تاثیرگذاری زاویۀ دید بر شبکه‌های ارتباطی در ادبیات داستانی

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

مقاله 5، دوره 4، شماره 12، آبان 1393، صفحه 61-70   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محسن محمدی فشارکی¹؛ فضل الله خدادادی^{* 2}

¹دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) قزوین، قزوین، ایران

چکیده

روایت شنو (مخاطب) از عناصر لاینفک هر متن روایی (داستان) است. در بسیاری از روایت‌ها فقط یک روایت شنو وجود دارد، اما روایت‌های بسیاری نیز وجود دارند که روایت شنوهای آن‌ها بی‌شمار است. نکتۀ جالبی که ما را به انجام این پژوهش برانگیخت، جنبه‌های متمایز کنندۀ راوی از روایت شنو با تکیه بر زاویه‌های دید در ادبیات داستانی است. بسته به زاویۀ دید داستان بین راوی و روایت شنو از جهات اخلاقی، عقلانی، عاطفی، جسمانی و اجتماعی تفاوت وجود دارد. به عنوان مثال در داستان مسخ روایت شنو بر خلاف راوی هرگز به حشره‌ای غول آسا تبدیل نمی‌گردد (تمایزجسمانی)، در رمان «سقوط» به قلم آلبرکامو همگام با سیر روایت همدلی راوی با روایت شنو کمتر می‌شود، همچنان که هر خواننده‌ای (روایت شنو) از سنگ‌دلی راوی «بچۀ مردم» به خشم می‌آید (تمایز عاطفی). «بنیاجی» راوی رمان خشم و هیاهوی فاکنر در مقابل روایت شنوِ داستان از عقل سلیم برخوردار نیست (تمایز عقلانی). پژوهش حاضر به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای با شاهد مثال‌هایی محدود (اما دقیق) به بررسی تاثیر زاویۀ دید بر شبکه‌های ارتباطی راوی، روایت شنو، کنشگران و عناصر تمایزدهندۀ آنها می‌پردازد. نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد که در زاویۀ دید اول شخص، دایرۀ کنش‌های ارتباطی بین راوی و روایت شنو بیشتر از گونۀ زاویۀ دید سوم شخص است.

کلیدواژه‌ها

روایت شنو؛ تعدد روایت شنو؛ راوی؛ ادبیات داستانی