تحلیل بازتاب «فولکلور» در ادبیات غنایی با تکیه و تأکید بر غزل‌های شهریــار

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

مقاله 6، دوره 4، شماره 11، مرداد 1393، صفحه 59-77   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

حمیدرضا قانونی^*

استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور مرکز نجف آباد

چکیده

 ادبیات عامیانه هر قوم و ملّتی بخش عظیمی از فرهنگ معنوی آن ملت است که سینه به سینه از نسل‌های قدیم تا به امروز نقل شده و در گذر زمان حافظ هویت فرهنگی ملّت‌ها بوده است؛ این نوع ادبی شامل عادات، سنن، افسانه‌ها، قصه‌ها، باورها، آیین‌ها، ترانه‌ها، آداب و رسوم و ... می‌شود. بخش قابل توجهی از اصطلاحات عامیانه ایران، ضرب‌المثل‌هایی است که بر زبان عوام جاری است؛ این کاربردها در نثر فارسی و به خصوص در نوع ادبی داستان و رمان بیشتر از شعر بود؛ با این حال در شعر فارسی و به ویژه در شعر شاعرانی که هم برخاسته از متن جامعه و هم با فرهنگ عامه آشنا بودند یا گرایش به زبان کودکانه داشتند، گسترۀ وسیع‌تری یافت. شهریار از این نوع شاعران است؛ او هم از متن جامعه بود و هم با فرهنگ هزار ساله ایران و آداب و رسوم جامعه آشنا بود؛ نگاه او در ادبیات عامه به مراتب از بسیاری دیگر از شاعران فراگیرتر و جامع‌تر است. به کارگیری مثل‌ها، ضرب المثل‌ها، باورها و عقاید خرافی، واژگان و زبان برخاسته از توده عامه مردم موضوع اصلی این مقاله است. در این مقاله، سعی بر آن است تا با بررسی غزلیات شهریار و یافتن مواردی از امثال و حکم و آداب و رسوم و باورهای موجود در اشعار او و توضیح و تبیین آن‌ها  چهرۀ ادبیات عامه یا بخش‌هایی از آن در شعر نو و به ویژه زبان شهریار روشن شود.

کلیدواژه‌ها

ادب غنایی؛ ادبیات عامه؛ شعر معاصر؛ غزلیات شهریار