دولت رانتی، اقتصاد دولتی، فرهنگ سیاسی و سرمایه اجتماعی در ایران

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مقاله 3، دوره 3، شماره 7، شهریور 1390، صفحه 59-94   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

محمد حسین پناهی¹؛ اشرف امینی²

¹([e-mail]). استاد و عضو هیأت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی تهرا

²([e-mail]) . کارشناس ارشد مطالعات زنان دانشگاه علامه طباطبایی ته

چکیده

اغلب قریب به اتفاق کشورهای دارندهی منابع طبیعی، از درآمدهای مستقل از مالیات در جامعه برخوردارند و به علت وجود این درآمدها، رانتجویی و فساد در این کشورها به مراتب بیشتر دیده میشود. به نظر میرسد، برخورداری دولت از درآمدهای سرشار ناشی از صدور منابع طبیعی، تمایل برای بهرهبرداری از این منابع در افراد صاحب نفوذ را بالا برده و در نتیجه با ایجاد شبکه های حامی- پیرو دست به رانتجویی میزنند. با پیدایش نفت و تبدیل شدن آن به مهمترین منبع درآمدی دولت، ساختار اقتصادی ایران ماهیتی رانتی به خود گرفت و اقتصاد دولتی همراه با تمرکز منابع در شکلی جدید ادامه پیدا کرد
این پژوهش به صورت توصیفی – تحلیلی و با استفاده از آمارهای موجود اقتصادی و مرتبط با سرمایهی اجتماعی، تلاش کرده است ارتباط رانت نفتی را با اقتصاد دولتی و تأثیر آن برفرهنگ سیاسی و سرمایهی اجتماعی در ایران بین سالهای 1368 تا 1384 مورد بررسی قرار دهد. یافته های این بررسی مقدماتی نشان می دهد که رانت نفتی منجر به سرمایه داری دولتی شده و فرهنگ سیاسی حامی- پیرو را تقویت کرده و سرمایهی اجتماعی را کاهش می دهد.

کلیدواژه‌ها

دولت رانتی؛ اقتصاد دولتی؛ سرمایهی اجتماعی؛ فرهنگ سیاسی پاتریمونیال؛ رانتجویی