تحلیل آماری و سینوپتیکی توفان های تندری استان کهگیلویه و بویر احمد

جغرافیا و مطالعات محیطی

مقاله 10، دوره 5، شماره 18، مرداد 1395، صفحه 135-151   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حسن لشکری¹؛ زهرا یارمرادی^{* 2}؛ حسن موسوی³

¹دانشیار، گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

²دانشجوی دکتری، اقلیم‌شناسی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

³دانشجوی دکتری اقلیم شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

توفان تندری فراوانترین و شدیدترین این نوع مخاطرات است که هرساله علاوه برنابودی مقدار زیادی محصولات کشاورزی وتأسیسات عمرانی، تلفات انسانیِ زیادی درنقاط مختلف دنیا را موجب می‌شود و همه ساله در کشور عزیزمان ایران این پدیده را با شدت و ضعف‌هایی تجربه می‌کنیم. استان کهگیلویه و بویراحمد به دلیل دارا بودن موقعیتی کوهستانی ناحیه مناسب برای تشدید و گسترش توفان‌های تندری می‌باشد. در این پژوهش برای بررسی توفان های تندری شدید کهگیلویه و بویر احمد، ابتدا کدهای مربوط به پدیده‌ی توفان تندریدر دوره آماری1990 تا 2010 از سازمان هواشناسی کشور استخراج گردید. سپس داده های فشار تراز دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل، رطوبت و امگا از NCEP/NCARدریافت و در نرم افزار GRADS ترسیم شد. در نهایت، تعداد 70 مورد توفان تندری جهت بررسی منشأ رطوبی و عوامل سینوپتیکی ایجاد کننده-ی این توفان‌ها انتخاب و مورد بررسی قرار گرفت سپس شدیدترین مورد را با توجه به معیارهای لحاظ شده انتخاب و به صورت کاملاً مبسوط تشریح شد. نتایج نشان داد که عامل بوجود آورنده این تندرها، سامانه‌های سودانی بوده که به دلیل برخورداری از پتانسیل رطوبت پذیری بالا و دریافت رطوبت فراوان از دریاهای گرم عرب و عمان و دریای سرخ از انرژی پتانسیل بالایی برخوردار هستند. در نتیجه با آزادسازی گرمای بادرروی قابل توجه توفان های تندری شدیدی را بروی استان ایجاد میکند. لازم به ذکر است که توپوگرافی منطقه در تقویت و تشدید این توفان‌ها بی تاثیر نبوده است.

کلیدواژه‌ها

کهگیلویه و بویر احمد؛ توفان تندری؛ تحلیل سینوپتیک؛ آماری؛ کم فشار سودانی

مراجع

1-                 آقاسی، نوشین(1390)، تحلیل سینوپتیکیِ توفان­های تندری شمال غرب، پایان­نامه­ی کارشناسیِ ارشد گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه شهید بهشتی.

2-                 افتادگان خوزانی، اصغر(1391)، واکاوی همددیدی بارش­های مخاطره آمیز فراگیر در شمال غرب ایران، پایان­نامه­ی کارشناسیِ ارشد، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده­ی جفرافیایِ دانشگاه تهران.

3-                 خالدی، شهریار، فرامرز خوش­اخلاق و مهدی خزایی(1390)، تحلیل همدیدی توفان­های تندری سیلاب­ساز استان کرمان­شاه، مجله­ی علمی-پژوهشی چشم­انداز جغرافیایی، شماره­ی 14.صص32-12.

4-                 خوشحال دستجردی، جواد و تیمور علی­زاده(1389)، بررسی همدیدی و ترمودینامیک رگبار موجد سیلاب 24/6/1388در استان خراسان رضوی، فصل­نامه­ی مدرس علوم انسانی، دوره­ی 14، شماره­ی 4.صص109-87

5-                 علیجانی، بهلول و محمدرضا کاویانی (1373)؛ مبانی آب و هوا شناسی، تهران، انتشارات سبز.

6-                 علیجانی، بهلول(1388)، اقلیم شناسی سینوپتیک، انتشارات سمت، تهران.

7-                 علیجانی، بهلول؛آب و هوای ایران، چاپ سوم، انتشارات پیامنور، 1379

8-                 فرج زاده – مخاطرات اقلیمی – 1392

9-                 قویدل رحیمی، یوسف(1389)، کاربرد شاخص­های ناپایداری جوی برای آشکارسازی و تحلیل دینامیک توفان تندری روز 5/2/1389 تبریز، فصلنامه علمی­- پژوهشی فضای جغرافیایی، سال یازدهم، شماره­ 34، صص 208- 182.

10-              کمال امیدوار- اقلیم شناسی دینامیک-1389

11-              میراحمدی، اکبر(1391)، بررسی ویژگی‌های آماری توفان تندری در کوهرنگ بختیاری، همایش ملی انتقال آب بین حوضه‌ای (چالش‌ها و فرصت‌ها)، صص 6-1.

12-              لشکری، حسن و میترا امینی(1389)، تحلیل سینوپتیک و پهنه­بندی بارش تگرگ در خراسان بزرگ برای دوره­ی آماری 2005- 1996، نشریه­ی جغرافیا و برنامه­ریزی دانشگاه تبریز، شماره‌ی 31، ص 108- 51.

13-              لشکری، حسن(1382)؛ مکانسم تکوین و توسعه­ی مرکز کم فشار سودان و نقش آن بروی بارش­های جنوب و جنوب غرب ایران، پژوهش­های جغرافیایی، شماره­ی 46، ص 18.

14-              لشکری، حسن(1390)، اصول و مبانی تهیه و تفسیر نقشه­ها و نمودارهای اقلیمی، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران.

15-              لشکری، حسن(1390)؛ تهیه و تفسیر نقشه و نموادرهای افلیمی، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران.

 

16-              Changnon, S (2000). Trends in hail in the United state, Atmospheric Research ,No 64.

17-              Changnon, S, A, (2001), "Thunderstorm rainfall in the conterminous United States", Bull. Amer. Meteor. Soc., 82(9): 1925-1940.pp43-49.

18-              Changnon, S, A; Measures of economic impacts of weather extremes;Bull. Amer. Meteor. Soc, 84(12, 2003.pp24-27.

19-              D.K.Sharmaa, Jag dish rain, M. Israailb, p. Subrahmanyamc, P. Choprac, S.C.Gargc,2004. Enhancement in ionospheric temperatures during Thunderstorms. Journal of Atmospheric and Solar – Terrestrial Physics 66,2004,pp 51-56.

20-              Davis. N. E.. (2012). Diurnal variation of thunder at Heathrow airport, London, Weather. 24: 66-72.

21-              Easterling, D. R; Regionalization of thunderstorm rainfall in the contiguous U.S Int. J. Climatol. Vol.9, 1989.pp74-78.

22-              Mic. Loredana-Elena. (2011). Thunderstorms phenomena in the Prahova’s corridor, outstanding climatic hazards, Riscuri si catastrofe. Vol. 9, No. 1: 133-145.

23-              Manzato, A. 2006. The 6 h climatology of thunderstorms and rainfalls in the friuli Venezia Giulia plain. Atmospheric Research, xx(article in press). 13 pgs.

24-              Mohee. Faizul M, Miller. Craig. (2010).Climatology of thunderstorm for North Dakota,2002–2006, Metrology and climatology. 49: 1881-18.

25-              Michealides, S.C and et al, 2008. Synoptic, Thermodynamic and Agroeconomic Aspects of Sever Hail Events in Cyprus. Natural Hazards Earth System Science, Vol. 8(3), pp. 461-471.

26-              Siedlecki, Mariusz, 2009. Selected instability indicec in europe. Theoretical Applied Climatology, Vol. 96,pp. 85-94.

27-              Stringer&et al, foundations of Climatology - Delhi : Surjeet Publications, 1982.

28-              Susanna Bielec-Be, Kowska, 2003. Long-term variability of thunderstorm occurrence in Poland in the 20^th century. Atmospheric Research 67-68, 2003,pp 35-52.

29-              Tubbs,M.A.(1972). Summer thunderstorm over southern California. Monthly Weather Review.pp 37-42.

30-              Wallace, M. J.(1975).Duirnal variation in precipitation and thunderstorm frequency over the conterminous U.S.A, Monthly Weather Review,103,pp106-119.

31-              Xin Yang, zhanyu Yao, zhanqing Li,tianyi fn, 2013. Heavy air pollution suppresses summer thunderstorms in central china. Journal of atmospheric and Solar, Terrestrial Physics 95-96, pp28-40.

32-              http://www.irimo.ir/services/climate/813.

http://www.ostan-kb.ir/kohgiluye-history-fa.html