ارزیابی ترکیب‌های شیمیایی اسانس دوگونه Nepeta cephalotes Boiss. و Nepeta gloeocephala Rech.f. در دو حالت خشک و تر

اکوفیتوشیمی گیاهان دارویی

مقاله 4، دوره 5، شماره 3 - شماره پیاپی 19، آذر 1396، صفحه 39-46   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهردخت نجف پور نوایی^{* 1}؛ مهدی میرزا²

¹استادیار پژوهشی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

²2استاد پژوهشی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

چکیده

دو گونه Nepeta cephalotesBoiss ,Nepeta gloeocephala Rech.f. از گونه‌های انحصاری کشور هستند که در منطقه ایران و تورانی کشور پراکنش دارند. هدف از این تحقیق شناسایی و مقایسه ترکیب‌های شیمیایی موجود در اسانس این دو گونه در حالت تر و خشک بود. بدین منظور سرشاخه‌های گلدار گونه‌های N.gloeocephalaو N.cephalotes به‌ترتیب از رویشگاه‌های طبیعی منطقه کاشان قمصر (قهرود- 1700 متری) و جاده دماوند (1500 متری) در خرداد و تیرماه سال 1394 جمع‌آوری گردید.اسانس نمونه‌های تر و خشک به روش تقطیر با آب (طرح کلونجر) اسانس‌گیری و بازده اسانس محاسبه گردید. ترکیب‌های تشکیل‌دهنده نمونه‌ها با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به  طیف سنج جرمی (GC-MS) و محاسبه شاخص بازداری و مقایسه با ترکیب‌های موجود در کتابخانه‌های مختلف شناسایی شدند. نتایج بیانگر آن بود که بازده اسانس هردو گونه در حالت خشک از حالت تر بیشتر بود. در گونه Nepeta gloeocephala  تعداد 29 ترکیب شناسایی شد که از ماده موثره 1و 8-سینئول در شرایط تر و خشک به‌ترتیب با 9/28 درصد و 5/36 درصد از بالاترین مقدار برخوردار بود. در گونه Nepeta cephaloutes تعداد 17 ترکیب شناسایی شد که نپتا لاکتون-ایزومر(4a α,7 α,7a α-) به‌ترتیب با 43 و 64 درصد در نمونه‌های تر و خشک بیشترین مقدار را داشت.

کلیدواژه‌ها

اسانس، Nepeta cephalotes Boiss؛ Nepeta gloeocephala Rech.f. ، 1و 8- سینئول، تر و خشک، نپتا لاکتون

مراجع

1-Adams, R.P. 1995. Identification of essential oil components by gas chromatography /Massspectroscopy. Allured, coral stream, IL, 456p.

2.Christopher, J. Peterson., Joel. Coats, R. 2011. Catnip essential oil and its nepetalactoneisomers as repellents for mosquitoes. Recent developments in invertebrate repellents 1090 chapter 4: 59–65.

3.Claudechalchat, J. 1977. Chemical composition of the essential   oil isolated from wild catnip Nepeta cataria from the drome region of France. Journal essential oil Research, 9: 527-532.

4.Dabiri, M. and Sefikon, F., 2003. Chemical composition of the Nepeta crassifolia Boiss. and Buhse oil from Iran. Flavour and fragrance Journal, 18(3): 225-227.

5.Dabiri, M. and Sefikon, F. 2003. Chemical composition of the essential Oil of Nepeta rasemoca Lam. from Iran. Flavour and fragrance Journal, 18(2): 157-158.

6.Jamzad, Z. 2012. Flora of Iran Lamiaceae, 76: 577-580.

7.Kokdil, G., Kurucu, S. and Topcu, G. 1997. Chemical constituents of the essential oil of Nepeta Italica L. and Nepeta sufuriflora P.H. Daws. Flavour and fragrance Journal, 12: 33-35.

8.Kokdil, G., Kurucu, S. And Topcu, G. 1996. Composition of the essential oil of Nepeta nuda L. ssp. albiflora (Boiss.) Gams.  Flavour  and  fragrance  Journal, 11: 167-169.

 

9.Mehrabani, M., Asadipour, A. and Amoli, S.S. 2004. Chemical constituents of the essential oil of N. depauperata Benth. from Iran. Daru Journal of Pharmaceutical Sciences, 12(3): 98-100.

10.Mozaffarian, V.A. 2006. Dictionary of Iranian plant names. 4^thEd. Farhang Moaser. Tehran, 671 p.

11.Najafpour Navaei, M. 2001. Study of botanical features of Nepeta Considering some of its habitat characteristics Quarterly. Journal of Pajohesh and Sazandegi, 52: 37-39.

12.Nazemiee,H. Razavi, S.M., Asnaashari, S., Taleb pour, A.H., Ghahremani, M.A. and Imani, Y. 2009. Chemical composition of Nepeta menthoides Boiss. and Buhse. Essential oil. Pharmaceutical Sciences, 14(4): 283-289.

13.Peterson, C.J. and EmS-Wilson, J. 2003. Catnip essential oil as a barrier to subterranean termites in laboratory. Journal Econ. Entomol. 96(4): 1275-82.

14.Rustaiyan, A., Komeilzadeh, H., Monfared, A., Nadji, K., Masoudi, S. and Yari, M. 2000. Volatile constituents of Nepetadenudata Benth. and N.cephalotes Boiss. from Iran. Journal of Essential Oil Research, 12(4): 459-461.

15.Rechninger, K.H. 1982. Nepeta (Labiatae) in Rechinger Flora Iranica. Akademische Druck-U, Verlagsanstalt, Graz-Austria, 150: 108-216.

16.Sefidkon, F. 2001. Essential oil of Nepetaglomerulosa Boiss. from Iran. Journal of essential oil research, 13(6): 422-423.

17.Sefidkon, F. and Akbari-nia, A. 2003. Essential oil composition of Nepeta pogonosperma Jamzad and Assadi from Iran. Journal of Essential Oil Research, 15(5): 327-328.

18.Sajjadi, S.E. and Ghassemi, S. 1999. Volatile constituents of Nepeta glomerulosa Boiss. subsp. caramanica. Journal of Essential Oil Research, 14(5): 265-267.

19.Sajjadi, S.E. and Khatamsaz, M. 2001. Volatile constituents of Nepeta heliotropifolia Lam. Journal of Essential Oil Research, 13(3): 204-205.

20.Sajjadi, S.E. and Mehregan, I. 2001. Chemical constituents of the essential oils of Nepeta daenensis Boiss. Journal of Essential Oil Research, 17(5): 563-546.

21.Safaeighomo J., Bamoniri,A. Haghani, M. Batooli, H. 2006. Essential Oil Composition of Nepeta gloeocephala Rech. f. from Iran  Journal of Essential Oil Research, 18(6):635-637 

22.Sefidkon, F. Kalvandi, V. and Mirza, M. 2001. Investigation of chemical compounds of N. heliotropifolia Lam. at different stages of growth. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 19(3) 253-267.

23.Shafaghat, A. and Oji, K. 2010. Nepetalactone content and antibacterial activity of the essential oils from different parts of Nepeta persica. Natural Product Communications, 5(4): 625-8.

24. Shibamoto, T. 1987. Retention indices in essential oil analysis. In: Sandra P, Bicch C (eds) Capillary gas chromatography in essential oil analysis. Alfred Heuthig-Verlag, New York, pp 259–275.

25.Thoppil, J.E. 1997. A menthonechemo type in Calamintha nepeta. Journal of Medicinal and Aromatic Plant Sciences, 19: 5–6.