تعیین مولفه های ایمنی در بافت فرسوده شهری مطالعه بافت مرکزی کلانشهر اهواز

جغرافیا و مطالعات محیطی

مقاله 4، دوره 6، شماره 21، اردیبهشت 1396، صفحه 59-74   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سعید امان پور¹؛ فرهاد سجادی نیکو^{* 2}

¹دانشیار رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران

²دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

امروزه در پی تغییرات سریع شهرها، بخشی از بافت‌های شهری به علت فرسودگی و ناکارآمدی نتوانسته‌اند رابطه‌ای مناسب با محیط خود و خدمات‌دهی به بهره‌برداران برقرار کنند. وجود سطح گسترده بافت فرسوده یکی از مهمترین چالش‌های مدیران شهری، شهرسازان و معماران می‌باشد، زیرا عدم توجه به این بافت‌ها موجب زوال شهر و توسعه ناهمگون آن و ایجاد شهرهایی نوپا در حاشیه شهر قدیمی می‌گردد. به عنوان قلمرو مورد پژوهش منطقه یک شهر اهواز به این علت که بخش قابل توجهی از مشکلات شهر اهواز در این منطقه نمود عینی یافته است و بخش مرکزی به دلیل گستردگی بیش از حد بافت فرسوده و روند فرسودگی شدید در آن مورد پژوهش قرار گرفت. پژوهش حاظر به لحاظ هدف توسعه‌ای ـ کاربردی و از لحاظ نوع روش مطالعه توصیفی ـ تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی‌های میدانی است. برای دستیابی به اهداف تحقیق، شاخص‌های اسکلت ساختمان، جنس مصالح، تعداد طبقات، قدمت، دانه‌بندی و نفوذ‌پذیری ساختمان استخراج شد. برای روند وزن دهی به لایه‌ها در داده‌های فضایی از روش AHP FUZZY استفاده شد. همچنین برای بررسی وضعیت ایمنی بافت فرسوده از روش (HOT SPOT ) از ابزار cluster & outlier analysis از مجموعه ابزار‌های موجود در Spatial Statistics Tools مربوط به نرم افزار ArcGIS استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد 83/45 درصد مساحت بافت فرسوده در بازه ایمنی متوسط تا کاملا ناایمن قرار دارند که نشان می‌دهد بخش زیادی از بافت فرسوده از محدوده مرکزی به نوعی نیازمند برنامه‌ریزی ایمن‌سازی بافت است.

کلیدواژه‌ها

ایمنی؛ بافت فرسوده؛ اهواز؛ دلفی؛ هات اسپات

مراجع

1. ابراهیم‌زاده، عیسی، ملکی، گل‌آفرین(1391)، تحلیلی بر ساماندهی و مداخله در بافت فرسوده‌ی شهری (مطالعه‌ی موردی: بافت فرسوده‌ی شهر خرّم‌آباد)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره‌ی 18، صص 217-234

2. احمدی(۱۳۹۰)، تحلیلی بر چشم‌انداز توسعه پایدار بافت فرسوده شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی نمونه موردی محله سرتپوله شهر سنندج، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری،دانشگاه شهید چمران اهواز

3. امینی ورکی، سعید، مدیری، مهدی، شمسایی زفرقندی، فتح الله، قنبری نسب، علی، «شناسایی دیدگاه‌های حاکم بر آسیب‌پذیری شهرها در برابر مخاطرات محیطی و استخراج مولفه‌های تاثیر گذار در ان با استفاده از روش کیو«، فصل نامه مدیریت بحران، ویژه نامه هقته پدافند غیرعامل، 1393.

4. ﺑﻴﺎﺕ، ﺑﻬﺮﺍﻡ، ﺗﺒﻴﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﺍﻣﻨﻴﺖ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ﺗﻬﺮﺍﻧﻲ، ﺭﺳﺎﻟﻪ مقطع دکتری، داﻧﺸﻜﺪﻩ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺍﻧﺴﺎﻧﻲ، ﮔﺮﻭﻩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ، ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ، 1387.

5. پیروزی، کریم و نظام فر، حسین(1387)، «بافت‌های فرسوده شهری، ابعاد کالبدی -فضایی» اولین همایش بافت‌های فرسوده شهری، چشم­انداز توسعه پایدار، ارزش‌ها و چالش‌ها، اهواز: دانشگاه شهید چمران، صص221-220

6. تیسدل، استیون، تنراک، هیث، تیم، 1379، ارزیابی مجدد کیفیت محله‌های تاریخی شهر، مترجم حمید خادمی، هفت شهر، سال اول، شماره2

7. تیموری، پرویز، رحمانی، بیژن، عراقی، شادی(1389)، بافت فرسوده ملایر و راه‌های ساماندهی آن، فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره8، صص118-134

8. حبیبی، کیومرث، پوراحمد، احمد، مشکینی، ابوالفضل (1391)، بهسازی و نوسازی بافت‌های کهن شهری، نشر انتخاب، تعداد صفحه: 350

9. حبیبی، سید محسن، ملیحه مقصودی؛ (1384) مرمت شهری، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.

10. حیدری‌نیا، سعید، «سنجش الزامات مکانی کاربری‌های حیاتی و حساس از منظر پدافند غیرعامل مورد مطالعه شهر اهواز«، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز، 1393.

11. رهنما، محمد رحیم(1387)، اثرات اجرای طرحهای بهسازی و نوسازی مرکز شهر مشهد بر محله پایین خیابان، جغرافیا و توسعه، شماره ششم، پیاپی 11، زاهدان، صص 157-180

12. سجادیان، ناهید، علیزاده، مهدی، پرویزیان، علیرضا،(1394)، سنجش استقرار مکانی مراکز بیمارستانی شهر کلانشهر اهواز مبتنی بر اصول پدافند غیرعامل، مجله آمایش جغرافیایی فضا، پذیرفته شده برای انتشار.

13. صادقی، محمد و رنجکش، ربابه (۱۳۹۲)، بهسازی و نوسازی بافت فرسوده بخش مرکزی شهر اهواز با تاکید بر ابعاد اجتماعی و اقتصادی با استفاده از مدل SWOT، اولین همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیط زیست پایدار، همدان، انجمن ارزیابان محیط زیست هگمتانه.

14. صباغی، عاطفه، 1392، تدوین سازوکار به کارگیری بازآفرینى شهرى در مواجهه با باف تهاى فرسوده شهرى مطالعه موردى: محله جولان شهر همدان، پژوهش‌های شهری هفت حصار، شماره 4. سال اول.

15. عامری سیاهویی، حمیدرضا، تقوی گودرزی، سعید، بیرانوندزاده، مریم (1389)، رویکرد تحلیلی به بافت‌های نامناسب شهری بافت فرسوده شهر بندرعباس، فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره12، صص16-45

16. علی‌پور، روجا، خادمی، مسعود، سنماری، محمد مهدی، رفیعیان، مجتبی (1391)، شاخصه‌های کیفیت محیطی در شناسایی اولویتهای مداخله در محدوده بافت فرسوده شهر بندر لنگه، باغ نظر، شماره بیستم، سال نهم، صص13-22

17. علیزاده، مهدی، (1395)، ارزیابی آسیب‌پذیری زیرساخت‌های شهری کوهدشت با تاکید بر پدافندغیرعامل«، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز، 1395

18. علی اکبری، اسماعیل، عماالدین، عذرا، (1387)، توانمندسازی کالبدی-کارکردی بافت‌های فرسوده‌ی شهری: موردی شهر گرگان، اولین همایش بافت‌های فرسوده شهری، چشم‌انداز توسعه پایدار، ارزش‌ها و چالش‌ها، دانشگاه شهید چمران، اهواز.

19. عندلیب، علیرضا (1387)، فرآیندی نوسازی بافت­های فرسوده شهر تهران، نشر ری پور

20. فرجی سبکبار، حسنعلی، امیدی‌پور، مرتضی، مدیری، مهدی، بسطامی نیا، امیر، «ارائه‌ی مدل پهنه بندی آسیب‌پذیری شهر اهواز با استفاده از مدل مرتب سازی گزینه‌ها مبتنی بر پروفایل (ssp) «فصل نامه مدیریت بحران، شماره ششم،1393.

21. فرهادیان، امیر، ناجی میدانی، علی اکبر، هاروتیانیان، هاروتیان (1392)، تحلیل روابط بین شاخص‌های شناسایی بافت فرسوده و شاخص‌های توسعه پایدار شهری مشهد مقدس، فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری،شماره پنجم، زمستان، صص39-52

22. قاجار خسروی، محمد مهدی(1388)، برنامه ریزی و تجمیع قطعات زمین در بافت فرسوده شهری،: فصلنامة پژوهش مدیریت شهری، شماره ۲، صص 94-101

23. قاسمی، ایرج و قاسمی سیانی، محمد و حیدری، حسین(1394)، عوامل موثر بر مشارکت شهروندان در نوسازی و بهسازی بافت فرسوده، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال 15، شماره 59، صص 288-256.

24. کیومرث حبیبی (۱۳۸۷)، «تعیین عوامل سازه‌ای- ساختمانی مؤثر در آسیب‌پذیری بافت کهن شهری زنجان با استفاده از GIS و Fuzzy logic، هنرهای زیبا، شماره 3، صص27-36

25. محمدی، جمال، شفقی، سیروس، نوری، محمد(1393)، تحلیل ساختار فضایی– کالبدی بافت فرسوده شهری با رویکرد نوسازی و بهسازی (مطالعه موردی: بافت فرسوده شهر دوگنبدان)، مجله علمی -پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی جغرافیا، سال چهارم، شماره دوم، تابستان، صص105-128

26. مختاری ملک‌آبادی، رضا؛ ابراهیمی، مهدی و کرمی، آمنه (1393)، استراتژی‌های راهبردی بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهر جهرم با استفاده از مدل Swot، فصلنامه آمایش محیط، شماره 29، ملایر، صص 200-177.

27. مقدم آریایی، علی، سامانه ایزدی، مریم تمیز(1387)، «امکان­سنجی تحقق رویکرد تنظیم مجدد زمین در بافت‌های فرسوده شهری: نمونه موردی قلعه آبکوه مشهد» در اولین همایش بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری، مشهد، صص96-108

28. نادری، کاوه، موحد، علی، فیروزی، محمدعلی، حدیدی، مسلم، ایصافی، ایوب(1392)، شناسایی و اولویت‌بندی مداخله بافت فرسوده شهری با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP) (محدوده مرکزی شهر سقز)، مجله برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره هجدهم، شماره 1، صص 154-179

29. نظرپور، محمدتقی، منظوری، مهشید(1393)، ارزیابی تاثیر طرح‌های جامع و تفصیلی تهران در شکل‌گیری بافت‌های فرسوده مطالعه موردی محله سیروس تهران دومین کنگره بین‌المللی سازه، معماری و توسعه شهری، تبریز، دبیرخانه دائمی کنگره بین‌المللی سازه، معماری و توسعه شهری.

30. Bertolini(2010), Sustainable urban mobility, an evolutionary approach, European Spatial Research Policy 1, 109–126 .

31. Legates, Richard T. and Frederic Stout (2002); Modernism and early Urban Planning, the City Reader, New York, 2 “edition.

32. Leonard, Hill (2008), Changing Places: The Advantages of Multi-sited Ethnography". In Hyderabad, Mark-Anthony, Multi-sited Ethnography: Theory, Praxis and Locality in Contemporary Research. Ashgate Publishing. pp. 165–180.

33. Loosim, R, (1996), Urban conservation policy and the pre servation of historical and cultural.Volume 13, Issue 6, December 1996, pp. 399–409.

34. Ozlem Geuzey (2009); urban regeneration and increased competitive power: Ankara in an era of globalization; Cities; vol.26.

35. Pelling, Mark, the Vulnerability of Cities: Natural Disasters and Social Resilience, 2003.

36. Rosemary D. F. Bromley, Andrew R. Tallon and Colin j. Thomas (2005), City center regeneration through residential development, Contributing to sustainability, Urban Studies, Vol 42, No 13.

37. Stead, Dominic, and Hopp enbrouwer Eric (2004); Promoting an Urban Renaissance in England and the Netherlands,Cities Vol 21 NO 2.

38. UN-HABITAT(2003),THE un- habitate strategic Vision, The United Nations.