بررسی جایگاه عناصر بلاغی در عرفان فخرالدین عراقی

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

مقاله 1، دوره 7، شماره 24، آبان 1396، صفحه 9-24   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمدصالح امیری^{* 1}؛ سید احمد حسینی کازرونی²؛ سید جعفر حمیدی³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر

²استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ازاد اسلامی واحد بوشهر

³استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر

چکیده

فخرالدین عراقی یکی از عارفان بزرگ فرهنگ ما است که در قالب تعبیرهایی شاعرانه، اندیشه‌ها و تجربه‌های ناب عرفانی خود را ترسیم نموده است. شگردهای بلاغی از جملۀ ابزارهایی است که در صورت بندی زبان، ذهنیت، تجارب و درونمایه‌های عرفانی شاعران کارکردی برجسته به خود گرفته است. عراقی عارفی نواندیش می‌باشد که از این رهگذر توانسته است افکار تازۀ خود را در ساختی هنرمندانه و متفاوت از زبان رسمی صوفیان به مخاطبان خویش عرضه نماید. در این پژوهش، با طرح این پرسش که عناصر بلاغی، جدای از ارزش‌های هنری و ادبی چه نقش‌های دیگری به خود می‌توانند بگیرند، تلاش می‌شود تا جایگاه و کارکرد آرایه‌هایی چون؛ تناقض و طنز، کنایه، اغراق و استعاره در زبان عرفانی عراقی تعیین گردد. می‌توان گفت کاربست ویژۀ این صناعات و آرایه‌ها در کلام عراقی، سبب شده است تا با شکل‌گیری رویکردی هنری به اندیشه‌های باطنی، این افکار و اندیشه‌ها به گونه‌ای مطلوبتر ترسیم گردند.

کلیدواژه‌ها

عراقی؛ عرفان؛ عناصر بلاغی