زبان شعر و عشق

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

مقاله 1، دوره 5، شماره 14، اردیبهشت 1394، صفحه 7-18   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

سیّد احمد حسینی کازرونی^*

استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد بوشهر

چکیده

شعر غنایی یا عاشقانه که شاعر در آن، احساسات و عاطفه‌های درونی خود را آشکار می‌سازد از عمده‌ترین نوع شعر به شمار می‌رود و کاربرد اشعار عرفانی و ستایشی در این نوع شعر بسیار گسترده‌تر از غنائیات اروپایی است. اشعار عاشقانه و غنایی در شعر فارسی از سال‌های میانی سدة سوم، یعنی از نخستین روزگار پیدایش شعر دری آغاز شد و قدیم‌ترین نمونۀ آنها را در ابیات بازمانده از حنظلة بادغیسی می‌یابیم، لیکن دورة کمال اشعار غنایی در زبان فارسی از قرن چهارم آغاز شد، نخستین غزل‌های دل‌انگیز فارسی را رودکی سرود و در نیمة اوّل قرن پنجم، غزل و تغزّل در شعر فرّخی، کمال بسیار یافت. در بعضی از اشعار انوری،‌ ظهیر فاریابی، خاقانی، نظامی، جلال‌الدّین محمّدبن عبدالرّزّاق، غالباً چاشنی عشق محسوس است. عاشقانه‌های سنایی در قرن ششم هجری و عطّار در سدة هفتم از امتیازات خاصی برخوردار است. عاشقانه‌های زمینی و عرفانی به ترتیب به وسیلة سعدی و مولانا به اوج خود رسید و زمینه را برای پیدایش نابغة غزل فارسی، یعنی لسان‌الغیب حافظ شیرازی در قرن هشتم هجری فراهم نمود. غنائیات فارسی، پس از آن مبتلای تکرار مضامین و مفاهیم گردید و در مجموع بعد از آن در عرصة شعر فارسی، نبوغی خارق‌العاده مشاهده نگردیده است.

کلیدواژه‌ها

عشق؛ غزل؛ ‌ تغزل؛ شعر غنایی؛ عاشقانه‌ها