نقش دیپلماسی پیشگیرانه در کنترل بین‌المللی تسلیحات و پیشبرد صلح

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مقاله 6، دوره 9، شماره 33، بهمن 1396، صفحه 101-125   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

احسان یاری^*

عضو هیئت علمی/ دانشگاه شیراز

چکیده

چکیده
درحالی که در نظامات و دکترین حقوقی و سیاسی بین‌المللی تأکید زیادی بر قراردادها و عرف­های بین‌المللی به‌منظور کنترل بین‌المللی تسلیحات و پیشبرد صلح می­شود؛ اما از آغاز هزاره سوم نقش دیپلماسی پیشگیرانه به‌وضوح از اهمیت بیشتری در این راستا برخوردار شده است و دیپلماسی پیشگیرانه به­عنوان اصلی­ترین نمود دیپلماسی در عصر حاضر در حقوق و روابط بین‌الملل مطرح است. از همین روی، مقاله حاضر با استناد به اسناد بین‌المللی؛ به‌ویژه در سطح سازمان ملل متحد، درصدد پاسخ‌گویی به این پرسش است که ظرفیت­های دیپلماسی پیشگیرانه در کنترل بین‌المللی تسلیحات چیست و مکانیزم­ها و راهکارهای­های آن برای پیشبرد صلح کدام­اند. در پاسخ به این سؤال، استدلال اصلی مقاله آن است که نقش دیپلماسی پیشگیرانه در کنترل بین‌المللی تسلیحات در سه مقطع زمان صلح، بحران و وقوع مخاصمات مسلحانه قابلیت ارزیابی دارد. در زمان صلح، بر کارکردهای دیپلماسی پیشگیرانه در زمینه اعتمادسازی، نهادسازی و هشدار اولیه، در زمان بحران بر حقیقت‌یابی، مدیریت بحران و استقرار پیشگیرانه نیروها و در زمانِ وقوع مخاصمات مسلحانه بر خلع سلاح طرفین مخاصمه و نابودی تسلیحات آنها و ترمیم اقتصاد کشور یا منطقه آسیب‌دیده برای پیشگیری از ورود مجدد به مخاصمات مسلحانه و به‌کارگیری فزاینده تسلیحات تاکید می­گردد. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی است و اطلاعات و داده­های مورد نیاز بر مبنای روش کتابخانه­ای و فیش­برداری تهیه شده است.

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: دیپلماسی پیشگیرانه؛ کنترل تسلیحات؛ صلح؛ مدیریت بحران

مراجع

ابراهیمی، شهروز .(1380). «سازمان ملل متحد؛ خلع سلاح و کنترل تسلیحات»، فصلنامه سیاست دفاعی، ش 35، صص 47-62.

اشرفی، داریوش .(1393). «تفسیر جدید از صلح و امنیت بین­المللی و تأثیر آن بر مفهوم حاکمیت ملی»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال پانزدهم، ش42 ، بهار .

بنیاد مطالعات قفقاز .(1390). «سخنگوی وزارت خارجه سوریه: طرح روسیه، دیپلماسی پیشگیرانه است»، http://ccsi.ir/vdcc.eq1a2bqssla82.html ، کد مطلب: 3161، تاریخ بازدید: 6/7/1395

تسلیمی، محمدسعید و دیگران .(1384). «بررسی میدانی بحران اولویت در مدیریت بحران»، فصلنامه دانش مدیریت، ش69، صص3-23.

روزنامه رسالت .( 86/9/21). «دیدگاه­های ایران در همایش دیپلماسی پیشگیرانه در ترکمنستان»، http://www.magiran.com/npview.asp?ID=1536967، ش 6316.

شهابی، فرهاد .( 1376). «دیپلماسی پیشگیرانه در سازمان ملل متحد»، فصلنامه سیاست خارجی، سال یازدهم، ش4، صص 1115-1140.

گریفیتیس، مارتین .(1393). دانشنامه روابط بین­الملل و سیاست جهان، ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشر نی.

مصفا، نسرین و شمس لاهیجی، علیرضا .(1392). «آسیای مرکزی و کاربست دیپلماسی پیشگیرانه: مرکز منطقه‌ای سازمان ملل متحد»، مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره6، ش 2، صص101-120.

مصفا، نسرین .(1386). «ابهام در جایگاه تحریم در حقوق بین‌الملل»، وب­سایت تحلیلی دیپلماسی ایرانی، تاریخ انتشار: 29/2/1386، تاریخ بازدید: 14/7/1395، 

مطهرنیا، مهدی .(1381). «مفهوم­شناسی بحران: درآمدی بر مدیریت بحران و نقش بسیج در آن»، فصلنامه مطالعات بسیج، ش16، صص 29-41.

Ackermann, Alice,( 1999) Making Peace Prevail: Preventing Violent Conflict in Macedonia, Syracuse University Press.

Alliance for Peacebuilding,(2013) “Missions and Programmers’’, http://www. allianceforpeacebuilding.org/about-us/,2013

Bartrop,  Paul R. and  Totten, Samuel,( 2007)’’ Dictionary of Genocide’’, ABC-CLIO.

Bjola, Corneliu; Kornprobst, Markus( 2013), Understanding International Diplomacy: Theory, Practice and Ethics’’, Routledge.

Cahill, Kevin M.,( 2012) Preventive Diplomacy: Stopping Wars Before They Start, Routledge.

Cf. Ban Ki-moon( 2011), Preventive Diplomacy: Delivering Results, at: http://www.un.org/

wcm/content/site/undpa/main/issues/preventive_diplomacy/main_preventive

Emmers, Ralf and  Tan, Seng ,(2007) The ASEAN Regional Forum and Preventive Diplomacy: A Failure in Practice, RSIS Working Paper Series,No.189

European External Action Service (EEAS) Security Policy and Conflict Prevention Directorate

European Centre for Minority Issues Staff,(2003) European Yearbook of Minority Issues: 2001/2,  Martinus Nijhoff Publishers,

Fusato, Massimo(2003) “Preventive Diplomacy and International Violence Prevention’’,http://www.beyondintractability.org/essay/violence-prevention

Günter, Hans et al(2012), Security and Environment in the Mediterranean: Conceptualising Security and Environmental Conflicts, Springer Science & Business Media.

Jenča, Miroslav,(2013) The Concept of Preventive Diplomacy and Its Application by the United Nations in Central Asia, Security and Human Rights 24

Hammarskjöld, Dag(2011) ,’’ Intellectual Legacy and Leadership’’, HAC 8 th ANNUAL CONFERENCE From Peace to Justice, http:// static1.1 .sqspcdn. com/static /f/745531 /15151473 /1321446931300 /Day+II+programme +Dag+Hammerskjld+-+definite .pdf ? token = ONXtm3 /w0Aba0t UgNudoKd3 oyes%3D

Hampson, Fen Osler and  Malone, David(2002), From Reaction to Conflict Prevention: Opportunities for the UN System, Lynne Rienner Publishers

Hauss, Charles(2010), International Conflict Resolution 2nd Ed.’’, A&C Black.

Hyŏn, In-taek  and  Schreurs, Miranda Alice(2007), The Environmental Dimension of Asian Security: Conflict and Cooperation Over Energy, Resources, and Pollution, US Institute of Peace Press

Ibad, Imran,(2002) Science and Art of Global Conflict Resolution and Crisis Management: A Sociological Philosophy of Global Policies, Strategies and Tactics for Peace, I Universe.

Ikenberry, G. John. and  Mastanduno, Michael (2005), International Relations Theory and the Asia-Pacific’’, Columbia University Press.

International Online Training Program On Intractable Conflict,’’ Preventive Diplomacy / Conflict Prevention’’, http://www.colorad

Lachowski, Zdzislaw(2004), Confidence and Security Building Measures in the New Europe, OUP Oxford.

Larsen, Jeffrey Arthur; Smith, James M,(2013) Historical Dictionary of Arms Control and Disarmament ’’, Scarecrow Press,2005,p164.

Larsen, Jeffrey Arthur  and  Smith, James M. (2005), Historical Dictionary of Arms Control and Disarmament, Scarecrow Press.

Lekha Sriram, Chandra(2003), From Promise to Practice: Strengthening UN Capacities for the Prevention of Violent Conflict, Lynne Rienner Publishers.

Lyons, Alger, C. F and Trent, G. M.(1995), United Nations System, The; The Policies of Member States, United Nations University Press.

McHugh, Heather S(1995),’’ Brief on  Preventive Diplomacy’’, Research and  Reference Services Project , http://pdf.usaid.gov/pdf_docs/PNABY176.PDF

Malanczuk, Peter(2002), Akehurst's Modern Introduction to International Law, Routledge.

Nordquist, Myron H.  and Norton Moore, John( 2012) , Maritime Border Diplomacy, Martinus Nijhoff Publishers,Preface.

Otunnu, Olara A. ; Doyle, Michael W.  and Mandela, Nelson,(2000) Peacemaking and Peacekeeping for the New Century, Rowman & Littlefield Publishers.

Quester, George H.,(2011) Preemption, Prevention and Proliferation: The Threat and Use of Weapons in History, Transaction Publishers.

Ramcharan,  Bertrand G,(2008) Preventive Diplomacy at the UN, Indiana University Press.

Ramcharan, B. G.,(1991) The International Law and Practice of Early-Warning and Preventive Diplomacy: The Emerging Global Watch, Martinus Nijhoff Publishers,

Roach, Steven C; Griffiths, Martin and  O'Callaghan, Terry, .(2014) International Relations: The Key Concepts, Routledge.

Roberts, Brad,(1993) U.S. Security in an Uncertain Era, MIT Press.

Romero,Jessica,(2003)’’ Prevention of Maritime Terrorism : The Container Security Initiative’’, Chicago Journal of International Law, vol 4, No 2,pp 580-605.

Rotberg, Robert I.(2010), When States Fail: Causes and Consequences, Princeton University Press.

Sandole, Dennis J.D.( 2008), Handbook of Conflict Analysis and Resolution’’, Routledge.

Steiner, Barry H.,(2012) Collective Preventive Diplomacy: A Study in International Conflict Management,  SUNY Press.

Stewart, Emma J.(2006), The European Union and Conflict Prevention: Policy Evolution and Outcome’’, LIT Verlag Münster.

Tay, Simon S.C. and  Choo, Aaron(2015),’’ Peacekeeping, Peacebuilding, and Preventive Diplomacy’’, BEYOND.also available on: http://www.jcie.org/japan/j/pdf/pub/publst/1451/13_tay-choo.pdf

United Nations, Statement by the President of the Security Council, September 23, 2010, UN Doc. S/PRST/2010/18.

United Nations(2015), Statement by the President of the Security Council, S/PRST/2015/3 , , http://www.securitycouncilreport.org/atf/cf/%7B65BFCF9B-6D27-4E9C-8CD3-CF6E4FF96FF9%7D/s_prst_2015_3.pdf

United Nations(2003), United Nations Juridical Yearbook pdf, United Nations Publications,

UNRCCA,(2014) ‘’ Role of UN preventive diplomacy in facilitating solutions to the problems of trans-boundary water management in Central Asia’’, http:// workspace .unpan. org/sites /Internet/Documents/UNPAN93753.pdf,

USAK Yearbook of International Politics and Law(2008), Volume 1, USAK Books,

Walraven, Klaas Van(1998), Early Warning and Conflict Prevention: Limitations and Possibilities, Martinus Nijhoff Publishers.

Weatherbee,  Donald E.(2008), International Relations in Southeast Asia: The Struggle for Autonomy’’, Rowman & Littlefield Publishers.

Zartman, I. William,(2001) Preventive Negotiation: Avoiding Conflict Escalation, Rowman & Littlefield .