اقلیم کردستان عراق و جمهوری اسلامی ایران در عصر وابستگی متقابل؛ فرصت‌ها و چالش‌ها

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مقاله 3، دوره 9، شماره 33، بهمن 1396، صفحه 26-50   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

حسین مسعودنیا^{* 1}؛ علی ابراهیمی²؛ مجتبی رضازاده³

¹(نویسنده مسؤول)، استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان، ایران

²دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه اصفهان، ایران

³دانشجوی دکتری روابط بین‌الملل دانشگاه تهران، ایران

چکیده

چکیده
بی‌تردید، موقعیت ژئوپلیتیک دو کشور ایران و عراق در باب مناسبات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و ... در بستر تاریخ در هم تنیده­ شده است؛ به‌گونه‌ای که امتزاج میان این حوزه‌ها را مـی‌تـوان در عصر وابستگی متقابل مشـاهده کرد. یکی از مناطقی که از تأثیرگذاری و اهمیت بالایی در عراق جدید برخوردار است، منطقه خودمختار کردستان محسوب می‌شود که در پرتو واقعیت‌های ژئوپلیتیک، بررسی فرصت‌ها و چالش‌هایی را که پیش‌روی جمهوری اسلامی ایران قرار داده است، ضروری نموده است. پژوهش حاضر، ضمن تمهید پشتوانه نظری مبتنی بر وابستگی متقابل، درصدد پاسخ­گویی به این پرسش است که منطقه کردستان عراق از چه ظرفیت­ها و امکاناتی در جهت تأثیرگذاری بر جمهوری اسلامی ایران برخوردار است؟ فرضیه مقاله عنوان می­کند که روابط میان ایران و اقلیم کردستان عراق می­تواند در حوزه­های موضوعی فرهنگ، تروریسم و امنیت منطقه‌ای، فعالیت اقتصادی و مسأله انرژی، فرصت­ها و چالش­هایی را برای ج.ا.ایران زمینه­سازی نماید. پژوهش حاضر به روش کیفی و با رویکرد توصیفی و تحلیلی است. نتایج تحقیق مؤید این واقعیت است که درک صحیح جمهوری اسلامی ایران نسبت به جایگاه اقلیم کردستان عراق، می­تواند در جهت تهدیدزدایی امنیتی و تأمین منافع ملی مؤثر واقع شود.

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: کردستان عراق؛ جمهوری اسلامی ایران؛ وابستگی متقابل؛ فرصت‌ها؛ چالش‌ها

مراجع

اتاق مشترک بازرگانی، صنایع و معادن ایران و عراق .(1391). حدود نیمی از شرکت­های خارجی در شمال عراق سرمایه­گذاران ترک هستند، قابل دسترس در:

http://ir-iqcc.com/fa/news/iran-iraq-news/1554-1391-10-23-07-13-34.html

اتاق مشترک بازرگانی، صنایع و معادن ایران و عراق .(1394). درخواست برای حضور شرکت­های بزرگ ایرانی در اقلیم کردستان عراق، قابل دسترس در:

http://ir-iqcc.com/fa/news/iran-iraq-news/2908-1394-02-15-12-01-20.html

ایلخانی­پور، علی و سمیه بهرامی .(1392). تأثیر عامل انرژی بر روابط روسیه و اتحادیه اروپا، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، ش 81.

بوزان، باری .(1378). مردم، دولت­ها و هراس، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

بوژمهرانی، حسن و مهدی پوراسلامی .(1392). تهدیدهای نرم خودمختاری اقلیم کردستان عراق و تأثیر آن بر کردهای ایران، مطالعات جهان اسلام، سال اول، ش 4.

جمالی، حسن .(1380). تاریخ و اصول روابط بین­الملل، قم: مرکز تحقیقات اسلامی.

حافظ‌نیا و دیگران .(1389). تحلیل تطبیقی خودگردانی کردستان عراق با الگوی خودمختاری و فدرالیسم، مدرس علوم انسانی- برنامه‌ریزی و آمایش فضا، ش 2.

خالدی، حسین و حمیدرضا محمدی .(1391). ژئوپلتیک کردستان عراق، تهران: انتخاب.

خبرگزاری مهر .(1393). جزئیات توافق بزرگ نفتی ایران-کردستان عراق اعلام شد، قابل دسترس در:

http://www.mehrnews.com/news/2280526

راست، بروس و هاروی استار .(1381). سیاست جهانی؛ محدودیت­ها و فرصت­های انتخاب، ترجمه علی امیدی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین­المللی.

رضوی، سلمان .(1387). فرصت‌های سیاسی عراق جدید برای اسرائیل، عراق پس از صدام و بازیگران منطقه‌ای، تهران: مرکز مطالعات استراتژیک.

شیخ‌عطار، علیرضا .(1382). کردها و قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، تهران: مرکز مطالعات استراتژیک.

شیخ‌نشین، قربانعلی و اکرم قدیمی .(1391). بررسی راهبردی سیاست‌خارجی آمریکا در کردستان عراق و امنیت جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه راهبرد، ش. 62.

عبداله­خانی، علی .(1383). نظریه‌های امنیت، تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.

عیسی، عزت .(1390). سرمایه‌گذاری خارجی در کردستان، فصلنامه گفتگو، ش 58.

قاسمی، فرهاد .(1390). نظریه‌های روابط بین‌الملل و مطالعات منطقه‌ای، تهران: میزان.

قوام، عبدالعلی و مهدی اعلائی .(1390). ژئوپلیتیک هسته‌ای ایران در چارچوب نظریه وابستگی متقابل پیچیده، رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، ش 26.

مشیرزاده، حمیرا .(1389). تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل، تهران: سمت.

مک داول، دیوید .(1383). تاریخ معاصر کرد، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: پانیذ.

موسوی، سید حسین .(1386). الگوی امنیت منطقه‌ای در خلیج‌فارس، تجربه‌ها و موانع، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال دهم، ش 4.

Al-Akhbar (2014), Iraq's Kurdistan seeks to strengthen relationship with Iran, Available: http://english.al-akhbar.com/node/22923

Andreas, Jan-Justus (2014), Iraqi - Kurdistan: Capital of Oil and Gas Exploration – What Does it Mean for Europe?, Institute for Strategic Dialogue, available: http://www.kas.de/wf/doc/kas_38003-1522-2-30.pdf? 14060613.

Baldwin, David a(1980), “Interdependence and power: a conceptual analysis”, International Organization, the Board of  Regents of  the University of  Wisconsin  System.

Buzan, Barry and Wæver, Ole(2003), Regions and Powers: The Structure of International Security, Cambridge University Press

Charountaki, Marianna (2012), “Turkish Foreign Policy and the Kurdistan Regional Government” Perceptions, Volume XVII, N 4.

Cîrlig, Carmen-Cristina(2015), “The international coalition to counter ISIL/Da'esh” (the 'Islamic State), European Parliamentary Research Service.

Cordesman, Anthony H. and Sam Khazai (2014), Iraq in Crisis, Whashingtone, DC,  Center for Strategic Intuitional studies.

Esfandiary, Dina and Ariana(2015), Iran’s ISIS policy, International Affairs, available:http://www.chathamhouse.org/sites/files/chathamhouse/field/field_publication_docs/INTA91_1_01_Esfandiary_Tabatabai.pdf

Gunter, Michael M. (2012), “The KDP-PUK Conflict in Northern Iraq”, Middle East Journal  vol 50, no. 2.

Hawrami, Hemin(2015), “The Iraqi Kurdistan Regions Role in Defeating ISIS”, Turkish policy Quarterly, Volume 14, Number 1. 

House of Commons Foreign Affairs Committee (2015), UK Government policy on the Kurdistan Region of Iraq, available: http://www. publications. parliament.uk/pa/cm201415/cmselect/cmfaff/564/564.pdf

Invest in group (2013), Overview: Kurdistan Region Economy, available: http://www.investingroup.org/publications/kurdistan/overview/economy/

Islamic Republic news agency (2015), Outcome of nuclear talks important for Iraqi Kurdistan, Iraqi official, available:http:// www.irna. ir/en/ News/ 81672316/

Keohane, Robert O and Nye, Joseph S(2012), Power and Interdependence Revisited, The MIT Press.

Mills, Robin M. (2013), “Northern Iraq’s Oil Chessboard: Energy, Politics and Power”, Insight Turkey, Vol.15, No.1.

Morelli, Massimo and  Costantino Pischedd (2014) “ The Turkey-KRG Energy Partnership: Assessing Its Implications”, Middle East Policy, Vol. XXI, No. 1

Sariolghalam, Mahmoud (2003), “Understanding Iran: Getting past stereotypes and Mythology”, The Washington Quarterly, Vol 3. No 4.

 Stansfield, Gareth (2013), “The Unravelling of the Post-First World War State System? The Kurdistan Region of Iraq and the Transformation of the Middle East”, International Affairs, Vol 89, No. 2.

Tol, Gönül (2014), Untangling the Turkey-KRG Energy Partnership: Looking Beyond Economic Drivers, Istanbul Policy Center.

 Wikipedia (2015), Iraqi Kurdistan–Israel relations, available: https:// en.wikipedia.org/wiki/Iraqi_Kurdistan%E2%80%93Israel_relations

Zaken, Mordech (2007), Jewish subjects and their tribal chieftains in Kurdistan : a study in survival, Leiden ; Boston : Brill.

Zulal,Shwan (2012), “Survival Strategies and Diplomatic Tools: The Kurdistan Region’s, Foreign Policy Outlook”, Insight Turkey Vol. 14, No. 3.