چهارچوبی نظری برای تحلیل رفتار گروه داعش

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مقاله 1، دوره 8، شماره 26، اردیبهشت 1395، صفحه 1-26   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

بهادر امینیان¹؛ سید حسام الدین زمانی زمانی^{* 2}

¹دانشیار دانشکده روابط بین الملل

²دانشجوی دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه

چکیده

چکیده
گروه داعش به عنوان نمایشی نو از بنیادگرایی اسلامی افراطی، جنایت‌های بی‌شماری را در عراق و سوریه و دیگر کشورها به بهانه‌ احیای خلافت اسلامی مرتکب شده است و به عنوان یک بازیگر مؤثر در روابط‌ بین‌الملل نقش فزاینده‌ای را در معادلات بین‌المللی کنونی ایفا می‌کند. از این رو، در این پژوهش این مسأله مطرح است که آیا نظریه‌های مختلف موجود روابط بین‌الملل که حوزه مطالعاتی معطوف به یافتن قانونمندی‌های رفتاری در عرصه‌ روابط بین‌الملل است، از قدرت تبیین انگیزه‌ها، اهداف، رویه‌ها و رفتار این گروه برخوردارند؟ یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد رفتارهای گروه‌های افراطی دینی یک فعالیت ابزاری مبتنی بر منطق خردگرایی هزینه – فایده نیست که بتوان به‌راحتی آنها را درک، کنترل یا مدیریت کرد. از طرف دیگر، قاعده رفتاری آنها با بسیاری از مفروضات اصلی تئوری‌های روابط بین‌الملل سازگاری ندارد. بنابراین، هیچ یک از انتخاب‌های خردگرایانه و جریان میانه امکان تحلیل جامع را ندارند. با این حال، مفاهیمی از چهارچوب تحلیلی سازه‌انگاری با نگاه به عوامل جامعه شناختی، هنجاری، هویت، فرهنگ و تاکید بر نقش گفتمان‌ها زمینه‌ مناسب‌تری را برای تحلیل گروه‌های هویتی - ایدئولوژیک فراهم می‌آورد. از جمله این مفاهیم، توجه به مبانی مقوم «هویت جمعی» و توجه به «امنیت هستی شناختی» در کنار امنیت فیزیکی است که در تحلیل رفتار گروه داعش در عرصه روابط بین‌الملل از قدرت تبیینی بیشتری نسبت به نظریات جریان اصلی برخوردارند. این مقاله با بهره‌گیری از مبانی مقوم هویت جمعی نشان می‌دهد که چگونه تفسیر ایدئولوژیک از مذهب و قومیت، تاریخ تحقیر و سرخوردگی، روایت‌ها، انگاره‌ها و باورهای مشترک و همچنین، ترس از عدم تداوم هویت، اجتماع پیرامون‌ و محیط مادی عمل‌ به رفتارهای به شدت افراطی گروه داعش منجر شده است.

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: گروه داعش؛ نظریه‌‌های روابط بین‌الملل؛ سازه‌انگاری؛ هویت جمعی؛ امنیت هستی‌ شناختی