الگوی شکل گیری روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران از دوره بازرگان تا دوره خاتمی (1384-1357)

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مقاله 3، دوره 7، شماره 24، آذر 1394، صفحه 59-88   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

محمد یوسفی جویباری¹؛ سید محمد طباطبایی²

¹دکتری روابط بین الملل و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

²استادیار و عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

پس از وقوع انقلاب اسلامی، روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران متأثر از متغیرهای گوناگونی بوده که به نوبه خود نوع و مرزهای روابط خارجی در دوره‌های مختلف را تعیین و مشخص کرده است. در واقع، اهداف و نقش‌های ملی متفاوت در دوره‌های مختلف، به سمت‌گیری‌های متفاوت و در نهایت، روابط خارجی متفاوت در دوره‌های اول تا چهارم منجر شده است. این سؤال اساسی مطرح می‌شود که چه متغیرهایی در تعریف نقش‌ها و اهداف ملی بیشترین تأثیرگذاری را در دوره‌های اول تا چهارم داشته که درنهایت، به شکل‌گیری روابط خارجی متفاوت منجر شده است؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که ساختار نظام بین‌الملل، نیازهای داخلی، درک و نگرش تصمیم‌گیرندگان و ژئوپلتیک به‌عنوان چهار متغیر اساسی باعث تعریف نقش‌ها و اهداف ملی در دوره‌های اول تا چهارم شده که در نهایت، این روند به شکل‌گیری مرزهای روابط خارجی در دوره‌های اول تا چهارم منجر شده است. آنچه در این دوره‌ها باعث شکل‌گیری روابط خارجی متفاوت شده، متأثر از وزن متفاوت هر کدام از این متغیرهای چهارگانه در دوره‌های اول تا چهارم است. روش پژوهش در این مقاله، توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری داده‌ها منابع کتابخانه‌ای، اسنادی و اینترنتی است.

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: روابط خارجی؛ سیاست خارجی ایران در دوره‌های حکومت دولت موقّت؛ دولت آرمانگرایان ایدئولوژی محور؛ دولت عملگرایان مصلحت‌محور؛ دولت آرمانگرایان فرهنگ‌محور؛ نقش‌های ملی؛ اهداف ملی؛ سمت‌گیری