مطالعه همبستگی و تجزیه رگرسیون بین صفات کمی و کیفی در ارقام مختلف کلزا (Brassica napus L.) در آرایش‌های مختلف کاشت

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مقاله 1، دوره 9، شماره 31، اسفند 1396، صفحه 158-171   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

غلامرضا حمزه پور^{* 1}؛ احمد توبه²؛ پریسا شیخ زاده²

¹هنرآموز

²عضو هیئت علمی دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

آرایش کاشت، یک عامل بسیار مهم در میزان عملکرد دانه و سایر خصوصیات کیفی گیاه روغنی کلزا می‌باشد، به همین منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1393 در استان اردبیل انجام شد. فاکتور اول شامل ارقام کلزا در سه سطح (هایولا 308، هایولا 401 و آر.جی.اس. 003)، فاکتور دوم فاصله ردیف‌ها در سه سطح (20، 30 و 40 سانتی‌متر) و فاکتور سوم فاصله بوته‌ها روی ردیف در دو سطح (5 و 10 سانتی‌متر) بودند. اثر سه‌گانه رقم در فاصله بین ردیف در فاصله بین بوته بر صفات تعداد غلاف، تعداد دانه، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، درصد پروتئین، عملکرد پروتئین و درصد نیتروژن دانه معنی‌دار بود. بیشترین عملکرد دانه (3875 کیلوگرم در هکتار) برای فاصله بین بوته 5 سانتی‌متر × رقم هایولا 308 × فاصله ردیف 20 سانتی‌متر بود. عملکرد روغن در فاصله بین ردیف‌های 20 و 30 سانتی‌متری بالاترین مقدار بود و بیشترین درصد پروتئین در رقم هایولا 308 با فاصله ردیف30 × فاصله بوته 5 سانتی‌متر به دست آمد. عملکرد دانه با صفات عملکرد بیولوژیک (**85/0=r)، شاخص برداشت (**44/0=r)، درصد روغن (*38/0=r)، عملکرد روغن (**84/0=r)، درصد پروتئین (**46/0=r)، عملکرد پروتئین (**89/0=r) و درصد نیتروژن دانه (**47/0=r) همبستگی مثبت و معنی‌دار داشت. در تجزیه رگرسیون گام به گام، عملکرد دانه به عنوان صفت وابسته تحت تأثیر سه متغیر، عملکرد پروتئین، درصد پروتئین و عملکرد روغن در مدل رگرسیونی قرار گرفت که در مجموع 95 درصد از تغییرات عملکرد دانه مربوط به این سه صفت بود.

کلیدواژه‌ها

پروتئین؛ پیرسون؛ روغن؛ شاخص برداشت؛ غلاف

مراجع

آبروان، پ و ح. س. صادقزاده. 2003 .بررسی اثرات اقلیم روی عملکرد کلزای بهاره در شرایط دیم در منطقه کلاله. اولین کنگره توسعه و تحقیق
کلزا در گرگان. ایران. 79 صفحه.
آخوندی، ن.، م. رشدی، ع. حسنزاده قورتتپه، ح. رنجی تکانتپه و ع. پیرمرادی. 1385 .مطالعه همبستگی صفات و تجزیه مرکب در ارقام
مختلف کلزا. چکیده مقالات نهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران. تهران. دانشگاه تهران. پردیس ابوریحان. ص 225 .
اسماعیلی، ا.، ا. نوروزی اصل، ع. ریرجدی، ر. دریکوند و خ. عزیزی. 1394 .بررسی توارث پذیری و روابط علیت صفات مختلف، عملکرد دانه و
روغن کلزا در شرایط آب و هوایی خرمآباد. نشریه زراعت (پژوهش و سازندگی)، شماره 106 :170-162 .
بهمرام، ر. و ا. فرجی. 1381 .تجزیه مرکب ارقام کلزا و بررسی روابط صفات مؤثر بر عملکرد به روش رگرسیون چند متغیره و تجزیه علیت.
چکیده مقالات هفتمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران. کرج. موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر. ص 352 .
حاتمزاده، ح. 1390 .تعیین صفات مؤثر بر عملکرد دانه کلزا تحت شرایط دیم معتدل سرد. نشریه پژوهشهای زراعی ایران، جلد 9 ،شماره 2 :
.248-258
حسین زاده، م . ه.، م. اصفهانی، م. ربیعی و ب. ربیعی . 1387 .اثر فواصل ردیف کاشت بر درصد جذب تابش، عملکرد دانه و شاخصهای رشد
ارقام کلزا (.L napus Brassica (در کشت دوم بعد از برنج، مجله علوم زراعی ایران، جلد دهم، شماره 3 : 302-281.
ربیعی، م. 1390 .اثر فاصله کاشت و مقدار کود نیتروژن بر عملکرد دانه و خصوصیات زراعی کلزا رقم هایولا 308 به عنوان کشت دوم در اراضی
شالیزاری گیلان. به زراعی نهال و بذر، جلد 27 ،شماره 2 :415-399 .
رحیمی، م. و ع. اوزونیدوجی. 1393 .مطالعه روابط میان عملکرد و برخی صفات فیزیولوژیک ارقام کلزای بهاره. فیزیولوژی گیاهان زراعی، سال
 .67-83 :23 شماره، 6
سیفی، س. م.، ب. پیکرستان و م. کلهر. 1390 .زراعت و پرورش دانههای روغنی ، چاپ اول، تهران: انتشارات آموزش و ترویج کشاورزی، ص
 .151-93
عباسدخت، ح. و س. رمضانپور. 1381 .همبستگی و تجزیه علیت در ارقام کلزا. چکیده مقالات هفتمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران.
کرج. موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر. ص 422 .
عسگری، ع. ح.، ا. مرادی دالینی و ع. شهریاری. 1386 .ارزیابی عملکرد، اجزائ عملکرد و خصوصیات رویشی ارقام جدید کلزا در منطقه حاجی-
آباد هرمزگان. پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی. شماره 68 : 74-69 .
فنایی، ح. ر.، ا. قنبری به نجار ، م. اکبری مقدم، م. سلوکی و م. ر. ناروئیراد. 1387 .ارزیابی عملکرد و برخی صفات زراعی ژنوتیپهای بهاره کلزا
در منطقه سیستان. پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی، جلد 79 : 44-36 .
قبادی، م. 1385 .بررسی اثر تنش خشکی و گرمای انتهای دوره رشد بر خصوصیات مورفولوژیک و عملکرد رقمهای بهاره کلزا. پایاننامه دکتری
زراعت، دانشگاه شهید چمران اهواز، مجتمع عالی آموزشی و پژوهشی کشاورزی ورامین. 219 صفحه.
کهراریان، ب.، ر. فاطمی، ا. ع. محمدی و د. حبیبی. 1389 .بررسی اثر تاریخ کاشت بر عملکرد و فنولوژی 5 رقم کلزا در منطقه کرمانشاه. زراعت
و اصلاح نباتات، جلد 6 ،شماره 3 :78-71 .

گوهری، م.، م. خیاط و ش. لک. 1389 .بررسی روابط همبستگی و تجزیه علیت برخی از صفات مهم زراعی مؤثر بر عملکرد دانه در ارقام مختلف
برنج. یافتههای نوین کشاورزی، سال چهارم، شماره 3 : 269-261 .
مصطفویراد، م.، م. آزاد مرزآبادی و س. فرجی. 1392 .ارزیابی صفات زراعی و عملکرد کیفی دانه در برخی ارقام زمستانه برتر کلزا ( Brassica
.L napus .(بهنژادی گیاهان زراعی و باغی، جلد 1 ،شماره 1 :42-33 .
ملکزاده، س. 1375 .شاخصهای انتخاب در کلزا. خلاصه مقالات چهارمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران دانشکده کشاورزی، دانشگاه
اصفهان. ص 164 .
مناپور، ع.، م. نبیپور و ر. مامقانی. 1385 .مطالعه همبستگی صفات و آنالیز علیت عملکرد دانه در ارقام کلزا. چکیده مقالات نهمین کنگره علوم
زراعت و اصلاح نباتات ایران. تهران. دانشگاه تهران. پردیس ابوریحان. ص 245 .
مومنی، م. 1381 .اثرات تقسیط کود نیتروژن بر منابع تأمینکننده ماده خشک دانه در دو رقم برنج در شرایط اقلیمی جنوب خوزستان. پایاننامه
کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول.
نجفی، م و م. زاهدی. 1385 زراعت کلزا چرا؟ چگونه؟ سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی.
نصری، م.، م. خلعتبری، ف. پاکنژاد، ج. حسنپور و پ. کسرایی. 1387 .تأثیر سطوح مختلف محلولپاشی عنصر سیلیسیم و تراکم کاشت بر
خصوصیات کمی کلزا ( 42 (Hyola در شرایط آب و هوایی ورامین. فصلنامه دانش کشاورزی ایران، جلد 5 ،شماره 3 : 325-315 .
نعیمی، م.، غ. اکبری، ا. ح. شیرانیراد و س. ع. مدرسثانوی. 1389 .بررسی تأثیر تنش خشکی پایان دوره رشد بر عملکرد کمی و کیفی ارقام
کلزا. مجله بهزراعی کشاورزی، دوره 12 ،شماره 3 : 71 -63 .

Akbar, M., U. Saleem, M. Tahira, M. Yagut and N. Igbal. 2007. Utilization of genetic variability, correlation
and path analysis for seed yield improvement in mustard, Brassica juncea. J. Agri. Res., 45(1): 25 – 31.
Azimi, J., M. Ghasemi, A. Khatami and M. Hanifi. 2012. Effect of planting date and plant density on
morphological traits and yield of four varieties of canola (Brassica napus L.) in Astara region, Life Sci. J.
9(4):4120-4124.
Bell, M. J., B. Harch and G. C. Wright. 1991. Plant population studies on peanut (Arachis hypogaea) in
subtropical Australia. I. Growth under fully irrigated conditions. Aus. J. Exp.Agri. 31 (4): 535- 543.
Bradford, M. M. 1976. A rapid and sensitive method for quantitation of microgram quantities of protein
utilizing the principle of protein-dye binding. Anal. Biochem. 72: 248-254.
Eslam, B. P. 2009. Evaluation of physiological indices, yield and its components as screening techniques for
water deficit tolerance in oilseed rape cultivars. J. Agri. Sci. and Tech., 11 (4): 413- 422.
Ivanovska, S., C. Stojkovski, Z. Dimov, A. M. Jeromela, M. Jankulovska and L. Jankuloski. 2007.
Interrelationship between yield and yield related of spring canola(Brassica napus L.) genotypes. Fenetika.
39(3): 325-332.
Jeromela, A. M., R. Marinkovic, A. Mijic, Z. Zdunic And M. Jankulovska. 2008. Correlation and path
analysis of quantitative traits in winter rapeseed(Brassica napus L.). Agric. Conspec. Sci. 73(1): 13-18.
Johnson, B. L and B. K. Hanson. 2003. Row-Spacing interception on spreing canolaperformance in the
Northern Great plains. Agron. J. 95: 703-708.
Marjanovic Jeromela, A., R. Marinkovic, A. Mijic, Z. Zdunic, S. Ivanovska and M. Jankulovska. 2008.
Correlation and path analysis of quantitative traits in winter rapeseed (Brassica napus L.), Agri.
Conspectus Sci., 73: 1318- 1328.
Mohsenin, N. N. 1980. Physical Properties of Plant and Animal Materials. Gordon and Breach Science
Publishing, New York.
Naseri, R., E. Kazemi, L. Mohmoodi, A. Mirzaei and A. Soleymanifard. 2012. Study on effects of different
plant density on seed yield, oil and protein content of four Canola cultivar in western Iran, International J.
Agri. and Crop Sci. 4 (2): 70-78
Ntanos, D. A., and S. D. Koutroubas. 2002. Dry matter and N accumulation and translocation for Indica and
Japonica rice Mediterranean conditions. Field Crops Res.74:93-101.
Ozer, H., E. Iral and U. Dogru. 1999. Relationship between yield and yield components on currently
improved spring rapeseed cultivars. Turk. J. Agri. and Foresty. 23:603-603.
Sharafizadeh, M., M. R. Gholizadeh, N. Artannia and M. Razaz. 2012. Effect of planting date and planting
pattern on quality and quantity yield of canola hybrid seed (Hayola 401), AEB, 6(7): 2184-2189.
Sharief, A. F., and M. M. Kheshta. 2002. Influence of sowing dates and plant density on growth and yield of
canola (Brassica napus L.) under salt affected soils in Egypt. Sci. J. King Faisal University. 3: 45-78.
Sun, W. C., Q. Y. Pan, X. An and Y. P. Yang., 1991. Brassica and Brassica related oilseed crop in Gansu,
China. In: Mc Gregor. D.I. (ed). Proceedings of the Eighth International Rapeseed Congress, Saskatoon,
Canada .pp.1130-1135.