حکم پادشاه انگیز‌ (شرح بیتی از حافظ)

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

مقاله 7، دوره 5، شماره 17، بهمن 1394، صفحه 103-113   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهدی نوریان¹؛ احسان رئیسی^{* 2}

¹استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

²استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

چکیده

دریافت صورت صحیح و معنی دقیق ابیات در ادب فارسی نخستین و با اهمیت‌ترین گام برای راه یافتن به دنیای هنر و اندیشۀ شاعران است. افزون بر این سایر علوم ادبی از جمله نقد ادبی، سبک‌شناسی، علوم بلاغی و دستور زبان نیز بدون در دست داشتن متن قابل اعتماد و معنی صحیح اشعار، راه به جایی نخواهد برد. اگرچه در باب شعر حافظ و برای حل مشکلات آن کوششهای زیادی صورت گرفته، اما هنوز برخی ابیات حل نشده باقی مانده و معنی صحیح و مستقیمی از آنها به دست نیامده است. از جملۀ آن ابیات، بیت زیر است: «مباش غرّه به بازی خود که در خبر است     هزار تعبیه در حکم پادشاه انگیز»، که تا کنون بحث‌های زیادی صورت گرفته اما هنوز معنی درست آن بخوبی روشن نشده است. وجوه گوناگونی نیز که در نسخه بدلها آمده بحث در باب آن را دامنه‌دارتر کرده است. در این گفتار پس از نقد و بررسی مهمترین دیدگاهها دربارۀ این بیت، با ذکر شواهدی از متون و تبیین معنی دقیق اجزای آن کوشش شده است تا معنی صحیح بیت  به دست آید.

کلیدواژه‌ها

حافظ؛ حکم پادشاه انگیز؛ انگیختن؛ شه انگیز