تأثیر تنش خشکی بر شاخص‌های جوانه‌زنی بذور 15 ژنوتیپ پایه مادری گندم نان (Triticum aestivum L.)

تحقیقات بذر

مقاله 5، دوره 7، شماره 22، خرداد 1396، صفحه 41-53   

نویسندگان

طیبه سنجری مزاج^{* 1}؛ مجید امینی‌دهقی²؛ خدیجه احمدی³؛ هادی درزی رامندی⁴

¹دانشجو کارشناس ارشد، گروه زراعت و اصلاح نباتات. دانشکده علوم کشاورزی. دانشگاه شاهد. تهران، ایران.

²دانشیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده علوم کشاورزی. دانشگاه شاهد. تهران، ایران.

³کارشناسی‌ارشد، گروه زراعت و اصلاح نباتات. دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه شاهد. تهران، ایران.

⁴دانشجو دکتری، گروه زراعت و اصلاح نباتات. دانشکده علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران.

چکیده

خشکی از عمده­ترین خطرات برای تولید موفق محصولات زراعی است. به­منظور ارزیابی خصوصیات جوانه­زنی بذرهای پایه مادری 15 لاین بومی گندم نان، آزمایشی به­صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی در آزمایشگاه تکنولوژی بذر دانشگاه شاهد در سال 1395 اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل بذرهای تولید شده در دو سطح (بدون تنش یا آبیاری نرمال) و اعمال تنش خشکی آخر فصل (قطع آبیاری در مرحله سنبله­دهی) بر گیاه مادری و 15 لاین بومی گندم نان (کشه فراهان، کوره ساوه 26، کوره ساوه 27، مال میر اهواز 66، مال میر اهواز 67، محت علیا اراک بروجرد، مشهد 7، مشهد 8، مشهد 14، مشهد 18، مشهد 22، مغان، مل آباد ساوه، ملاوی، نهاوند) بود. صفات مورد بررسی شامل درصد و سرعت جوانه­زنی، میانگین مدت زمان جوانه­زنی، طول ریشه­چه و ساقه­چه، تعداد ریشه­های فرعی، وزن خشک گیاهچه و شاخص بنیه گیاهچه بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تنش خشکی، ژنوتیپ و اثر متقابل آن­ها تأثیر معنی­داری بر صفات مورد پژوهش داشت. بذرهای تولید شده ژنوتیپ مشهد14 در هر دو شرایط نوسان کم­تری را نشان داد. این ژنوتیپ دارای بالاترین درصد و سرعت جوانه­زنی، تعداد ریشه­های فرعی، وزن خشک گیاهچه و شاخص وزنی بنیه گیاهچه بود. ژنوتیپ مشهد14 در شرایط تنش خشکی دارای بیش­ترین شاخص وزنی بنیه گیاهچه بود و بیش­ترین شاخص طولی بنیه گیاهچه در ژنوتیپ نهاوند مشاهده شد. با توجه به اینکه شاخص قدرت بذر در بیش­تر بذور ژنوتیپ­های تولید شده در شرایط تنش خشکی کاهش یافت، برای مناطق خشک و نیمه خشک نمی­توان آن­ها را توصیه کرد.

کلیدواژه‌ها

خشکی؛ درصد جوانه‌زنی؛ ژنوتیپ بومی گندم نان؛ شاخص قدرت گیاهچه