اسلوب خطاب و بیان در شعر حافظ

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

مقاله 6، دوره 6، شماره 20، آبان 1395، صفحه 55-74   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

بتول واعظ^*

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

بررسی و تحلیل اسلوب خطاب در هر متنی، موضوعی جدید و شایستة پژوهش است. مقصود از اسلوب خطاب، شیوه‌ها و شگردهایی است که گوینده/راوی مخاطبان و شخصیت‌های متن را از طریق آنها مورد خطاب قرار می‌دهد و با آن‌ها گفتگو می‌کند. خطاب در اینجا اعمّ از خطاب مستقیم و رودرروی با مخاطب است، بلکه هر نوع شیوة روی‌آوری به شخصیت‌ها و مخاطبان درون‌متنی و برون‌متنی را در بر می‌گیرد. این پژوهش، شیوه‌ها و شگردهای خطاب را در شعر حافظ بررسی و تحلیل می‌کند؛ یعنی بازکاوی این موضوع که در شعر حافظ، مخاطبان و شخصیت‌های مختلف به چه طریقی مورد خطاب قرار می‌گیرند و شاعر با هر کدام از چه فاصله، زاویه و جایگاهی سخن می‌راند. برای این منظور ابتدا دربارة انواع مخاطب در شعر حافظ با توجه به مقام فکری و اجتماعی آن‌ها بحث کرده، سپس شگردها و تکنیک‌های هنری شاعر را در خطاب به این مخاطبان با در نظر داشتن اندیشة شعری او توصیف و تحلیل نموده‌ایم.

کلیدواژه‌ها

حافظ؛ متن؛ راوی؛ مخاطب؛ اسلوب خطاب و بیان