امنیت انرژی چین در راستای طرح «یک‌کمربند- یک‌جاده»

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مقاله 4، دوره 9، شماره 33، بهمن 1396، صفحه 51-75   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

هادی آجیلی^{* 1}؛ مهدی سلامی زواره²؛ مهرداد فلاحی برزکی³

¹استادیار روابط بین‌الملل، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

²دانشجوی کارشناسی‌ارشد مطالعات شرق آسیا، دانشکدۀ وزارت اُمور خارجه

³کارشناس ارشد مطالعات اروپا دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

چکیده
طرح «یک کمربند-یک جاده» که در سپتامبر سال 2013 توسط «شی­جین­پینگ» رئیس­جمهور چین مطرح شد، از دوبخش کمربند اقتصادی «جادۀ ابریشم جدید و جادۀ ابریشم دریایی» تشکیل شده است. چین با این طرح، اهداف بزرگی را در زمینۀ رشد اقتصادی، به­خصوص امنیت انرژی، گسترش حوزۀ نفوذ و تأثیرگذاری در مناطق مختلف، دسترسی به بازارهای جهانی و نیز ایجاد راه­های ارتباطی و حمل­ونقل مقرون به­صرفه­تر دنبال می­کند. این ایده به دنبال تسهیل و تأمین انتقال انرژی، کالا و نزدیک­گردانیدن نقاط مختلف کرۀ خاکی به سوی کشور چین است. طرح یادشده شامل دو مسیر است: یک مسیر از سمت سواحل چین و از طریق دریای چین­جنوبی و اقیانوس هند به اروپا و دیگری از سواحل چین به اقیانوس آرام جنوبی. پرسش اصلی مقالۀ حاضر، این است که «با در نظرگرفتن فرصت­ها و چالش­های مختلف در اجرای طرح "یک کمربند- یک جاده" این مهم چگونه برای امنیت انرژی جمهوری خلق چین سودمند خواهد بود؟» فرضیۀ پژوهش حاضر بر این مبناست که چین درنظر دارد با اجرایی­شدن این طرح و با برقراری روابط حسنه؛ به­ویژه با کشورهای دارندۀ انرژی، ایجاد مسیرهای مختلف خشکی و دریایی و متنوع­سازی مبادی واردات انرژی، به تأمین، تسهیل و افزایش امنیت انتقال انرژی در جهت تأمین منافع و منابع مورد نیاز آیندۀ خود بپردازد. برای بررسی این مسأله که با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی انجام می‌شود، ابتدا به بررسی وضعیت انرژی چین و سپس ایدۀ جادۀ ابریشم جدید، بررسی مسیرهای مختلف آن در انتقال و تأمین انرژی، کشورها و مناطق تأثیرگذار در باب انتقال و امنیت خطوط در این طرح و همچنین، به توضیح چگونگی تأمین امنیت انرژی چین از این طریق پرداخته خواهد شد. در پایان، به این نتیجه می­رسیم که چین در تلاش است تا با ایجاد مسیرهای مختلف خشکی و نیز مسیرهای مختلف دریایی و همچنین، واردات انرژی از مناطق گوناگون، از خطرهای احتمالی در مسیر انتقال یا در تامین انرژی خود در آینده دوری کند.

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: چین؛ یک کمربند-یک جاده؛ امنیت انرژی؛ جاده ابریشم جدید؛ آسیای مرکزی

مراجع

پاکدامن، جعفر و محمدعلی حاجی­میرزایی .(1385). بررسی تحولات و تجربیات شرکت­های ملی نفت و استراتژی آنان با تمرکز بر شرکت ملی نفت چین، پژوهشکده اقتصاد انرژی.

امام­جمعه­زاده، محمّدجواد و شهریار فرجی­نصیری .(1386). «آمریکا و ژئوپلیتیک امنیت خلیج فارس پس از جنگ سرد»، رهیافت‌های سیاسی و بین­المللی، ش 11.

رحیمی، غلامعلی، محمدصادق جوکار و جلال دهنوی .(1393). «دومین انقلاب در بازار گاز: نگاهی به استراتژی انرژی چین»، فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی، سال دهم، ش43.

معین­الدینی جواد، و مصطفی انتظارالمهدی .(1389). «امنیت انرژی و دیپلماسی انرژی روسیه»، دانشنامه علوم سیاسی، ش 78.

امیراحمدیان، بهرام .(1382). «کریدور شمال- جنوب و اهمیت آن در همگرایی منطقه­ای»، فصلنامهمطالعاتآسیایمرکزیوقفقاز، دوره اول، ش4.

کولایی، الهه و جواد زراعت پیما .(1388). «امنیت انرژی چین و نگاه این کشور به منطقه آسیای مرکزی»، دو فصلنامه پژوهش سیاست، سال یازدهم، ش 27.

ملکی، عباس .(1393). «سیاست­گذاری انرژی»، تهران: نشر نی.

امیراحمدیان، بهرام و روح­اله صالحی دولت­آباد .(1395). «ابتکار "جاده ابریشم جدید" چین (اهداف، موانع، چالش­ها)»، فصلنامهمطالعاتروابطبین­الملل، سال نهم، ش 36.

علمایی‌فر، ابوالفضل .(1396). «جامعه، سیاست و اقتصاد در چین امروز»، تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین­المللی ابرار معاصر.

واعظی، محمود .(1389). دیپلماسی انرژی ایران و قدرت­های بزرگ در خلیج فارس، تهران: پژوهشکده تحقیقات راهبردی.

ملکی، عباس و مجید رئوفی .(1395). راه ابریشم جدید؛ یک کمربند - یک جاده؛ نظریه چینی­ها برای رهایی از محدودیت‌های استراتژیکی، تهران: موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین­المللی ابرار معاصر.

میرکوشش، امیرهوشنگ .(1387). «اصلاحات اقتصادی چین و چشم­انداز آینده»، مجله اطلاعات سیاسی – اقتصادی، 248-247.

موسوی­شفائی، سیدمسعود .(1386). «امنیت انرژی؛ محور تعامل سازنده و موتور توسعه ملی»، مرکز تحقیقات استراتژیک، گزارش راهبردی.

شریعتی­نیا، محسن .(1384). «چین، انرژی و خاورمیانه»، معاونت پژوهش­های سیاست خارجی، گروه مطالعات آسیا.

شفائی، مسعود و گلتاب دارابی .(1390). «اهداف و ابعاد دیپلماسی انرژی چین»، فصلنامه روابط خارجی، سال سوم، ش4.

Fedorenko, Vladimir. (2013), “The New Silk Road Initiatives In Central Asia”, RETHINK PAPER 10, Institute Washington DC, Available at: www.rethinkinstitute.org/wp-content.

Bohi, D. & Toman, M. A, (1996), “The economist of energy security”, Norwell: Maklawer Academic Publishers.

Brugier, Camille (2014), “China’s Way: the New Silk Road”, European Union Institute for Security Studies, May.

Libert, B, Orolbaev E, Steklov Y (2008), “Water and energy crisis in Central Asia”, China Eurasia Forum, Vol. 6(3).

Cisse, lamine. (2009), “Energy Security: A Global Challenge”, Washington. D. C: The Institute for National Strategic Studies of The National Defense University.

Winstone, Ruth, Paul Bolton & Donna Gore, (2007), “Energy Security”, House 38 – of Commons Library, Research Paper.

Szczudlik Tatar, Justyna. (2013). “China’s New Silk Road Diplomacy”, PISM Policy Paper 34/82, Available at: www.pism.pl/files.

Vander, Putten, Frans, Paul & Minke, Meijnders. (2015). “China, Europe and the Maritime Silk Road”, Clingendael Report.

Jian, Zhang, (2009), “China’s energy security, prospects, challenges and opportunities: The brooking institution”, Center for Northeast Asian Policy Studies.

Luft, Gal,(2016), “It Takes a Road, China’s One Belt One Road Initiative: An American Response to the New Silk Road”, Institute for the Analysis of Global Security.

Jianbai, Bi & David Zweing(2005), “China’s Global Haunt For Energy”, Foreign Affairs, September/October .

BOAO, (2015), “Russia Welcomes China’s Silk Road Economic Belt Initiative”,Sputnik,https://sputniknews. com/business/ 2015032810201287 21 , Accessed 28 May 2015.

B. P. (2011), Energy Outlook 2030, London.

S. Maini, Tridivesh, (2014), “China’s New Silk Road Vision: Lessons for India”,http://thediplomat.com/2014/05/chinas-new-silk-road-vision-revealed, Accessed 7 January 2015.

http://www.eia.doe.gov/oiaf/ieo/excel/ieoreftab_s.xls

http://www.eia.doe.gov/oiaf/ieo/pdf/ieoreftab_5.pdf

https://www.welt-atlas.de/map_of_strait_of_malacca_6-847