بررسی منشأ و ویژگی های تساهل عرفانی در مثنوی معنوی مولوی

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

مقاله 4، دوره 5، شماره 17، بهمن 1394، صفحه 59-72   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

احمد خاتمی¹؛ مرتضی هادیان^{* 2}

¹خاتمی استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

تساهل به مثابه یکی از مهمترین دیدگاه‌های تاریخ اندیشۀ بشری بر آزادی ادیان و مذاهب تأکید می‌ورزد و در عرفان ایرانی – اسلامی یکی از موضوع‌های محوری است. این مقاله کوشیده است که به تبیین تساهل بپردازد و با تکیه بر متن مثنوی معنوی، منشأ و ویژگی‌های تساهل را در نظام فکری مولوی بنمایاند. دو نظریۀ «وحدت موجود» و «تجلی و ظهور» منشأ فکری تساهل عرفانی مولوی است. او با بهره‌گیری از این دو نظریه کوشش دارد که در هستی به انسان مقامی والا دهد و در دفاع از آزادی عقیده، همۀ مذاهب و ادیان را به رسمیت ‌شناسند. بنابراین کثرت‌گرایی دینی، رستگاری پیروان همۀ مذاهب، رهایی از اَنانیّت، باطنی‌گرایی، نسبی‌گرایی و تأکید بر اخلاق عملی از ویژگی‌های تساهل در منظومۀ مثنوی معنوی است.

کلیدواژه‌ها

تساهل؛ وحدت موجود؛ تجلی؛ مولوی؛ انسان