ارزیابی شاخص های تحمل تنش گرما در ژنوتیپ های گندم نان

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مقاله 5، دوره 8، شماره 24، خرداد 1395، صفحه 49-63

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حبیب اله سوقی^* ؛ نادعلی بابائیان جلودار؛ غلامعلی رنجبر؛ محمد هادی پهلوانی

گروه ااصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

چکیده

تنش گرمایی یکی از عوامل مهم کاهش عملکرد گندم در مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می شود که ایجاد ارقام متحمل به گرما را اجتناب ناپذیر نموده است. به منظور بررسی شاخص‌های تحمل گرما در گندم، 24 ژنوتیپ گندم نان در سال زراعی 92-1391 درقالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار، در دو ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان و گنبد، در دو تاریخ کاشت طبیعی و تاخیری‌‌ (تنش گرما) کشت شدند. هشت شاخص تحمل تنش، شامل شاخص حساسیت به تنش‌‌ (SSI)، شاخص تحمل (TOL)، میانگین هندسی تولید (GMP)، میانگین حسابی(MP)، شاخص تحمل به تنش (STI)، شاخص پایداری عملکرد (YSI)، شاخص عملکرد (YI) و شاخص اندازه برتری (Pi) بر اساس عملکرد دانه، مورد محاسبه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که عملکرد دانه در کشت تاخیری به 8/39 و 5/34 درصد به ترتیب در گرگان و گنبد کاهش یافت. میانگین عملکرد دانه در کاشت به موقع و تاخیری در گرگان به ترتیب 2/499 و 8/198 گرم در متر مربع بود. این مقادیر در گنبد به ترتیب 4/391 و 0/135 گرم در متر مربع یودند. بر این اساس، شاخص‌های MP و STI قادر به تشخیص ژنوتیپ‌های با عملکرد بالا تحت هر دو شرایط طبیعی و تنش گرما بودند. به طور کلی، هر درجه سلسیوس افزایش میانگین دما از 20 تا 4/26 درجه سانتیگراد، در طول دوره پر شدن دانه، باعث کاهش حدود 10 درصدی عملکرد دانه شد. همچنین ژنوتیپ شماره 21 با توجه به نتایج حاصل از بررسی شاخص‌ها به عنوان ژنوتیپ برتر هم در شرایط طبیعی و تنش توصیه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

ارتفاع گیاه؛ عملکرد دانه؛ وزن هزار دانه