروئیدی در ریزوم گیاهRuscus aculeatus L. در شمال ایران (شهرستان سوادکوه)

اکوفیتوشیمی گیاهان دارویی

مقاله 4، دوره 3، شماره 2، شهریور 1394، صفحه 28-38   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ژیلا اصغری^* ؛ محمد محمدی عالمی؛ محسن مظاهری تهرانی

گروه شیمی، دانشکده علوم، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

چکیده

جنسRuscus L. متعلق به تیره مارچوبه دارای شش گونه است که در سراسر دنیا پراکنده‌اند و دارای مشتقات استروئیدی، ساپونینی و گلیکوزیدی می‌باشد. گونه‌ Ruscus aculeatus L. تنها گونه‌ این جنس می‌باشد که در ایران رشد می‌کند و به وفور در جنگل‌های شمالی و دره‌های مرطوب یافت می‌شود. در طب سنتی از عصاره این گیاه به‌عنوان مقوی عروق سیاهرگی و درمان بواسیر استفاده می‌شود. لذا در این تحقیق ریزوم گیاه کوله‌خاص در اوایل تیرماه 1390 از شهرستان سوادکوه در استان مازندران جمع‌آوری و پس از خشک کردن، آسیاب و با استفاده از حلال هگزان چربی‌زدایی شد. عصاره‌گیری با روش سوکسله و با حلال متانول انجام شد. عصاره پس از تغلیظ توسط روتاری با حلال  بوتانول نرمال و آب دوفازی شد. رسوب ناشی از اضافه کردن دی اتیل‌اتر به فاز آلی با روش‌های کروماتوگرافی مایع تحت خلاء (VLC) و کروماتوگرافی ستونی شستشو گردید، تا ترکیب موجود در عصاره خالص‌سازی گردد. در ادامه با استفاده از روش‌های طیف ‌بینی رزونانس مغناطیسی هسته (¹H-NMR)، فروسرخ (IR) و طیف‌سنجی ‌جرمی ساختمان شیمیایی ترکیب استخراج شده یعنی ترکیب Stigmast-5,22-dien-3-O-α-D-glucopyranoside شناسایی گردید.
 

کلیدواژه‌ها

استیگمات-5؛ 22- دی‌ان-3-O-D-α- گلیکوپیرانوزید؛ کروماتوگرافی ‌مایع‌ تحت ‌خلاء؛ کوله خاص (R.aculeatus L.)

مراجع

منابع

1. قاسمی. ع. 1388. گیاهان دارویی و معطر (شناخت و بررسی اثرات آن‌ها). انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، سامان دانش، صفحه 392.
2. قهرمان. ا. 1386. فلوررنگی ایران، انتشارات: موسسه تحقیقات جنگل­ها و مراتع – بخش گیاهشناسی، شماره اتشار: 1227، کد: 001/003/148.
3. ویک، ب.، وینک، م. 1389. مهم‌ترین گیاهان دارویی جهان. صفایی خرم، مهدی، مجتمع آموزش کشاورزی سبز ایران، صفحات 38، 65، 343-342.
   1. Alam, M.S., Chopra, N., Ali, M. and Niwa, M., 1996. Olean and stigmasterol derivatives from Ambromaaugusta, Phytochemistry, 41: 1197-1200.
   2. Beveridge, T.H.J., Li, T.S.C. and Drover, J.C.G., 2002. Phytosterol content in american ginseng seed oil, Journal of Agricultural and Food Chemistry, 50: 744-750.
   3. De Combarieu, E., Falzoni, M., Fuzzati, N. and Gattesco, F., 2002. Identification of Ruscus steroidal saponins by HPLC-MS analysis. Fitoterapia, 73: 583-596.
   4. De Marino, S., Festa, C., Zollo, F., Iorizzi, M., 2012. Novel steroidal components from the underground parts of Ruscus aculeatus L. Molecules, 17: 14002-14014.
   5. Ge, Y., Ni, Y., Yan, H., Chen, Y. and Cai, T., 2002. Optimization of the supercritical fluid extraction of natural vitamin E from wheat germ using response surface methodology. Journal of Food Science, 67: 239-243.
   6. Hicks, K.B., and Moreau, R.A. 2001. Phytosterols and phytostanols: functional food cholesterol busters. Food Technology, 55: 63-67.

10. Hostettmann, K., and Marston, A. 1995. Saponins; Cambridge University Press: Londen, UK, 302-303.

11. Huang, L., Zhong, T., Chen, T., Ye, Z. and Chen G. 2007. Identification of beta-sitosterol, stigmasterol and ergosterin in A. roxburghii using supercritical fluid extraction followed by liquid chromatography/atmospheric pressure chemical ionization ion trap mass spectrometry. Rapid Communication in Mass Spectrometry, 21(18): 3024-3032.

12. Iskenderov, G.B., 1967. A steroid sapogenin from Ruscus Hyrcanus. Khimiyaprirodnykh, 3: 216-217.

13. Kagliwal, L.D., Patil, S.C., Pol, A.S., Singhal, R.S. and Patravale, V.B., 2011. Separation of bioactives from sea buckthorm seeds by supercritical carbon dioxide extraction methodology through solubility parameter approach, Separation and purification Technology, 80: 533-540.

14. Kite, G.C., Porter, E.A. and Simmonds, M.S.J., 2007. Chromatographic behavior of steroidal saponins studied by HPLC-MS. Journal of chromatography A., 1148: 177-183.

15. Koay, Y.C., Wong, K.C., Osman, H., Eldeen, I. and Zaini Asmawi, M., 2013. Chemical constituents and biological activities of Strobilanthes crispus L., Records of Natural Products, 7(1): 59-64.

16. Lopez, M., Arce, L., Garrido, J., Rios, A. and Valcarcel, M., 2004. Selective extraction of astaxanthin from crustaceans by use of supercritical carbon dioxide, Talanta, 64: 726-731.

17. Mimaki, Y., Aoki, T., Jitsuno, M., Kilic, C.S. and Coskun, M., 2008. Steroidal glycosides from the rhizomes of Ruscus hypophyllum. Phytochemistry, 69: 729-737.

18. Mimaki, Y., Kuroda, M., Kameyama, A., Yokosuka, A. and Sashida, Y., 1998. Steroidal saponins from the underground parts of Ruscus aculeatus and their cytostatic activity on HL-60 cells. Phytochemistry, 48: 485-493.

19. Mimaki, Y., Kuroda, M., Yokosuka, A. and Sashida, Y., 1999. A spirostanolsaponin from the underground parts of Ruscus aculeatus. Phytochemistry, 51: 689-692.

20. Oulad-Ali, A., Guillaume, D., Belle, R., David, B. and Anton, R., 1996. Sulphated steroidal derivatives from Ruscus aculeatus. Phytochemistry, 42: 895-897.

21. Uddin, M.S., Sarker, M.Z., Ferdosh, S., Akanda, M.J., Easmin, M.S., Bt Shamsudin, S.H., Bin Yunus, K., 2015. Phytosterols and their extraction from various plant matrices using supercritical carbon dioxide: a review, Journal of the Science of Food and Agriculture, 95(7):1385-1394.

22. Uddin, M.S., Ahn, H.M., Kishimura H. and Chun, B.S., 2009. Comparative study of digestive enzymes of squid (Todarodes pacificus) viscera after supercritical carbon dioxide and organic solvent extraction. Biotechnology and Bioprocess Engineering, 14: 338-344.